Νερό: Το πολύτιμο δώρο της φύσης και η αγορά εμφιαλωμένων νερών.

Το Νερό, το σημαντικότερο μετά το οξυγόνο συστατικό ζωής, αποτελεί  το πολυπληθέστερο στοιχείο της φύσης αφού καλύπτει  τα 2/3 του πλανήτη μας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον ανθρώπινο οργανισμό:

Από το μισό έως τα 2/3  του οργανισμού μας είναι νερό, ανάλογα με το ποσοστό λίπους του κάθε σώματος, το φύλο και την ηλικία, ενώ η θρεπτική του αξία είναι τεράστια : Ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει χωρίς τροφή ακόμα και 70 μέρες, αλλά χωρίς νερό δεν μπορεί να επιβιώσει περισσότερο από 15 μέρες!

Η Ελλάδα, πλούσια σε υδάτινους πόρους  με μέση ετήσια βροχόπτωση 700mm / χρόνο, αντιμετωπίζει προβλήματα διαχείρισης των υδάτινων πόρων της αφού στις τρείς διαφορετικές κλιματικές περιοχές που διαθέτει, υποδέχεται τελείως διαφορετική ποσότητα υδάτων.

Η χώρα μας, εκτός από πλούσιους υδάτινους πόρους έχει και μια σημαντική Βιομηχανία που εμφιαλώνει (και εξάγει) νερό. Το δυναμικό αυτό των Ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην εμφιάλωση νερού  είναι ενταγμένο σε δύο διαφορετικούς Συνδέσμους:

Ο πιο σημαντικός από απόψεως μεγέθους επιχειρήσεων-μελών, είναι ο «Σύνδεσμος Εταιριών Εμφιαλώσεων Ελληνικού Φυσικού Μεταλλικού Νερού, Σ.Ε.ΦΥ.ΜΕ.Ν.» τα μέλη του οποίου προσφέρουν στην αγορά τα γνωστότερα «σήματα» στον χώρο των εμφιαλωμένων νερών – όλα ανήκουν στην κατηγορία των «φυσικών μεταλλικών νερών» τα οποία εμφιαλώνονται χωρίς καμιά άλλη επεξεργασία πέραν ενός απλού φιλτραρίσματος:

«Βίκος» (Ηπειρωτική Βιομηχανία Εμφιαλώσεων ΑΕ), «Ζαγόρι» (Χήτος ΑΒΕΕ),  «Σουρωτή» (Σουρωτή ΑΕ), «Κορπί» (Νεστλέ Ελλάς ΑΕ), «Αύρα» (Coca-Cola Ελληνική Εταιρία Εμφιαλώσεως ΑΕ», «Ιόλη» (Αθηναϊκή Ζυθοποιία ΑΕ), «Υδρία»  (Υδρία Μεταλλικά Νερά ΑΕΒΕ), «Εύδωρο» (ΛΑ.Β.Ε. ΑΕ), «Σέλι» (Σ. Μεντεκίδης ΑΕ), «Ήβη» (Pepsico-Ηβη ΑΒΕ»  και «Υγεία» (Μεταλλικά νερά Χ. Δεκανίκας & Σια ΟΕ).

Ο δεύτερος συνδικαλιστικός φορέας του χώρου (Πανελλήνια Ένωση Εμφιαλωτών Νερού – Π.Ε.Ε.Ν) περιλαμβάνει 35 περίπου μικρότερες επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα, οι οποίες εμφιαλώνουν κυρίως επιτραπέζια νερά στα οποία επιτρέπεται η επεξεργασία του νερού κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Κάποια πάντως από μέλη της Π.Ε.Ε.Ν  εμφιαλώνουν και Φυσικό Μεταλλικό Νερό.

Η Πανελλήνια Ένωση Εμφιαλωτών Νερού – Π.Ε.Ε.Ν., βρίσκεται σε μια διαρκή «αντιδικία» με τον Σ.Ε.ΦΥ.ΜΕ.Ν. σχετικά με την ποιότητα του «φυσικού μεταλλικού νερού» σε σχέση με το απλό (και φθηνότερο) «επιτραπέζιο νερό».

Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Σ.Ε.ΦΥ.ΜΕ.Ν.  Κωνσταντίνο Κούτσα  «Το  επιτραπέζιο νερό είναι διαφορετικό  από το φυσικό μεταλλικό νερό. Το επιτραπέζιο νερό έχει υποστεί χημική επεξεργασία, προκειμένου να καταστεί κατάλληλο προς πόση και ούτε έχει τις ευεργετικές ιδιότητες των φυσικών Μεταλλικών Νερών».

Αντίθετα, σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Π.Ε.Ε.Ν  Κωνσταντίνο Αναστασόπουλο  «Το επιτραπέζιο νερό δεν διαφέρει στην χώρα μας από το φυσικό μεταλλικό νερό λόγω του πλούτου των υδάτινων πόρων που διαθέτουμε. Επί πλέον, όλες οι προϋποθέσεις εμφιάλωσης του επιτραπέζιου νερού καθορίζονται από την Εθνική και την Κοινοτική νομοθεσία και όλα τα μέλη μας ελέγχονται συστηματικά για την εφαρμογή της κειμένης νομοθεσίας».

.

.

Σε επίπεδο πάντως συνολικής αγοράς για το 2012 η κατηγορία των «φυσικών μεταλλικών νερών» υπολογίζεται σε 72%, η (φθηνότερη) κατηγορία των «επιτραπέζιων νερών» υπολογίζεται σε 23,5% και η κατηγορία των «ανθρακούχων νερών» σε μόλις 4,5%.

Σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία (έτους 1999) του Ινστιτούτου Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, στην Ελληνική αγορά κυκλοφορούσαν 67 εμπορικά σήματα εμφιαλωμένου νερού από τα οποία τα 23 ήταν Φυσικά Μεταλλικά Νερά και τα 44 Επιτραπέζια νερά. Δυστυχώς σήμερα δεν γνωρίζουμε πόσα σήματα Ελληνικών νερών κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά διότι, σύμφωνα με την Διευθύντρια Εργαστηρίου νερού του Ινστιτούτου Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών Κυρία Ε. Γκιντώνη, «άδειες εμφιάλωσης νερού χορηγούνται από το κεντρικό και τα περιφερειακά παραρτήματα του ΙΓΜΕ, έτσι η συγκέντρωση στοιχείων από την Ελληνική επικράτεια απαιτεί έγγραφο αίτημα στην Γ. Διεύθυνση του ΙΓΜΕ-ΕΚΒΑΑ και η διενέργεια μιας εργασίας που θα απαιτήσει πολύ χρόνο».

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) το έτος 2011 συγχωνεύτηκε με το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) στον ενιαίο φορέα του Εθνικού Κέντρου Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης με ταυτόχρονη μείωση του συνολικού προσωπικού τους περίπου στο ήμισυ.

Εξ άλλου, οι εισαγωγές εμφιαλωμένου νερού σε συνολικό επίπεδο είναι γενικά μικρές αλλά στα ανθρακούχα το εισαγόμενο Perrier καταλαμβάνει σημαντικό μερίδιο της συγκεκριμένης κατηγορίας με κυριότερο πλέον «ανταγωνιστή» το δικό μας «Σουρωτή» το οποίο κερδίζει θέσεις στα ράφια των αλυσίδων λιανικής της χώρας μας – και όχι μόνο, κάτω από την «πίεση» της ολοένα και εντονότερης καταναλωτικής τάσης να «Αγοράζουμε Ελληνικά!»

 

Όσον αφορά τις εξαγωγές, παρ όλο που συνολικά κυμαίνονται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, είναι πολύ μεγαλύτερες  των αντίστοιχων εισαγωγών.

