Οι ψηφιακοί κολοσσοί «κλέβουν» την εξουσία των κυβερνήσεων

Μπορεί η προ Internet εποχή να μην απέχει και πολύ καιρό από σήμερα, όμως κανείς δεν μπορεί καν να φανταστεί πώς ζούσαμε χωρίς αυτό. Ακόμη πιο παράξενο - ειδικά για τις νεότερες γενιές - φαντάζει το πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς την Google, την Apple, το Facebook, την Amazon ή τη Microsoft και προσφάτως το Netflix.

Οι εταιρείες-κολοσσοί άλλαξαν δραματικά όχι μόνο την ψηφιακή πραγματικότητα, αλλά την καθημερινότητά μας, το πώς εργαζόμαστε, επικοινωνούμε, καταναλώνουμε αγαθά ή ψυχαγωγούμαστε. Η επίδρασή τους είναι ανυπολόγιστη και πλέον χάρη στις τεχνολογικές καινοτομίες που φέρνουν και υπόσχονται θα αλλάξουν τον κόσμο όπως τον γνωρίζαμε.

Σήμερα βρισκόμαστε στην εποχή όπου η συμβιωτική σχέση που αναπτύσσουμε με κάθε είδους ψηφιακό εργαλείο ξεπερνά το απλό μοτίβο της έξυπνης και γρήγορης λύσης και γίνεται ένα σύγχρονο συνεργατικό πλαίσιο συνύπαρξης μαζί τους.

Ασύλληπτα μεγέθη

Η δύναμη που συγκεντρώνεται στους σύγχρονους τεχνολογικούς κολοσσούς ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της οικονομικής παντοδυναμίας, καθιστώντας τους πιο ισχυρούς από κυβερνήσεις, παραδοσιακά Μέσα και άλλα κέντρα εξουσίας.

Προσφάτως η Apple έγινε η πρώτη εταιρεία που ξεπέρασε σε κεφαλαιοποίηση το 1 τρισ. δολάρια, δηλαδή το πενταπλάσιο του ΑΕΠ της Ελλάδας, ο Τζεφ Μπέζος της Amazon είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στην Ιστορία, η Google συλλέγει και επεξεργάζεται δισεκατομμύρια προσωπικών δεδομένων καθημερινά και το Facebook αποτελεί τη μεγαλύτερη «χώρα» στον κόσμο, ξεπερνώντας κατά πολύ σε ενεργούς χρήστες τον πληθυσμό της Κίνας.

Είναι γνωστό ιστορικά ότι η ισχύς της εξουσίας βρίσκεται στη δυνατότητα της συλλογής και του ελέγχου κάθε είδους πληροφορίας. Σήμερα οι ψηφιακοί κολοσσοί αντλούν τη δύναμή τους από την πρόσβαση σε προσωποποιημένη πληροφορία που βρίσκεται σε κάθε ψηφιακό μας αποτύπωμα. Τα προσωπικά δεδομένα αποτελούν το σύγχρονο νόμισμα, το «πετρέλαιο» του μέλλοντος.

Από ένα like στο Facebook, που υποδηλώνει έως και την πολιτική μας τοποθέτηση, την αναζήτηση όρων στο Google search και την καταναλωτική μας συμπεριφορά στο ηλεκτρονικό μαγαζί της Amazon δημιουργούνται οι συνθήκες για στοχευμένη και άρα αποτελεσματική διαμόρφωση πολιτικών και κοινωνικών προτύπων.

Στη διάρκεια της Αραβικής Ανοιξης, ήταν τα κοινωνικά δίκτυα που ανέδειξαν την ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη, αλλαγή, ευημερία, δημοκρατία. Η διαμόρφωση της κοινωνικής γνώμης στις περιπτώσεις του Brexit και των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016 έγινε τόσο μέσω της διασποράς ψευδών ειδήσεων, των λεγόμενων fake news, όσο και μέσω της στοχευμένης διαφήμισης-προπαγάνδας, η οποία στήθηκε πάνω στην ανάλυση προσωπικών δεδομένων που υπάρχουν σε αφθονία στον ψηφιακό κόσμο.

