Και Χριστιανός και Αναρχικός!

Ο Αλέξανδρος Χριστογιαννόπουλος είναι Λέκτορας Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Loughborough της Μεγ. Βρετανίας. Στα επιστημονικά ερευνητικά του ενδιαφέροντα εντάσσονται ο χριστιανισμός (κυρίως), ο αναρχισμός και ο πασιφισμός αλλά και η πολιτική σκέψη του Λέοντα Τολστόι, η θρησκεία, η πολιτική, η πολιτική βία και η μη βία αλλά και η πολιτική θεολογία.

Συζήτησε με τη Φωτεινή Μαστρογιάννη για τον αναρχισμό και τον Χριστιανισμό.

Φωτεινή Μαστρογιάννη: Αλέξανδρε, τι είναι ο Χριστιανικός αναρχισμός;

Αλέξανδρος Χριστογιαννόπουλος: Ο Λέων Τολστόι είπε :«Ο Χριστιανισμός στην αληθινή του έννοια βάζει τέλος στο κράτος. Αυτό ήταν κατανοητό από την αρχή του και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σταυρώθηκε ο Χριστός».

Η βασική ιδέα πίσω από τον χριστιανικό αναρχισμό είναι, όσον αφορά την πολιτική, ότι ο «αναρχισμός» είναι αυτός που ακολουθεί (ή πρόκειται να ακολουθήσει)  τον «Χριστιανισμό». Ο «αναρχισμός» εδώ μπορεί να σημαίνει, για παράδειγμα, την καταγγελία των καταπιεστικών πολιτικών θεσμών όπως είναι το κράτος (διότι μέσω αυτού γινόμαστε βίαιοι, γινόμαστε ειδωλολάτρες κοκ), το όραμα μίας κοινωνίας χωρίς κράτος  ή / και τη θέσπιση μια αποκλειστικής κοινωνικής ζωής από τη βάση προς την κορυφή. Ο «Χριστιανισμός» μπορεί να γίνει κατανοητός, για παράδειγμα, με τον πολύ ορθολογιστικό τρόπο που τον ερμηνεύει ο Τολστόι, μέσα από το Ρωμαιοκαθολικό πλαίσιο προσέγγισης της Ντόροθυ Ντέι ή μέσω των διαφόρων Προτεσταντικών θεωρήσεων ανθρώπων όπως είναι ο Ζακ Ελλύλ, ο Βέρναρντ Ελλερ, ο Ντέιβ Αντριους ή ο Μάικλ Ελιοτ. Συνεπώς, μπορεί να υπάρξουν διαφορετικοί τρόποι ερμηνείας του «Χριστιανισμού» και να υπάρχουν εξίσου πολλές πιθανές θεωρήσεις του «αναρχισμού». Αλλά ούτως ή άλλως, ο Χριστιανικός αναρχισμός είναι ένας όρος για την άποψη  που υποστηρίζει ότι ο Ιησούς, όσον αφορά το πολιτικό πεδίο, είναι κάποιο είδος αναρχικού.

ΦΜ: Γιατί υπήρξε η ανάγκη συσχέτισης μίας πολιτικής ιδεολογίας, όπως είναι ο αναρχισμός, με τη θρησκεία;

ΑΧ:  Τόσο οι πολιτικοί επιστήμονες όσο και το ευρύτερο κοινό χρησιμοποιούν ιδεολογικές ταμπέλες για να περιγράψουν πληθώρα ιδεών που εκτιμούνται και ασκούνται από πολλούς, με άλλα λόγια  ταξινομούν και  κατανοούν τα
διαφορετικά πολιτικά ιδανικά και πρακτικές. Αυτές οι πολιτικές ιδεολογίες εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, παίρνουν διαφορετικές αποχρώσεις  σε διαφορετικά πλαίσια, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και δημιουργούν περαιτέρω υποκατηγορίες. Αυτές οι ετικέτες συχνά τείνουν να υπεραπλουστεύουν την πλούσια ποικιλία των αποχρώσεων των διαφορετικών ιδεολογικών θέσεων αλλά βοηθούν επίσης στην ανάπτυξη μιας καλύτερης και βαθύτερης κατανόησης της τεράστιας ποικιλίας απόψεων που υπάρχουν.