Την περίοδο 2012 – 2013 η Ελληνική αγορά εμφιαλωμένου νερού παρουσίασε ορισμένες σημαντικές ανακατατάξεις με έκτακτες εξελίξεις που επηρέασαν και επηρεάζουν την διαμόρφωση της μέσα σε ένα πλαίσιο μείωσης της συνολικής αγοράς σε διψήφιο ποσοστό:

Η Pepsico, με αξιόλογη παρουσία στην αγορά εμφιαλωμένου νερού, αποφάσισε από το 2012 να τερματίσει τις δραστηριότητες της στο «κλασικό» και καθιερωμένο Φυσικό Μεταλλικό Νερό Ήβη – Λουτράκι κλείνοντας το εργοστάσιο της στο Λουτράκι Κορινθίας. Η βασική αιτία ήταν οι ολοένα και μεγαλύτερες ανάγκες του Δήμου Λουτρακίου να τροφοδοτεί με νερό τους δημότες του οι οποίοι αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια με γεωμετρική πρόοδο.

Σχεδόν ταυτόχρονα μια άλλη, ακόμα μεγαλύτερη πολυεθνική του κλάδου (Coca Cola Τρία Έψιλον), έκλεισε το εργοστάσιο της στα Χαμόπρινα (Μάλλια Κρήτης) το οποίο λειτουργούσε εκεί από το έτος 2002 εμφιαλώνοντας το επιτραπέζιο νερό Λυττός που κατείχε σημαντικό μερίδιο της αγοράς νερού στην Κρήτη.

Τις εξελίξεις συμπληρώνει η απόφαση του ΕΦΕΤ να απαγορεύσει «λόγω υγειονομικών παραβάσεων», από τον Αύγουστο του 2012, την παραγωγή και την κυκλοφορία του Φυσικού Μεταλλικού Νερού Λουτράκι – Προβής – απαγόρευση η οποία σε συνδυασμό με την απόφαση της Pepsico να σταματήσει το Ήβη – Λουτράκι στερεί τελείως την Ελληνική αγορά από ένα Φυσικό Μεταλλικό Νερό με το οποίο μεγάλωσαν γενεές Ελλήνων!

Με αισθητά μειωμένη την παρουσία των δύο παραπάνω πολυεθνικών στην Ελληνική αγορά νερού και τις αναιμικές επιδόσεις μιας τρίτης (Nestle), ο Έλληνας καταναλωτής καταφεύγει βασικά σε δύο σημαντικές Ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου που αντιμετωπίζουν με ξεχωριστή επιτυχία την οικονομική κρίση και αξιοποιούν τις συγκυρίες της τρέχουσας περιόδου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Παρακάτω παραθέτουμε βασικά οικονομικά μεγέθη τελευταίας πενταετίας για τις πιο σημαντικές βιομηχανίες του κλάδου των εμφιαλωμένων νερών – εκτός από εκείνες στις οποίες το εμφιαλωμένο νερό αποτελεί συμπληρωματική δραστηριότητα όπως η Αθηναϊκή Ζυθοποιία (Νερό ΙΟΛΗ το οποίο διατηρεί ατομικό περίπτερο στην X-Hellenica, την Διαρκή έκθεση Ελληνικών τροφίμων & ποτών στο διαδίκτυο), η Coca Cola Τρία Έψιλον (Νερό ΑΥΡΑ), η ΒΑΠ-Κουγιός (Νερό Απολλώνιο) κ.α.

.

Η «Ηπειρωτική Βιομηχανία Εμφιαλώσεων – ΒΙΚΟΣ  Α.Ε» κατέχει την πρώτη θέση στην Ελληνική αγορά εμφιαλωμένου νερού ενώ πραγματοποιεί το 12% περίπου του κύκλου των εργασιών της σε εξαγωγές. Οι εξαγωγές πραγματοποιούνται σε συνεργασία με την Lidl Hellas προς Νότιο Ιταλία, Μάλτα, Βουλγαρία, Ρουμανία και Κύπρο καθώς και σε Γερμανία, Ελβετία, Αλβανία, Π.Γ.Δ.Μ., Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα και Λίβανο.

Η ολοένα και μεγαλύτερη κάλυψη της Ελληνικής αγοράς καθώς και η ολοένα και πιο έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, δημιουργούν μια εξαιρετική πορεία για την «Ηπειρωτική Βιομηχανία Εμφιαλώσεων – ΒΙΚΟΣ  Α.Ε» ολόκληρη την τελευταία πενταετία, ενάντια σε όλα τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η αγορά εμφιαλωμένου νερού και γενικότερα η Ελληνική οικονομία, όπως προκύπτει από τον πίνακα με βασικά οικονομικά μεγέθη της εταιρίας που ακολουθεί:

.