Οι κυβερνήσεις στέκονται με δέος απέναντι σε αυτό το σαρωτικό κύμα που αμφισβητεί την παραδοσιακή τους εξουσία και προσπαθούν να το αναστείλουν, όπως στην περίπτωση της Κίνας και της Τουρκίας, είτε με λογοκρισία είτε ακόμη και με το κλείσιμο της πρόσβασης σε ψηφιακές πλατφόρμες. Εναλλακτικά προσπαθούν να επιβάλουν κανονισμούς δεοντολογίας στη συλλογή και χρήση των ψηφιακών δεδομένων, στηριζόμενες στις αρχές της ιδιωτικότητας.

Μια τέτοια προσπάθεια αποτελεί το πλαίσιο GDPR (General Data Protection Regulation) για την προστασία δεδομένων που πρόσφατα υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Παρ' όλα αυτά, οι χρήστες δεν έχουν ισχυρή αντίρρηση να δίνουν συγκατάθεση για τη χρήση των δεδομένων τους. Σε αντίθετη περίπτωση θα είχαν δυσκολίες στο να απολαμβάνουν όλα τα προνόμια και τις ευκολίες του ψηφιακού κόσμου.

Τεχνητή νοημοσύνη 

Ενα νέο μεγάλο κύμα τεχνολογικής αλλαγής έρχεται μέσα από την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης από τους ψηφιακούς κολοσσούς. Η υποκατάσταση του ανθρώπου από τις μηχανές δεν είναι μακριά και πολλά εξειδικευμένα επαγγέλματα ήδη απειλούνται. Στις μεγάλες αμερικανικές εφημερίδες τα bots έχουν αντικαταστήσει τους δημοσιογράφους για τη ροή των ειδήσεων, το επάγγελμα του οδηγού θα αποτελεί σύντομα παρελθόν, μια και τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό ήδη κυκλοφορούν στη Silicon Valley.

Πρόσφατες μελέτες, μάλιστα, αναφέρουν ότι σε δύο χρόνια από σήμερα το 20% της παγκόσμιας οικονομίας θα εκτελείται από «έξυπνες» μηχανές, γεγονός που θα υποκαταστήσει σταδιακά τον άνθρωπο καθώς θα μειώνονται η ζήτηση εργατικού δυναμικού, οι μισθοί και η απασχόληση.

Η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης στηρίζεται στη δημιουργία ειδικών αλγορίθμων, που πάντα ήταν στην καρδιά του ψηφιακού μετασχηματισμού. Η διαφορά τού σήμερα με το χθες είναι ότι οι αλγόριθμοι δεν είναι απλώς προκαθορισμένοι. Σήμερα αυτοεξελίσσονται (machine learning) μέσα από την καθημερινή τριβή με το αντικείμενο που καταπιάνονται.

Τα μηχανήματα θα γίνουν «έξυπνα» και αυτό θα επηρεάσει καταλυτικά τη ζωή μας. Θα μαθαίνουν μόνα τους, θα παίρνουν αποφάσεις μόνα τους, ενώ θα είναι δίπλα μας σε κάθε στιγμή.

Η επένδυση στην τεχνητή νοημοσύνη παγκοσμίως γίνεται σε ρυθμούς φρενήρεις. Πέραν των μεγάλων κολοσσών, δεκάδες κυβερνήσεις, από την Κίνα και την Ιαπωνία ως τον Καναδά, τη Γαλλία, τη Βρετανία και τη Φινλανδία, ήδη εκπονούν σχέδια στρατηγικής για τη χρήση των δυνατοτήτων που αυτή προσφέρει, αλλά και για την ανακάλυψη νέων ευκαιριών που θα παρέχει μελλοντικά.