Ο «αναρχισμός» είναι μία τέτοια ετικέτα. Σημαίνει ελαφρώς διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους και, όπως συμβαίνει με πολλές άλλες ετικέτες, υπάρχουν ενίοτε έντονες συζητήσεις όσον αφορά τον ορισμό του. Ορισμένοι δίνουν το βάρος της προσοχής στην αντίθεσή τους προς το κράτος, άλλοι επικρίνουν  τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, ενώ άλλοι αναφέρονται στους τρόπους λήψης αποφάσεων από την κορυφή προς τα κάτω. Κοινό σημείο σε πολλούς αναρχικούς είναι η κριτική στις ιεραρχικές δομές και η εναντίωση στην καταπίεση. Για πολλούς, αυτό περιλαμβάνει την συνειδητοποίηση της διατομεακότητας τέτοιων δομών, και γι 'αυτό πολλοί αναρχικοί είναι επικριτικοί  στην πατριαρχική, θρησκευτική, ρατσιστική ιεραρχία καθώς και σε πολλές άλλες ιεραρχίες.

Γιατί λοιπόν να συνδυάσουμε τον αναρχισμό με τη θρησκεία; Όπως μου είπε κάποτε ένας Βρετανός Χριστιανός αναρχικός: «Ο λόγος που μου αρέσει ο όρος Χριστιανικός αναρχισμός είναι ότι  έχει μια ιστορία ατόμων που θαυμάζω πολύ. Αντικατοπτρίζει επίσης ένα πολιτικό στοιχείο με τον Ιησού ως τον μη βίαιο επαναστάτη». Με άλλα λόγια, αυτό που βοηθάει την ετικέτα είναι το ότι δείχνει μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων που, παρά το ότι έχουν ποικίλες και πολύ διαφορετικές αλλά και ενδιαφέρουσες απόψεις, μοιράζονται όμως ταυτόχρονα κάποιες βασικές ιδέες. Η ετικέτα παρέχει επίσης ένα μήνυμα για να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι ριζικές πολιτικές επιπτώσεις της ηθικής διδασκαλίας του Ιησού. Πολλοί ακτιβιστές και συγγραφείς που υιοθετούν σήμερα την ετικέτα του αναρχισμού το κάνουν συχνά για να συσχετιστούν με αυτούς τους ανθρώπους και τις ιδέες τους, με την επαναστατική ανάγνωση των λόγων του Ιησού και με τους σύγχρονους συνοδοιπόρους που μοιράζονται την ίδια θεώρηση.

Εκτός αυτού, αν η ερώτησή σου υπονοεί την παραδοσιακή εχθρότητα που αισθάνονται πολλοί αναρχικοί απέναντι στη θρησκεία, αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι πολλοί θρησκευτικοί αναρχικοί είναι κατά του κλήρου (έχω γράψει ιδιαίτερα για τον Τολστόι). Υπάρχει επίσης πληθώρα κοινών σημείων για άλλα ζητήματα μεταξύ των θρησκευτικών αναρχικών και των κοσμικών συντρόφων τους. Μιαεπισκόπηση, την οποία συνέγραψα, της σημαντικής βιβλιογραφίας γι' αυτό το θέμα πρόκειται να δημοσιευθεί και η πρώτη  συλλογή πολυάριθμων δοκιμίων σχετικά με αυτό  το θέμα, στο οποίο εργάζομαι επί του παρόντος, δημοσιεύθηκε εφέτος. Ούτως ή άλλως, υπάρχουν σίγουρα εντάσεις μεταξύ των δύο όρων «αναρχισμός» και «θρησκεία» αλλά αρκετοί στοχαστές και ακτιβιστές συνειδητά τους συνέκλιναν εδώ και έναν αιώνα για να δημιουργήσουν ένα συγκεκριμένο σύνολο θρησκευτικών και πολιτικών απόψεων.

