Οι ραγδαίες γεωπολιτικές αλλαγές στην περιοχή μας και η εξωτερική πολιτική.

του Παντελή Σαββίδη
Η προεδρική αλλαγή στην Τουρκία, οι εξελίξεις στο Ιράκ., η ένταση στη Μέση Ανατολή, οι εξελίξεις στο κυπριακό και τα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου καθιστούν πολύ ενδιαφέρουσα αλλά και πολύ εύφλεκτη την περιοχή μας στην οποία η γεωπολιτική και γεωοικονομική αντιπαράθεση τείνει να λάβει το χαρακτήρα της διαχρονικής αντιπαράθεσης Δύσης και Ανατολής.

Η αντιπαράθεση αυτή πριν το Μωάμεθ, καλύτερα πριν την άνοδο του Ισλάμ, είχε το χαρακτήρα, κυρίως, της αντιπαράθεσης του Ελληνισμού με τους Πέρσες αλλά αργότερα, προσέλαβε τη διάσταση της αντίθεσης και αντιπαράθεσης του Ισλάμ με το Χριστιανισμό.
Η αραβική επέκταση στην Ανατολή (Τουρκία, Περσία), την Αίγυπτο και τη Βόρειο Αφρική, και η διείσδυση μέχρι το Πουατιέ, όπου έχασαν την ομώνυμη μάχη, οι Σταυροφορίες, αργότερα, και η Οθωμανική πολιορκία της Βιέννης στα τέλη του 17^ου αιώνα, αποτελούν κορυφαίες στιγμές αυτής της αντιπαράθεσης η οποία αν εξελισσόταν διαφορετικά, ο κόσμος σήμερα θα ήταν , επίσης, πολύ διαφορετικός.

Είτε πρόκειται για μια φαντασιακή δυτική σύλληψη της Ανατολής, όπως υποστηρίζει ο EdwardSaidστο βιβλίο του «Οριενταλισμός», είτε για μια
πραγματική κατάσταση η οποία για διάφορους λόγους υποθάλπεται υπάρχει μια πολιτική «σύγκρουση» η οποία για να δικαιολογηθεί λαμβάνει διαστάσεις πολιτισμικής αντιπαράθεσης. Τόσο οι δυτικές όσο και οι ανατολικές κοινωνίες αυτοπροσδιορίζονται σε αντίθεση προς τον άλλο. Η Δύση είναι η αντίθεση της Ανατολής και η Ανατολή το αντίθετο της Δύσης.

Την αντιπαράθεση αυτή Δύσης και Ανατολής, ή μετά το Μωάμεθ, Χριστιανισμού και Ισλαμισμού (σημειωτέον ότι οι Χριστιανοί θεωρούσαν τον Ισλαμισμό ως χριστιανική αίρεση), τη δίνει χαρακτηριστικά ο Ντάντε στην Κόλασή του, αποσπάσματα της οποίας παραθέτει στο προαναφερθέν βιβλίο του ο Σαίντ για να εδραιώσει την αντίληψή του περί δυτικής φαντασίωσης της Ανατολής (είναι αυτό που ονομάζει Οριενταλισμό).

«Εκείνο το οποίο ο Ντάντε ως προσκυνητής βλέπει καθώς βαδίζει μέσα από την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο, είναι ένα μοναδικό όραμα της κρίσης.

Ο «Μαομέττο»- Μωάμεθ- παρουσιάζεται στο Κάντο 28 της Κόλασης. Βρίσκεται στον όγδοο από τους εννέα κύκλους της Κόλασης, τον κύκλο των ζοφερών τάφρων που περιβάλλουν το φρούριο του Σατανά στην Κόλαση.

Έτσι πριν ο Ντάντε συναντήσει το Μωάμεθ περνάει μέσα από κύκλους όπου βρίσκονται άνθρωποι των οποίων τα αμαρτήματα είναι ελαφρότερα: φιλήδονοι, φιλάργυροι, λαίμαργοι, αιρετικοί, οξύθυμοι, αυτοκτόνοι και βλάσφημοι.

Μετά το Μωάμεθ βρίσκονται μόνον οι πλαστογράφοι και οι προδότες (μεταξύ των οποίων είναι ο Ιούδας, ο Βρούτος και ο Κάσσιος) πριν φτάσει κανείς στα έσχατα βάθη της Κόλασης όπου βρίσκεται ο ίδιος ο Σατανάς.

