To χαμένο Ελληνικό ήθος

Ο ορισμός του ήθους είναι δύσκολος.
Ακόμη κι αν καταφύγουμε στην περίφημη ρήση του Ηράκλειτου "ήθος ανθρώπω δαίμων" πολύ λίγα μπορούμε να συμπεράνουμε γιά τη φύση του ήθους.
Ισως ο όρος να προσομοιάζει στον "τρόπο" με τον οποίο διάγουμε.Ολοι έχουμε βασικές ανάγκες (σίτιση-στέγαση-ένδυση-συναισθηματική αρμονία) τις οποίες λίγο-πολύ ικανοποιούμε και νομίζω πως δεν μπορεί επ'αυτών να τεθεί ζήτημα ήθους (δεν υπάρχει ηθικός και ανήθικος τρόπος να φας...ή τρως ή δεν τρως)!
¨Η μήπως όχι?
Τολμώ να πω,πως ακόμη και η θεμελιώδης ανθρώπινη ανάγκη (το φαγητό) είχε-στην ελληνική κοινωνία-αποκτήσει ορισμένα χαρακτηριστικά κοινωνικής συνδιαλλαγής στα οποία είχαν εμφιλοχωρήσει χειρονομίες ενός ιδιαίτερου ήθους.
-Κανείς δεν ξεκινούσε να φάει ξεχωριστά από τους άλλους (το ήθος της κοινής τράπεζας)
-Οταν τύχαινε απρόσκλητος επισκέπτης στο γεύμα,θεωρούνταν υποχρέωσή μας η πρόσκλησή του στο τραπέζι ("κόπιασε να σε φιλέψουμε")-το ήθος της προσφοράς στον άλλο,το κάλεσμα συμ-μετοχής στην ευφορία της σίτισης.
-Κανείς δεν άνοιγε σε κοινό χώρο ένα κουτί γλυκά,δίχως να αισθανθεί την ανάγκη να κεράσει τους γύρω του (το κέρασμα,ως στοιχείο αλτρουισμού,η ανάγκη να ευφρανθεί και ο διπλανός μας ώστε να είναι η δική μας απόλαυση ελεύθερη από ενοχές).

Ειδικότερα το "κέρασμα", το "φίλεμα", το "πρόσφορο", παραμένουν κατεξοχήν Ελληνικά χαρακτηριστικά και αυτό μπορεί να το βεβαιώσει κάθε ξένος που θα βρεθεί τυχαία σε πανηγύρι της Ελληνικής επαρχίας.

Το κέρασμα,ως στοιχείο ήθους Ελληνικού,είναι ίσως το μόνο που μου έρχεται στο μυαλό,όταν παλεύω να βρω ένα στοιχείο που να χαρακτηρίζει τον ¨Ελληνα.
Μου είναι παντελώς αδιάφορο,εάν το κέρασμα είναι απομεινάρι του "Ξενίου Διός" ή στοιχείο της "Ορθόδοξης παράδοσης", δεν επιχειρώ κανενός είδους γεννεαλογία των Ελλήνων,λέω απλώς πως "είμαστε Ελληνες...επειδή κερνάμε"!

Ο Χρήστος Γιανναράς,έχει υποστηρίξει πως είναι "ίδιον του Ελληνικού τρόπου" η σύναξη γύρω απ'το τραπέζι, η μετατροπή της σίτισης σε κοινωνικό γεγονός, "η μεταποίηση της βιολογικής ανάγκης σε ανθρώπινη σχέση".
Πρόκειται για εξαιρετικά γοητευτική θεωρία,αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιος πως το Ελληνικό τραπέζωμα κρύβει τέτοια μεταφυσική πίσω του.