ΦΜ: Η Επί του Όρους Ομιλία αποτελεί βασικό στοιχείο του Χριστιανικού αναρχισμού. Γιατί;

Αλέξανδρος Χριστογιαννόπουλος

ΑΧ: Πράγματι είναι σημαντική. Μπορώ να το καταδείξω αναφέροντας τα λόγια του Χριστιανού αναρχικού Πέτρου Μαουρίν: «Τι ωραίο μέρος θα ήταν ο κόσμος εάν οι Φονταμενταλιστές Προτεστάντες προσπαθούσαν να εξηγήσουν μέσω παραδειγμάτων την Επί του Όρους Ομιλία». Αν εφαρμοζόταν σαν πολιτικό μανιφέστο, θα προέβαλλε έναν Χριστιανισμό αρκετά διαφορετικό από αυτόν που συνήθως σχετίζεται με τους φονταμενταλιστές. 

Υπάρχουν πολλά τμήματα της συγκεκριμένης Ομιλίας τα οποία αγαπούν οι Χριστιανοί αναρχικοί, αλλά όπως εξήγησα σε ένα κεφάλαιο του βιβλίου μου (καιαλλού), το πιο σημαντικό για τους περισσότερους είναι το κατά Ματθαίον 5:38 - 42, όπου ο Ιησούς καλεί τους ακόλουθους του να μην πράξουν το οφθαλμόν αντί οφθαλμού αλλά αντί αυτού να γυρίσουν το άλλο μάγουλο (ένα εδάφιο το οποίο, όπως πολλοί υποστηρίζουν αποτυπώνει την ουσία της ηθικής διδασκαλίας του Ιησού).

Για τους Χριστιανούς αναρχικούς, ο Ιησούς καλεί τους μαθητές του να υψωθούν πάνω από το lex talionis (Σ.τ.Μ. νόμος της ανταπόδοσης των ίσων)  και τον αντίστοιχο κύκλο βίας και αντί αυτού να υιοθετήσουν μια αντι-διαισθητική και απροσδόκητη μέθοδο για να ξεπεράσουν τη βία. Η ανταπόκριση με  αγάπη και  συγχώρεση όταν κάποιος δεν το αναμένει συμβάλλει στη διακοπή του κύκλου της βίας. Επειδή το σύγχρονο κράτος βασίζεται στη βία και υποτίθεται ότι κατέχει το νόμιμο μονοπώλιο της χρήσης βίας και επειδή επίσης διαχειρίζεται με ακρίβεια τη λογική των αντιποίνων που ο Ιησούς κάλεσε τους οπαδούς του να ξεπεράσουν, οι Χριστιανοί αναρχικοί θεωρούν ότι η ηθική διδασκαλία που περιγράφεται σε αυτό το εδάφιο υποδηλώνει λογικά απόρριψη του κράτους. 

Με κάποιο τρόπο, επομένως, λόγω της  έντονα ειρηνικής ανάγνωσης της Επί του Όρους Ομιλίας πολλοί αναρχικοί απορρίπτουν το κράτος. Υπάρχουν όμως και άλλα εδάφια μεγάλου ενδιαφέροντος για τους Χριστιανούς αναρχικούς.

ΦΜ: Ποια είναι τα άλλα βασικά σημεία του Χριστιανικού αναρχισμού;

ΑΧ: Όσον αφορά τις Γραφές, ένα μεγάλο μέρος του περιεχομένου της Επί του Όρους Ομιλίας επαναλαμβάνεται σε πολλά εδάφια στα οποία ο Ιησούς, ο Ιάκωβος, ο Πέτρος ή ο Παύλος μιλούν για συγχώρεση, προτρέπουν στο να μην κρίνει ο ένας τον άλλο και στο να υπηρετούμε τους άλλους – το κράτος δεν το κάνει (ή καλύτερα εμείς είμαστε αυτοί που δεν το κάνουμε μέσω αυτού) και εάν το κάναμε τότε το κράτος θα ήταν ούτως ή άλλως περιττό. 