«Ηπειρωτική Βιομηχανία Εμφιαλώσεων – ΒΙΚΟΣ  Α.Ε»  (ΑΡΜΑΕ 20121/42/Β/89/08) – Όλα τα ποσά σε Ευρώ

ΕΤΟΣ	Κύκλος εργασιών	Μικτά κέρδη	Καθαρά προ φόρων κέρδη	Σύνολο Υποχρεώσεων
2008	64.226.339	21.809.702	2.345.453	43.589.535
2009	67.777.545	27.565.395	9.355.502	38.005.143
2010	69.005.653	25.765.164	7.611.953	38.129.733
2011	73.544.862	28.749.913	10.611.920	32.451.105
2012	74.852.258	26.465.625	7.308.454	26.912.537

 Πίνακας: Λ. Κουμάκης

.

Η δεύτερη μεγάλη Ελληνική βιομηχανία στον τομέα του εμφιαλωμένου νερού είναι επίσης από την Ήπειρο: Ο λόγος για την «ΧΗΤΟΣ Α.Β.Ε.Ε.» η οποία με μεθοδικότητα και μηχανολογικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας αξιοποιεί το νερό της παρθένας περιοχής των Ζαχαροχωρίων με μεγάλη επιτυχία –  το 2011 κατετάγη στον κατάλογο της ICAP με τις πιο ισχυρές εταιρίες στην Ελλάδα (Strongest Companies in Greece) και το 2013 (για 3η συνεχόμενη χρονιά) τιμήθηκε με την διάκριση «Diamonds – The Most Admired Enterprises 2012». Το νερό «Ζαγόρι» εξάγεται σε 15 χώρες του κόσμου μεταξύ των οποίων Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Αυστραλία, Γερμανία και Κίνα.

Τα βασικά οικονομικά στοιχεία της εταιρίας, στην κρίσιμη πενταετία 2008-2012, επηρεάστηκαν ελάχιστα, διατηρώντας τον δυναμισμό, την αντοχή και τους πολύ καλούς δείκτες σε όλα της τα μεγέθη:

.

«ΧΗΤΟΣ ΑΒΕΕ»  (ΑΡΜΑΕ 10566/42/Β/86/77) – Όλα τα ποσά σε Ευρώ

ΕΤΟΣ	Κύκλος εργασιών	Μικτά κέρδη	Καθαρά προ φόρων κέρδη	Σύνολο Υποχρεώσεων
2008	45.595.370	21.151.668	5.727.433	12.956.535
2009	46.785.010	24.207.611	5.912.393	15.498.623
2010	45.166.939	21.974.983	5.667.165	17.478.943
2011	42.072.402	18.200.000	4.064.129	14.599.180
2012	45.078.437	19.189.285	4.043.174	13.580.414

 Πίνακας: Λ. Κουμάκης

.

Πολύ καλή πορεία παρουσιάζει και η αμέσως επόμενη Ελληνική επιχείρηση του κλάδου η οποία αξιοποιεί το πολύτιμο νερό που αναβλύζει στις παρυφές του όρους Κάλαυρoς κάπου στα σύνορα των νομών Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής.

Την τελευταία πενταετία η επιχείρηση είχε ικανοποιητική πορεία αφού μόνο το 2012 τα αποτελέσματα της (συνολικός κύκλος εργασιών και καθαρά κέρδη) επηρεάστηκαν αρνητικά από την οικονομική κρίση. Η «Σουρωτή» διατηρεί ελάχιστες υποχρεώσεις σε σχέση με το κύκλο των εργασιών της και παρουσιάζει μια σχετική σταθερότητα εν μέσω σφοδρής οικονομικής κρίσης, όπως αποτυπώνεται στον πίνακα που ακολουθεί:

.

