Το "ναυάγιο" των φόρων πολυτελείας και επιτηδεύματος

Του Σπύρου Δημητρέλη

"Αν θέλεις να σκοτώσεις κάτι, υπερφορολόγησέ το". Η συγκεκριμένη θεωρία έχει ακουστεί πολλάκις στα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων στις οικονομικές σχολές. Πρόκειται για μια χονδροειδή διαπίστωση, η οποία, όμως, σε γενικές γραμμές, περιγράφει την αλήθεια του αποτελέσματος της υπερφορολόγησης στην οικονομία γενικότερα και σε συγκεκριμένους κλάδους της αγοράς ειδικότερα. 

Μάλιστα, καλύτερο παράδειγμα απόδειξης της παραπάνω διαπίστωσης δεν μπορεί να βρεθεί από την ελληνική αγορά και οικονομία τα τελευταία χρόνια –και ειδικά τα τελευταία δύο–, όπου η επιβολή νέων φόρων ήταν πάντα η πρώτη επιλογή σε σχέση με την εναλλακτική της μείωσης των κρατικών δαπανών. Δεν είναι τυχαίο ότι το τελευταίο Μνημόνιο που έφερε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ βασίζεται σε ποσοστό άνω του 90% στην αύξηση των εσόδων σε σχέση με την πολιτικά πιο δύσκολη μείωση των κρατικών δαπανών.

Τα αποτελέσματα της υπερφορολόγησης είναι ορατά πλέον στα στατιστικά της
φορολογικής διοίκησης που προκύπτουν από την επεξεργασία των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων των τελευταίων ετών. Από τα στατιστικά προκύπτει ότι η επιβολή φόρων, και μάλιστα στοχευμένων, μπορεί να δίνει μια πρόσκαιρη ανάσα στα κρατικά ταμεία, ωστόσο, χρόνο με τον χρόνο, οδηγεί σε σταδιακή εξασθένιση της εισπρακτικής τους απόδοσης. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του φόρου πολυτελούς διαβίωσης και του τέλους επιτηδεύματος.

Φόρος πολυτελούς διαβίωσης

Ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης με τη μορφή της "έκτακτης εισφοράς επί των αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης" εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2011, στο πλαίσιο του πρώτου μεσοπρόθεσμου προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής. Επιβαλλόταν με συντελεστή 5% επί της αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης (τεκμήριο), που αντιστοιχούσε στα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης άνω των 1.929 κυβικών (πλην αυτών που είναι ηλικίας άνω των 10 ετών), και με συντελεστή 10% επί της τεκμαρτής δαπάνης στα σκάφη αναψυχής (με εξαίρεση τα σκάφη ανοιχτού τύπου και μήκους έως έξι μέτρων), τις πισίνες, τα αεροσκάφη και ελικόπτερα. 

Τον πρώτο χρόνο εφαρμογής της εισφοράς υπολογίζεται ότι απέφερε στα κρατικά ταμεία το ποσό των 100 εκατομμυρίων ευρώ. Η εισφορά δεν επαναλήφθηκε για τα εισοδήματα του 2011, αλλά επανήλθε ως μόνιμος "φόρος πολυτελούς διαβίωσης" το 2013 (εισοδήματα 2012).

Η πορεία, όμως, των εισπράξεων από τον συγκεκριμένο φόρο ακολουθεί την κατιούσα. Το 2013 (εισοδήματα 2012) ο φόρος απέφερε έσοδα 89,2 εκατ. ευρώ. Το 2014 (εισοδήματα 2013) ο φόρος απέφερε έσοδα 72,41 εκατ. ευρώ. Το 2015 τα έσοδα αυξήθηκαν (προσωρινά, όπως αποδείχθηκε), καθώς αυξήθηκε σημαντικά ο συντελεστής υπολογισμού του φόρου (ανήλθε στο 13% για τα Ι.Χ. άνω των 2.500 κυβικών, τις πισίνες και τα αεροσκάφη) και επεκτάθηκε και στα σκάφη αναψυχής. Έτσι, το 2015 απέφερε έσοδα ύψους 76,8 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για αύξηση, όμως, που "πληρώθηκε" με πολύ μεγάλη μείωση εσόδων το 2016. Συγκεκριμένα, πέρυσι ο φόρος απέφερε 63,14 εκατ. ευρώ