Υπάρχει επίσης ο τρίτος πειρασμός του Ιησού στην  έρημο, μια αρκετά σαφής καταδίκη της κρατικής ειδωλολατρίας. Ή ο Καθαρισμός του Ναού, όπου η άμεση δράση του Ιησού υπονοεί σαφώς την καταγγελία του συγκεντρωτισμού και των καταχρήσεων της θρησκευτικής, πολιτικής και οικονομικής ισχύος (και οι περισσότεροι Χριστιανοί αναρχικοί επιμένουν, παρεμπιπτόντως, ότι η δράση Του δεν ήταν βίαιη). 

Υπάρχει η πικρή επίκριση των Φαρισαίων ως υποκριτών όσον αφορά την εφαρμογή του θεϊκού νόμου, επικρίσεις που  φαίνεται ότι ισχύουν σε ορισμένες εκκλησιαστικές αρχές σήμερα. Η σύλληψη και η δίκη του Ιησού υποδεικνύουν επίσης τη στάση Του σε σχέση με τις πολιτικές αρχές και η σταύρωσή Του εμπερικλείει τόσο την καταδίκη Του όσον αφορά την κρατική βία όσο και την συγχώρεσή Του ως τρόπου υπέρβασης της κρατικής βίας.

Υπάρχουν επίσης οι Πράξεις των Αποστόλων, οι πολλές Επιστολές και φυσικά η Αποκάλυψη, στις οποίες κάποιος μπορεί να βρει πειστικές εξηγήσεις των Χριστιανών αναρχικών (περισσότερα στο βιβλίο μου). Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολλά εδάφια και γραφές αλλά εδώ αναφερόμαστε στην ερμηνεία των Χριστιανών αναρχικών.

Ίσως μπείτε στον πειρασμό να αναφερθείτε στο ένα ή το άλλο από τα δύο εδάφια  που αναδεικνύονται πιο συχνά ως «σαφή τεκμήρια» εναντίον των Χριστιανικών αναρχικών ερμηνειών: το Προς Ρωμαίους  13 και στο «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι». Κανένα από τα δύο δεν μπορεί να αναλυθεί σε βάθος εδώ (έχω γράψει γι’αυτά αλλού) αλλά απλά να αναφερθούμε στην εξήγηση που έδωσαν οι Χριστιανοί αναρχικοί. 

Όσον αφορά το Προς Ρωμαίους, ο Παύλος έδωσε τη δική του ερμηνεία για την Επί του Όρους Ομιλία σχετικά με την έκκληση του Ιησού για συγχώρεση και αγάπη των χειρότερων εχθρών μας όπως έκανε και με τη Σταύρωσή Του.

Στο Προς Ρωμαίους 13 δεν νομιμοποιεί τις αρχές αλλά καλεί να υποταχθούμε σε αυτές γυρνώντας το άλλο μάγουλο, να ξεπεράσουμε το κακό τους όχι μέσω της βίαιης αντίστασης αλλά μέσω μίας υποδειγματικής στάσης που επιδιώκει να κατανοήσει υπομονετικά και να συγχωρήσει.

Όσο για το «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», είναι θέμα του Καίσαρα να διεκδικήσει πίσω τα νομίσματα αλλά πέραν αυτών τίποτε άλλο δεν «ανήκει στον Καίσαρα». Αυτό που δεν ανήκει στον Καίσαρα αλλά στον Θεό, για παράδειγμα,  περιλαμβάνει τη ζωή και τα πάντα  παρά νομίσματα και δημόσια μνημεία . Ως εκ τούτου, ο Ιησούς εδώ μας καλεί να διακρίνουμε με σαφήνεια τι έχει πιο πολύ σημασία από τα πράγματα που τεχνικά ανήκουν στον Καίσαρα. Θα πρόσθετα ότι  μεταξύ των άλλων χωρίων που τέθηκαν εναντίον των Χριστιανών αναρχικών είναι εκείνα όπου ο Ιησούς υποστηρίζεται από κάποιους ότι υπήρξε βίαιος ή ότι επιδοκίμασε τη βία.   Μια προσεκτική (Χριστιανοαναρχική) ανάγνωση, ωστόσο, υποδηλώνει ότι αυτοί οι ισχυρισμοί δεν ισχύουν - ή ότι σίγουρα δεν κατέχουν την αποκλειστικότητα της αλήθειας γι’αυτά τα χωρία.