Ο Μωάμεθ έτσι ανήκει σε μια αυστηρή ιεραρχία κακοποιών, στην κατηγορία εκείνων που ο Ντάντε αποκαλεί seminatordiscandaloediscisma, πρόξενος σκανδάλου και σχίσματος.

Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο που έχει να πει ο Ντάντε για το Ισλάμ. Νωρίτερα στην Κόλαση, εμφανίζεται μια μικρή ομάδα Μουσουλμάνων. Ο Αβικέννας, ο Αβερρόης και ο Σαλαντίν είναι ανάμεσα σε εκείνους τους ενάρετους εθνικούς οι οποίοι, μαζί με τον Έκτορα, τον Αινεία, τον Αβραάμ, το Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, είναι καταδικασμένοι στον πρώτο κύκλο της Κόλασης, όπου υφίστανται μια μικρή (ίσως και τιμητική) τιμωρία για το ότι δεν επωφελήθηκαν της χριστιανικής αποκάλυψης.

Ο Ντάντε, βέβαια, θαυμάζει τις μεγάλες τους αρετές και τα επιτεύγματα, αλλά, αφού εν ήταν Χριστιανοί, πρέπει να τους καταδικάσει, έστω και ελαφρά, στην Κόλαση».

Ο μακρόχρονος αυτός αλληλοπροσδιορισμός και η χρόνια αντιπαράθεση δεν αφήνουν πολλά περιθώρια να ευελπιστούμε πως στις μέρες μας οι συγκρούσεις αυτές θα περιοριστούν. Αντιθέτως, θα λέγαμε, πως το Ισλάμ βρίσκεται αυτήν την περίοδο σε φάση δυναμικής ανόδου σε σχέση με την παρακμάζουσα δύση και αυτό δημιουργεί, ή πρέπει να δημιουργεί ανησυχίες στις οριακές ζώνες μεταξύ των δύο κόσμων, όπως είναι και η γεωγραφική θέση της Ελλάδας.

Οι αλλαγές στην Τουρκία (πρόεδρος ο χαρισματικός, επίμονος και φιλόδοξος Ερντογκάν, πρωθυπουργός ο κ. Νταβούτογλου ο οποίος βασίζει σε καλές θεωρητικές βάσεις τη γεωπολιτική του ανάλυση για το γεωπολιτικό ρόλο της Τουρκίας και το σύγχρονο νεοοθωμανισμό), οι μεταβολές στη Συρία και το Ιράκ, η ανάδυση του κουρδικού παράγοντα στην περιοχή και η αναγκαστική εμπλοκή της Ελλάδας στην Ανατολή, όπου περιλαμβάνεται η Ανατολική Μεσόγειος με τα ενεργειακά της αποθέματα και την Κύπρο, επιβάλλουν στην Αθήνα να διαμορφώσει λεπτομερή και αξιόπιστη εξωτερική πολιτική και να έχει τεταμένη την προσοχή της διότι οι προκλήσεις είναι μεγάλες. Και όλα αυτά παρά την οικονομική και αξιακή κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και παρά τη διάλυση, θα λέγαμε, του κοινωνικού ιστού.

Για να σταθεί δυνατή η διαμόρφωση λεπτομερούς και αξιόπιστης εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει, όπως έκανε στην Τουρκία ο κ. Νταβούτογλου, οι κατευθύνσεις της να βασίζονται σε μια καλή γεωπολιτική ανάλυση που με τη σειρά της θα βασίζεται σε μια θεωρητική εκτίμηση της παρουσίας και του ρόλου του ελληνισμού μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Τα πράγματα, δυστυχώς, δεν δείχνουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν είναι και καθόλου σίγουρο ότι ενθαρρύνονται οι αναλυτές που ασχολούνται με αυτά τα θέματα στις αναγκαίες διαπιστώσεις και συμπεράσματα για μια ελληνική εξωτερική πολιτική στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς διαφορετικό από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Να έχει αφεθεί και η εξωτερική πολιτική, πλην της οικονομίας, στον αυτόματο ευρωπαϊκό πιλότο.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