Γιατί μειώνονται τα έσοδα

Η μεγάλη μείωση των εσόδων από τον φόρο, παρά την αύξηση των συντελεστών του, οφείλεται στην ορθολογική συμπεριφορά των φορολογουμένων να απαλλάσσονται από περιουσιακά στοιχεία τα οποία τους βαρύνουν με υπερβολικούς φόρους. Έτσι, μέσα στην τελευταία 5ετία έγινε μαζική κατάθεση πινακίδων σε οχήματα άνω των 1.929 κυβικών, και κυρίως άνω των 2.500 κυβικών εκατοστών. Οι πωλήσεις νέων αυτοκινήτων άνω του κυβισμού αυτού ουσιαστικά μηδενίστηκαν, με αποτέλεσμα να χάσει το Δημόσιο έσοδα από το τέλος ταξινόμησης, τον ΦΠΑ και τον φόρο εισοδήματος των εμπόρων Ι.Χ. Παράλληλα, σταμάτησε η χρήση νέων δεξαμενών κολύμβησης, ενώ "έδεσαν" φορολογικά και πολλά σκάφη αναψυχής προκειμένου να αποφευχθεί η πληρωμή του φόρου. Μάλιστα, με τον ετήσιο ρυθμό με τον οποίο μειώνονται, τα έσοδα από τον φόρο πολυτελούς διαβίωσης σε μερικά χρόνια θα βρίσκονται πολύ κοντά στο μηδέν.

Τέλος επιτηδεύματος

Άλλη μία απόδειξη ότι η επιβολή ενός τυφλού φόρου αποφέρει αρχικά υψηλά έσοδα, τα οποία όμως στη συνέχεια μειώνονται, είναι και τα στατιστικά που αφορούν το τέλος επιτηδεύματος. Πιο συγκεκριμένα, το τέλος επιβλήθηκε για πρώτη φορά στα εισοδήματα του 2011. Επιβλήθηκε σε όσους ασκούσαν επιτήδευμα, είχαν "μπλοκάκι", καθώς και σε κάθε επιχείρηση και ανερχόταν σε 500 ευρώ ετησίως, με εξαίρεση όσους δραστηριοποιούνταν σε περιοχές με λιγότερους από 200.000 κατοίκους, όπου μειωνόταν σε 400 ευρώ.

Το 2013 επήλθε αύξηση του τέλους επιτηδεύματος στα 650 ευρώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες και στα 1.000 ευρώ για τις επιχειρήσεις. Ας δούμε και τα εισπρακτικά αποτελέσματα του τέλους.

Το 2012 το τέλος απέφερε ως έσοδο το ποσό των 120,4 εκατομμυρίων ευρώ, το 2013 λόγω της αύξησης του τέλους τα έσοδα αυξήθηκαν σημαντικά, στα 152,45 εκατ. ευρώ. Από τότε, όμως, άρχισε η μείωση των εσόδων του, καθώς όσοι ανοίγουν "μπλοκάκι" ή μια νέα επιχείρηση είναι λιγότεροι από αυτούς που την κλείνουν. Το 2014 τα έσοδα από το τέλος επιτηδεύματος μειώθηκαν στα 144,4 εκατ. ευρώ, ενώ το 2015 μειώθηκαν ακόμα περισσότερο, στα 138,4 εκατ. ευρώ. Το 2016 παρουσίασαν νέα μείωση στα 137,3 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, φέτος αναμένεται να παρουσιάσουν ακόμα μεγαλύτερη μείωση, καθώς, λόγω του ασφαλιστικού Κατρούγκαλου, εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενοι έκλεισαν το "μπλοκάκι" και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τους.

capital.gr