Αυτά είναι όλα σχετικά με την εξήγηση των Γραφών. Εκτός αυτού, οι Χριστιανοί αναρχικοί οραματίζονται μία κοινωνία ή μία «εκκλησιαστική» ζωή στην οποία όλοι φροντίζουν ο ένας τον άλλο, μοιράζονται τα πράγματα από κοινού και προσπαθούν, ως εκ τούτου, να δημιουργήσουν  ένα είδος συλλογικής ζωής που είναι τελείως διαφορετικό από το είδος ζωής των μετα-βιομηχανικών κοινωνιών.

Επισημαίνουν τις Γραφές όταν χρειάζεται αλλά αναπτύσσουν επίσης  σκέψεις  σχετικά με τα σύγχρονα ζητήματα που βασίζονται στη Χριστιανική κοσμοθεωρία τους, χωρίς πάντα να τα εξηγούν με βάση τις Γραφές. Για παράδειγμα, ασκούν μία ριζοσπαστική χριστιανική κριτική για την παγκόσμια πολιτική οικονομία και την πολεμική της μηχανή, τις ρατσιστικές και βάναυσες μεταναστευτικές πολιτικές, της εκλογικής διαδικασίας καπ.

Εν ολίγοις, υπάρχουν πολλά που ενδιαφέρουν τους Χριστιανούς αναρχικούς: δίνουν ασυνήθιστες  δικαιολογημένες εξηγήσεις  και πέραν αυτού παρέχουν επίσης ηθικές σκέψεις σε διάφορα πολιτικά ερωτήματα.

 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

ΦΜ: Ο Χριστιανικός αναρχισμός φαίνεται λίγο ουτοπικός, σε έναν κόσμο συνεχούς βίας, ο Χριστιανικός αναρχισμός υιοθετεί τη στάση «μη ανταπόδοσης, μη βίας». Είναι κάτι τέτοιο δυνατόν; Φαίνεται ότι προτείνει την απάθεια.

ΑΧ: Και ναι και όχι. Όσον αφορά την ουτοπία, εάν με το «ουτοπικός» εννοείς «μη ρεαλιστικός» τότε πιθανόν. Αλλά οι ουτοπίες είναι ουσιαστικά μία πρόσκληση να συλλογισθούμε με κριτικό τρόπο την τρέχουσα κατάστασή μας, να φαντασθούμε διαφορετικά τα πράγματα και πιθανόν να επαναξιολογήσουμε τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς μας με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο εδώ και τώρα.

Ο κόσμος που πολλοί Χριστιανοί αναρχικοί ελπίζουν να δουν μπορεί να μην φαίνεται ρεαλιστικός αλλά κάτι τέτοιο δεν πρέπει να μας εμποδίζει να συλλογιζόμαστε τα ζητήματα που μας προσκαλούν να συλλογισθούμε.  Είναι αφελείς που ελπίζουν μια μέρα να δουν μια πιο ειρηνική κοινωνία, που θα ενσαρκώνει το είδος της ηθικής που έχει διατυπώσει ο Ιησούς στην Επί του Όρους Ομιλία; Ίσως. Αλλά όπως συμβαίνει και με πολλές άλλες προσδοκώμενες αξίες προσφέρουν κατευθύνσεις στις οποίες μπορούμε να στοχεύσουμε  και τρόπους  να φανταστούμε τους εαυτούς μας που μας βοηθούν να σκεφτούμε την παρούσα κατάσταση μας με πιο κριτικό τρόπο.

Θέλω, ωστόσο, να τονίσω κατηγορηματικά ότι η στάση τους δεν είναι αυτή της απάθειας. Οι Χριστιανοί αναρχικοί δεν υποστηρίζουν την αποφυγή και το να αφήσουν τη βία να επικρατήσει χωρίς αντίσταση. Διαβάζουν την Επί του Όρους Ομιλία του Ιησού όχι ως παροχή  συμβουλών παθητικότητας αλλά ως μία  πολύ σκόπιμη αντίδραση. 