   «Α.Ε.Ε & Ε.Φ.Μ.Ν. ΣΟΥΡΩΤΗ»  (ΑΡΜΑΕ 40674/62/Β/98/26) – Όλα τα ποσά σε Ευρώ

ΕΤΟΣ	Κύκλος εργασιών	Μικτά κέρδη	Καθαρά προ φόρων κέρδη	Σύνολο Υποχρεώσεων
2008	15.867.711	6.811.913	176.534	5.298.246
2009	16.185.895	7.096.661	761.041	4.756.809
2010	15.934.413	6.842.402	502.042	5.131.311
2011	14.252.361	5.159.176	692.386	3.456.907
2012	13.556.099	5.619.677	-399.290	3.009.873

 Πίνακας: Λ. Κουμάκης

H AE «Βότομος ΑΕ», η μεγαλύτερη εταιρία εμφιαλωμένου νερού της Κρήτης, εμφιαλώνει το μοναδικό Φυσικό Μεταλλικό Νερό του νησιού από το χωριό Ζαρός του ορεινού όγκου του Ψηλορείτη – του υψηλότερου βουνού της Κρήτης.

Η εταιρία, πέρα από την κυρίαρχη θέση της στην αγορά της Κρήτης, επεκτείνεται σταθερά στην υπόλοιπη Ελλάδα και πραγματοποιεί εξαγωγές όχι μόνο στην Ευρώπη (Γερμανία, Γαλλία, Δανία, Κύπρο) αλλά και στον Καναδά & στο Ισραήλ. Η πορεία της εταιρίας την τελευταία πενταετία επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση αφού με μια σχετική σταθερότητα στον κύκλο των εργασιών της παρουσιάζει ζημιές (από κέρδη το 2008 και 2009) καθώς και συνολικές υποχρεώσεις που αντιστοιχούν στο 1,7 του ετήσιου κύκλου εργασιών – αρκετά υψηλές για βιομηχανία εμφιαλωμένου νερού:

 .

   «ΒΟΤΟΜΟΣ Α.Ε.»  (ΑΡΜΑΕ 11430/79/β/86/143) – Όλα τα ποσά σε Ευρώ

ΕΤΟΣ	Κύκλος εργασιών	Μικτά κέρδη	Καθαρά προ φόρων κέρδη	Σύνολο Υποχρεώσεων
2008	8.449.455	2.241.298	627.862	9.419.507
2009	8.176.548	1.982.093	130.467	14.634.728
2010	8.385.131	1.943.244	-163.551	16.600.343
2011	8.738.737	1.514.701	-1.424.838	16.467.652
2012	7.891.228	1.486.726	-560.155	13.989.257

 Πίνακας: Λ. Κουμάκης

.

Η γιγαντιαία πολυεθνική Nestlé έχει στην χώρα μας παρουσία από τα τέλη του 19^ου αιώνα. Στην Ελληνική αγορά σήμερα διαθέτει πλήθος εισαγόμενων προϊόντων μαζί με προϊόντα που παράγονται στην Ελλάδα – μεταξύ τους το φυσικό μεταλλικό νερό Κορπή από την περιοχή των Ακαρνανικών Βουνών, φημισμένο για ιαματικές και θεραπευτικές ιδιότητες.

Η οικονομική πορεία του κλάδου νερών της γιγαντιαίας πολυεθνικής δεν είναι καλή, όχι μόνο εξ αιτίας της αδιάκοπης μείωσης του κύκλου των εργασιών της κατά την διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, αλλά και για τις συνολικές της υποχρεώσεις που είναι υψηλές (ετήσιος κύκλος εργασιών Χ 2,36) και οφείλονται κυρίως σε «υποχρεώσεις προς λοιπές συμμετοχικού ενδιαφέροντος επιχειρήσεις». Πιο αναλυτικά, τα οικονομικά στοιχεία της τελευταίας πενταετίας αποτυπώνονται στον πίνακα που ακολουθεί:

.

   «NESTLE WATERS AE»  (ΑΡΜΑΕ 45421/B/00/137/03) – Όλα τα ποσά σε Ευρώ

ΕΤΟΣ	Κύκλος εργασιών	Μικτά κέρδη	Καθαρά προ φόρων κέρδη	Σύνολο Υποχρεώσεων
2008	8.046.044	5.724.966	-1.211.076	12.916.213
2009	7.489.715	5.252.091	-1.418.494	12.308.768
2010	6.597.398	4.536.501	-1.371.015	11.848.984
2011	5.741.930	4.105.733	-1.180.431	12.321.921
2012	5.242.907	3.750.049	-3.025.158	12.375.410

 Πίνακας: Λ. Κουμάκης

.