Γεωπολιτική και προβλέψεις

Ολα αυτά αποτελούν πυλώνα της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, αιχμή της οποίας είναι η υψηλή τεχνολογία που οριοθετεί τη νέα σχέση του ανθρώπου με τη μηχανή. Χαρακτηριστικά της είναι η τεράστια ποσότητα δεδομένων (data) που παράγουμε, η τεράστια υπολογιστική δύναμη των σύγχρονων υπολογιστών, τα δίκτυα μεγάλης χωρητικότητας και ταχυτήτων και ο συνδυασμός τους, δηλαδή η τεχνητή νοημοσύνη.  

Οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής θα αγγίξουν ακόμη και την εξωτερική πολιτική, με τις μεγάλες δυνάμεις να δίνουν μια νέα μάχη για τον έλεγχό της και τις άπειρες νέες προκλήσεις που αυτή θα δίνει. Σε στρατιωτικό επίπεδο, οι κυβερνήσεις οι οποίες θα μπορούν να αξιοποιούν στον μέγιστο βαθμό τις δυνατότητές της θα έχουν σαφώς μια υπεροχή έναντι των υπολοίπων, γεγονός που θα επηρεάσει και τις παγκόσμιες ισορροπίες ισχύος.

Ψάχνουν νέα ισορροπία

Οι δομικές αλλαγές που επιφέρει η ραγδαία και μη αναστρέψιμη εξέλιξη της τεχνολογίας σηματοδοτούν την ανάγκη για ένα νέο παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο. Μέχρι σήμερα το δόγμα της μακροοικονομικής ισορροπίας στηριζόταν στην αρχή «η προσφορά ισούται με τη ζήτηση» για την επίτευξη χαμηλού πληθωρισμού και υψηλών ποσοστών απασχόλησης.

Είναι δεδομένο ότι η τεχνολογία θα δημιουργήσει υπερπροσφορά, ενώ η υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από τις μηχανές θα οδηγήσει μοιραία σε αύξηση των επιπέδων ανεργίας.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση που έφερε στο φως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, προβλέπεται ότι στην επόμενη πενταετία θα χαθούν πάνω από 5.000.000 θέσεις εργασίας στις δεκαπέντε πιο ανεπτυγμένες και ανερχόμενες οικονομίες. Αυτό θα αγγίξει περισσότερο επαγγέλματα χαμηλότερης εξειδίκευσης, όπως για παράδειγμα στη βιομηχανία, στην παραγωγή και στις κατασκευές.

Σήμερα, δεν υπάρχει πειστική απάντηση για το ποιο είναι το νέο οικονομικό μοντέλο που θα δημιουργήσει συνθήκες ευημερίας για όλον τον πληθυσμό, στο πλαίσιο μιας ολοένα και περισσότερο παγκοσμιοποιημένης και συγκεντρωτικής οικονομίας.

Ηδη οι κυβερνήσεις επεξεργάζονται ένα πλαίσιο νέων πολιτικών, όπως είναι η φορολόγηση των μηχανών, η μείωση των ωρών εργασίας, η ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων για τους μελλοντικούς εργαζομένους και σε πολλές περιπτώσεις η παροχή κινήτρων για την προσαρμογή των επιχειρήσεων στην ψηφιακή οικονομία.

Μένει να αποδειχθεί αν αυτές οι πολιτικές είναι ικανές να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της συντελούμενης τεχνολογικής κοσμογονίας. Σίγουρο είναι ότι η πρόοδος πάντα συνοδεύεται από παράπλευρες απώλειες που πρέπει να απαντηθούν με την αναζήτηση νέων ισορροπιών. 

«Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να έχει τεράστια οφέλη για την ανθρωπότητα»

Καθώς οι τηλεπικοινωνίες είναι αυτές που δίνουν πρόσβαση στον αχανή κόσμο του Διαδικτύου, και άρα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ψηφιακή μεταμόρφωση που συντελείται, «Το Βήμα» απευθύνθηκε σε μια παγκόσμια εταιρεία που δραστηριοποιείται στη χώρα μας και στην κυρία Μαρία Σκάγκου, διευθύντρια Νομικών και Κανονιστικών Θεμάτων, Εταιρικής Ασφάλειας και Εταιρικών Σχέσεων της Vodafone Ελλάδας, για να μας απαντήσει σε δύο καίρια ερωτήματα. 
 
Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση είναι εδώ και τον τελευταίο καιρό η Silicon Valley έχει στρέψει το βλέμμα της στους αλγορίθμους. Πώς πιστεύετε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει τις αγορές εργασίας;
 

«Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να έχει τεράστια οφέλη για την ανθρωπότητα. Χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη διαθέτουμε προγράμματα που μπορούν, για παράδειγμα, να συντομεύσουν τον χρόνο αποκατάστασης της υγείας μας, ενεργειακά συστήματα υψηλής απόδοσης, βελτιστοποιημένα συστήματα διαχείρισης της κυκλοφορίας, ρομπότ για βοήθεια στο σπίτι ή ρομπότ που μπορούν να εκτελέσουν χειρουργική επέμβαση με τη μέγιστη ακρίβεια. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν το γεγονός ότι οι μεγάλες τεχνολογικές επιχειρήσεις στη Silicon Valley αναγνωρίζουν την τεχνητή νοημοσύνη ως τη βασική τεχνολογία του μέλλοντος.

Στην εταιρεία μας, επί του παρόντος, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχουμε. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης για να βοηθήσουμε τους μηχανικούς μας να διαχειριστούν τα ολοένα και πιο σύνθετα δίκτυά μας, ή ακόμα στα κέντρα εξυπηρέτησης πελατών μας, εκτός από τους εργαζομένους μας, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί κάποιος να εξυπηρετηθεί γρηγορότερα από προγράμματα υπολογιστών που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη.
Με την πάροδο του χρόνου θα υπάρξουν αλλαγές που θα επηρεάσουν και την αγορά εργασίας, και τούτο γιατί θα διαμορφωθούν άλλες ανάγκες, θα απαιτηθούν νέοι ρόλοι και νέες δεξιότητες. Για παράδειγμα, θα χρειαστούν περισσότεροι επιστήμονες δεδομένων ή ειδικοί σε θέματα ασφάλειας δεδομένων και θα δημιουργηθούν άλλες νέες θέσεις ή ρόλοι που σήμερα δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια.

Σήμερα μπορούμε μόνο να φανταστούμε τις δυνατότητες που θα μας ανοίξει η τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό που γνωρίζουμε όμως είναι ότι η χρήση της θα αλλάξει όλη μας τη ζωή για πάντα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό να μάθουμε πώς να χρησιμοποιούμε την τεχνητή νοημοσύνη στις επιχειρήσεις, στην πολιτική και στην κοινωνία υπεύθυνα και προς όφελος της ανθρωπότητας». 
 
Με δεδομένο ότι εργάζεστε σε έναν χώρο που ασχολείται με την τεχνολογία και την καινοτομία, πώς και σε τι βαθμό εκτιμάτε ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί θα διαμορφώσουν μελλοντικά την καθημερινότητά μας;
 

«Η Vodafone συνεργάζεται με τις μεγάλες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας και συζητεί μαζί τους τακτικά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, ανταλλάσσοντας ιδέες για την ανάπτυξη και τις εξελίξεις των τεχνολογιών του μέλλοντος. Προφανώς, όλοι συμβάλλουν με τον τρόπο τους στη διαμόρφωση της μελλοντικής μας καθημερινότητας. Σημαντικός ο ρόλος που θα διαδραματίσουν τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα για την υποστήριξη της κοινωνίας των Gigabit σε όλον τον κόσμο.

Οι αποτελεσματικές, ταχείες, σταθερές και ασφαλείς συνδέσεις θα επιτρέψουν σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, όπου και αν βρίσκονται, να έχουν τη δυνατότητα σύνδεσης με τους άλλους ανθρώπους και με τα πράγματα που τους ενδιαφέρουν, με τελικό σκοπό την πρόσβαση στη γνώση, στις ευκαιρίες και στη βελτίωση της ζωής». 

ΠΗΓΗ

id-ont.blogspot