Στο σημερινό πλαίσιο, οι Χριστιανοί αναρχικοί έχουν ως στόχο τη δημιουργική αποκάλυψη και καταγγελία της βίας και  συχνά καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να ανακουφίσουν την ταλαιπωρία που προκύπτει από την πολιτική βία. Για παράδειγμα, συμμετέχουν σε δράσεις «μετατροπής των σπαθιών σε άροτρα», οργανώνουν δράσεις υποστήριξης καταγγελλόντων, παρέχουν τρόφιμα και καταφύγια σε πρόσφυγες και άλλους κατατρεγμένους, καταγγέλλουν οικονομικές και οικολογικές αδικίες και ούτω καθεξής.

Όπως το θέτει ένας Ρωμαιοκαθολικός  εργαζόμενος, «ανακουφίζουν τους βασανισμένους και βασανίζουν τους άνετους». Όλα αυτά τα έχουν πραγματοποιήσει συχνά με τεράστιο προσωπικό κόστος, πολλοί έχουν συλληφθεί και δολοφονηθεί, μερικές φορές έχουν φυλακιστεί και τους έχουν επιβληθεί πρόστιμα.

Είναι επομένως ειρηνιστές, ναι, αλλά είναι ίσως πιο σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτό δεν τους κάνει απαραίτητα πιο «απαθείς» και λιγότερο «δραστήριους» και θαρραλέους από τους μη πασιφιστές στην εκστρατεία εναντίον της αδικίας ή του κακού. (Παρεμπιπτόντως, ίσως ο πιο διάσημος Χριστιανός αναρχικός, ο Λέων Τολστόι, άσκησε μεγάλη επιρροή στον ειρηνιστικό ακτιβισμό ενός από τους πιο σημαντικούς ακτιβιστές δηλ. του Μαχάτμα Γκάντι. Μπορεί κάποιος να είναι ειρηνιστής, να απορρίπτει την αντεκδίκηση αλλά να έχει μία σημαντική στάση εναντίωσης στην αδικία).

ΦΜ: Ο Λέων Τολστόι είναι ο πιο διάσημος Χριστιανός Αναρχικός. Στις μέρες μας διάσημοι Χριστιανοί αναρχικοί ήταν ο Ζακ Ελλύλ, η Ντόροθυ Ντέι, ο βραβευμένος με το βραβείο Πούλιτζερ και πρεσβυτεριανός ιερέας Κρις Χέτζες κτλ. Πρόκειται περί ενός δημοφιλούς θρησκευτικού/ιδεολογικού κινήματος;

ΑΧ:  Δύσκολο να το πει κάποιος, δεν είναι εύκολο να μετρηθεί ωστόσο δεν πρόκειται περί ενός πολύ μεγάλου κοινωνικού κινήματος. Στον καιρό μας, η πιο ζωντανή σκηνή φαίνεται ότι είναι στις ΗΠΑ όπου κοινότητες όπως είναι οιΡιζοσπάστες του Ιησού φέρνουν κοντά όσους ενδιαφέρονται για τις ιδέες και τις πρακτικές των Χριστιανών αναρχικών. Υπάρχουν, σε παγκόσμια κλίμακα, 200 περίπου κοινότητες Καθολικού Εργάτη ειδικότερα στις ΗΠΑ (παρεμπιπτόντως, ένας από τους ιδρυτές της, η Ντόροθυ Ντέι πρόκειται να αγιοποιηθεί παρόλο που η ίδια δεν ήθελε να ονομαστεί αγία γιατί «δεν ήθελε να απορριφθεί τόσο εύκολα»).

Υπάρχουν επίσης πολλές ομάδες στην Ευρώπη, στον Νότιο Ειρηνικό και αλλού. Σε μια εποχή όπου η θρησκεία είναι και πάλι όλο και περισσότερο ορατή στην πολιτική, σε μια εποχή υπαρξιακών αβεβαιοτήτων και πρωτοφανών (οικολογικών, οικονομικών ή ασφάλειας) προκλήσεων, σε μια εποχή σημαντικής πόλωσης της πολιτικής, το έδαφος παραμένει αναμφισβήτητα εύφορο για την υιοθέτηση του Χριστιανικού αναρχισμού.