Τέλος, ανάλογο κύκλο εργασιών με εκείνον της «Nestle Waters» αλλά με συνολικές  υποχρεώσεις πολύ μικρότερες του ετήσιου τζίρου και κέρδη (4 στα 5 τελευταία χρόνια) πραγματοποιεί η «Σ. Μεντεκιδης ΑΕ» με έδρα την Σπηλιά Κοζάνης, η οποία εμπορεύεται το Φυσικό Μεταλλικό Νερό Σέλι από τα οροπέδια του Βερμίου. Πιο αναλυτικά οικονομικά στοιχεία της τελευταίας πενταετίας, παρατίθενται στον πίνακα που ακολουθεί:

 .

ΣΕΛΙ ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΝΕΡΟ Σ. Μεντεκιδης ΑΕ (ΑΡΜΑΕ 26399/58/Β) – Όλα τα ποσά σε Ευρώ

ΕΤΟΣ	Κύκλος εργασιών	Μικτά κέρδη	Καθαρά προ φόρων κέρδη	Σύνολο Υποχρεώσεων
2008	4.291.812	927.379	228.870	1.660.731
2009	3.828.759	929.732	338.975	1.768.300
2010	3.447.759	1.179.105	543.586	1.456.069
2011	3.550.917	1.139.372	22.251	2.696.599
2012	5.087.598	1.240.731	-369.554	3.164.035

 Πίνακας: Λ. Κουμάκης

.

.

Συμπέρασμα: Το νερό (μεταλλικό, αεριούχο ή απλά επιτραπέζιο) με το οποίο η φύση πλούτισε απλόχερα την χώρα μας, δημιούργησε ένα ολόκληρο κλάδο που προσφέρει επενδύσεις, απασχόληση και φόρους στα κρατικά μας ταμεία. Επί πλέον παρουσιάζει ισχυρές αντοχές απέναντι στην οικονομική κρίση και βελτιώνει συνεχώς την ανταγωνιστικά του συμβάλλοντας στην μείωση των (σημαντικών κατά το παρελθόν) εισαγωγών και στην αύξηση των εξαγωγών εμφιαλωμένου νερού.

Αποτελεί συνεπώς υποχρέωση μας, εν μέσω οικονομικής κρίσης, να απορρίπτουμε ασυζητητί οποιοδήποτε εισαγόμενο εμφιαλωμένο νερό κάθε κατηγορίας και να προβάλλουμε στα εκατομμύρια των ξένων επισκεπτών μας Ελληνικά εμφιαλωμένα νερά αλλά και όλα τα Ελληνικά  προϊόντα, όχι μόνο γιατί με τον τρόπο αυτό ωφελούμε την χώρα μας και τον εαυτό μας, αλλά και γατί οι ξένοι επισκέπτες δεν έρχονται μόνο για να γνωρίσουν τις μοναδικές ομορφιές της πατρίδας μας, αλλά και τα εξαιρετικά προϊόντα που παράγει, μεταξύ τους φυσικά και την τεράστια πλέον ποικιλία Ελληνικών εμφιαλωμένων νερών!

Ο Λεωνίδας Κουμάκης, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επί τρεις δεκαετίες, με την ιδιότητα του Διευθυντού Εξαγωγών Ελληνικής Οινοβιομηχανίας, ταξίδευσε στις 4 από τις 5 ηπείρους του πλανήτη μας, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο διανομής σε 32 χώρες.

Είναι συγγραφέας των βιβλίων «Το Θαύμα-Μια πραγματική ιστορία» (πρώτη έκδοση 1992,  η τέταρτη έκδοση το 2008 – περισσότερα στο  e – shop της ιστοσελίδας ) και «Ματιές στις ρίζες του Ελληνισμού» (1997). Τον Δεκέμβριο 1996 κυκλοφόρησε  τον σύντομο «Aποχαιρετισμό».

http://www.analyst.gr/2013/12/05/5021/