Ας ξαναγυρίσουμε στον ορισμό του Ηράκλειτου.
Το ήθος κάθε ανθρώπου είναι ο προσωπικός του δαίμονας, αυτός που τον ωθεί στο τί θα πράξει και τί όχι. Ο ορισμός ταυτίζει το ήθος με το χαρακτήρα και δε μου αρκεί. Υποστηρίζω πως το ήθος είναι ο δαίμονας που καθοδηγεί τον άνθρωπο στο πώς θα πράξει, στον τρόπο με τον οποίο θα "ντύσει" τον χαρακτήρα του. Το ήθος για μένα έχει σαφή αισθητικά στοιχεία.
-Χαρακτήρας χωρίς αισθητική δεν είναι ήθος,είναι στεγνός ηθικισμός.
-Αλλά και αισθητική χωρίς ήθος,είναι απλά "στυλ".

Μετά από αυτές τις αδέξιες προσεγγίσεις του Ελληνικού ήθους, έρχεται η βεβαιότητα της -από καιρό-εκλείψεώς του.
Η προσφορά στον άλλο, εξέλιπε, στο όνομα των άτεγκτων "νόμων της αγοράς".
Ο νεοπλουτισμός της μεταπολίτευσης επένδυσε στο "στυλ" (γεννώντας το φαινόμενο "ΚΛΙΚ" και τους κλώνους του),χλευάζοντας κάθε έννοια κοινωνικής ευγένειας ως "παλαιοσυντηρητισμό".
Η χώρα γέμισε "γοητευτικούς νέους" που υιοθέτησαν την υλοζωική ευδαιμονία ως υπέρτατη αξία και κυνηγώντας την αδιαφόρησαν για τη στοιχειώδη κοινωνική παιδεία, το σεβασμό στο συμπολίτη/συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον, τον πόνο που είναι κάθε στιγμή παρών στη ζωή.
Οι νεοέλληνες φωνάζουν για να διαφημήσουν την παρουσία τους και επιδεικνύουν ανενδοίαστα τα "τεκμήρια" του πλούτου τους.Kαμία αιδώς, καμία αίσθηση "ύβρεως"-έστω μεταφυσικής.
Ο εξοβελισμός του ήθους υπήρξε συνέπεια πολιτική αλλά κατ'ουδένα τρόπο "ιδεολογική".
Ας μην ξεχνάμε πως συντελέσθηκε στην περίοδο ιδεολογικής ηγεμονίας της αριστεράς (ο ατομικισμός ως αξία γιγαντώθηκε επί ελληνικού σοσιαλισμού...) και διαπερνά οριζοντίως όλες τις ιδεολογικές αποχρώσεις!

Ευτυχώς γνώρισα κάποιους ¨Ελληνες παλαιών τρόπων.Πέρα από την ευγένεια που απέπνεε η στάση τους,μπορούσαν να πορευτούν περιφρονώντας το χρήμα (αδιανόητο!) και εκτιμώντας το "καθαρό βλέμμα των ανθρώπων"(δύσκολο να το ορίσουμε,το ξέρω...).
Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα,μοιάζει ανίκανο να διαμορφώσει τέτοιους Ελληνες πια.
Ο εθισμένος στις διεκδικήσεις δημόσιος εκπαιδευτικός πώς μπορεί να "κοινωνήσει" την προσφορά ως αξία?

Η ανάρτηση αυτή καταπιάστηκε μ'ένα δύσκολο θέμα και ομολογώ πως απέτυχε με πείσει (πόσω μάλλον εσάς...).
Θα κάνω όμως μια τελευταία προσπάθεια να περιγράψω το χαμένο ελληνικό ήθος.
Θα καταφύγω στην "Κάλπικη Λίρα" του Τζαβέλλα και στο βλέμμα του Ορέστη Μακρή.Το εκκωφαντικό ήθος της σιωπής...

http://www.youtube.com/watch?v=m4htFaNia3U&list=FLJBq5hUbsXp3FNNv7_HNSYw&index=39

ΠΗΓΗ:http://nikorestis.blogspot.gr/2011/09/to.html