ΦΜ: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της θεολογίας της απελευθέρωσης και του Χριστιανικού αναρχισμού; Οι τάσεις αυτές αφορούν περισσότερο την Προτεσταντική και τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία; Τι γίνεται με την Ορθόδοξη εκκλησία;

ΑΧ: Η κυριότερη διαφορά μεταξύ του Χριστιανικού αναρχισμού και τις άλλες θεολογίες της Απελευθέρωσης έγκειται στον τρόπο της αλλαγής. Η θεολογία της Απελευθέρωσης δεν θα αποφύγει να χρησιμοποιήσει την κρατική συσκευή για να βελτιώσει τα πράγματα. 

Ο Χριστιανικός αναρχισμός είναι ενάντια σε αυτό. Υπό αυτή την έννοια, αυτή η διαφορά ανάμεσα στην θεολογία της Απελευθέρωσης και τον Χριστιανικό αναρχισμό αντικατοπτρίζει τη διαφορά μεταξύ του μαρξισμού και του (κοσμικού) αναρχισμού (σε ένα απλουστευτικό επίπεδο). Τούτου λεχθέντος, τα κοινά σημεία (όπως με τις κοσμικές παραλλαγές) είναι σημαντικά και η υπερβολική έμφαση στις διαφορές ενθαρρύνει έναν σεχταρισμό που μπορεί να προκαλέσει περισσότερο κακό παρά καλό.

Η θεολογία της Απελευθέρωσης έχει επίσης δώσει πολλά παραδείγματα που έχουν εμπνεύσει τους Χριστιανούς αναρχικούς. αλλά η καταγγελία του κράτους του Χριστιανικού αναρχισμού είναι υπερβολικά δριμεία για να επιτρέψει έναν συμβιβασμό μεταξύ των δύο. Για να επικαλεσθούμε ένα διάσημο σύνθημα από τους Βιομηχανικούς Εργαζόμενους του Κόσμου (Industrial Workers of the World), η νέα κοινωνία πρέπει να δημιουργηθεί «μέσα στο κέλυφος του παλιού», όχι με αυτό. Δηλαδή, η νέα κοινωνία πρέπει να αντικαταστήσει το κράτος και αυτό που κάνουμε στον εαυτό μας μέσα από αυτό, κάτι που δεν μπορεί να γίνει με την εξεύρεση νέων λόγων για τη διαιώνισή του. Διαφορετικά, για να παραφράσουμε τον Γιόντερ, απλά αλλάζουμε τους φρουρούς του παλατιού.

Όσον αφορά τα διαφορετικά  Χριστιανικά δόγματα, φαίνεται σωστό να περιγράψουμε τη Χριστιανική αναρχική ανάγνωση των Γραφών ως τυπικά προτεσταντική. Πολλοί σημαντικοί  Χριστιανοί αναρχικοί υπήρξαν πράγματι Προτεστάντες και πολλές Χριστιανικές αναρχικές ομάδες είναι προτεσταντικές  (Κουάκεροι, Αναβαπτιστές κλπ.). Αλλά ο πιο διάσημος χριστιανός αναρχικός παραμένει ο Λέων Τολστόι, ο οποίος βέβαια προέρχεται βγήκε από ένα ρωσικό Ορθόδοξο πλαίσιο (αν και ο Χριστιανισμός του είναι αρκετά ασυνήθιστος) και έχει εμπνεύσει αρκετούς Ρώσους έκτοτε. 

Ακόμη και μέσα στον Καθολικισμό υπάρχουν παραδείγματα Χριστιανών αναρχικών: ανέφερα ήδη τον Καθολικό Εργάτη, του οποίου οι δύο βασικοί ιδρυτές, ο Πήτερ Μώριν και ιδιαίτερα η Ντόροθυ Ντέι  ήταν πιστοί καθολικοί. Η δυσκολία που αντιμετωπίζουν στη συνέχεια πολλοί Χριστιανοί αναρχικοί είναι στο πώς να διαπραγματευτούν με τη δική τους εκκλησιαστική ιεραρχία, πολλοί από αυτούς υπήρξαν ιδιαίτερα επικριτικοί σε αυτή αλλά χωρίς απαραίτητα να διαρρηγνύουν εντελώς τις σχέσεις τους με την αρχική τους εκκλησία. Είτε έτσι είτε αλλιώς, συναντάμε Χριστιανούς αναρχικούς και στα τρία βασικά δόγματα της Χριστιανικής παράδοσης.

ΦΜ: Έχεις γράψει ότι μερικοί Χριστιανοί αναρχικοί είναι επίσης αναρχο-καπιταλιστές ενώ άλλοι δεν είναι. Δεν είναι κάπως αντιφατικό να είναι κάποιος αναρχικός, καπιταλιστής και Χριστιανός;

ΑΧ: Ρώτα οποιονδήποτε  αναρχικό και θα καταγγείλει την ίδια την ιδέα του «αναρχο-καπιταλισμού»: είναι πραγματικά ένας φονταμενταλισμός της ελεύθερης αγοράς, βασίζεται στην ιδιωτική ιδιοκτησία που οι περισσότεροι αναρχικοί θεωρούν ότι είναι κλοπή και επομένως είναι ασυμβίβαστος με το μεγαλύτερο μέρος της βασικής ανάλυσης του αναρχισμού. 

Αυτά είναι τα επιχειρήματα που έχουν  οι περισσότεροι αναρχικοί. Ο λόγος που συμπεριέλαβα μερικούς Χριστιανούς «αναρχο-καπιταλιστές» σε μελέτες του Χριστιανικού αναρχισμού είναι ότι μερικοί από αυτούς προσέφεραν μία ανάγνωση των Γραφών που συμπλήρωσε επιβοηθητικά την ανάγνωση των  άλλων Χριστιανών αναρχικών (σε εδάφια που θα συμφωνούσαν ούτως ή άλλως). Ακριβώς όπως οι μη θρησκευόμενοι «αναρχο-αναρχικοί», ωστόσο, οι περισσότεροι αναρχο-καπιταλιστές βρίσκονται  στις Η.Π.Α., κάτι που ενδεχομένως δείχνει μια συγκεκριμένη  ιστορική εξέλιξη της καπιταλιστικής ιδεολογίας στο αμερικανικό πλαίσιο.

Δεν μπορείς να εμποδίσεις ορισμένους ανθρώπους να βάζουν μία ταμπέλα για τον εαυτό τους, αν και μπορείς να κρατήσεις αποστάσεις από μια τέτοια χρήση και να την επικρίνεις αντίστοιχα. Ο «αναρχο-καπιταλισμός» έρχεται σε αντίθεση με πολλά από αυτά που παρακινούν τους περισσότερους αναρχικούς και, ως εκ τούτου, η χρήση της «αναρχικής» ταμπέλας από την πλευρά τους είναι πράγματι προβληματική. 

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, ίσως σήμερα περισσότερο από έναν αιώνα πριν, πολλοί αναρχικοί θα στοχεύσουν στον καπιταλισμό, προτού στοχεύσουν στο κράτος. Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη πολιτική οικονομία, θα μπορούσε κάποιος να πει  ότι το κράτος έχει υποταχθεί ακόμα περισσότερο στα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου και όλων των συναφών ιεραρχιών. Επομένως, αν και μερικές φωνές, κυρίως στις ΗΠΑ, προσπαθούν να παντρέψουν  τον καπιταλισμό και τον αναρχισμό, δεν θα πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι οι περισσότεροι Χριστιανοί αναρχικοί, όπως και σχεδόν όλοι οι μη θρησκευτικοί αναρχικοί, είναι επίσης πολλοί  επικριτικοί με τον καπιταλισμό.

ΦΜ: Αλέξανδρε σε ευχαριστώ, η συζήτηση ήταν πολύ ενδιαφέρουσα.

Η συνέντευξη δόθηκε στην αγγλική γλώσσα. Το πρωτότυπο κείμενο μπορείτε να διαβάσετε εδώ: 

https://mastroianniweb.wordpress.com/2017/11/01/christian-and-anarchist/

mastroyanni.blogspot