Ήρθε ξανά ο καιρός των πολυμαθών;

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

Στον ξένο τύπο διαβάζουμε τα τελευταία χρόνια δημοσιεύματα που αναφέρονται στην πολυμάθεια. Η πολυμάθεια  που είχε πλέον καταργηθεί λόγω της πλήρους εξειδίκευσης που έχει επικρατήσει σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Η εξειδίκευση οδήγησε και στον κατακερματισμό παλαιότερα ενιαίων κλάδων όπως π.χ. οι οικονομικές επιστήμες που πλέον έχουν κατατμηθεί σε πεδία όπως είναι η διοίκηση επιχειρήσεων, τα χρηματοοικονομικά, η λογιστική, η μακροοικονομία κτλ.

Θα υποστήριζα ότι αυτή η επιμονή στην εξειδίκευση είναι και ο λόγος της φθίνουσας πορείας ενασχολήσεων που δεν συνδέονται με αυτή. Για παράδειγμα, το πιάνο και τα γαλλικά δεν υφίστανται ως  απαραίτητη εκπαίδευση  για τις κορασίδες της αστικής τάξης, είναι πλέον παρελθόν. Οι ξένες γλώσσες μαθαίνονται αποκλειστικά για την εύρεση εργασίας και όχι λόγω της αγάπης σε αυτές και την εθνική κουλτούρα που αντιπροσωπεύουν, η δε ενασχόληση με τη μουσική θεωρείται χόμπυ και όχι στοιχείο βασικής εκπαίδευσης. Το ίδιο ισχύει γενικότερα για ότι σχετίζεται με την τέχνη και τον πολιτισμό.  Τις δε αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία τις βιώνουμε όλοι.

 Η πολυμάθεια, όπως αναφέρεται σήμερα, θυμίζει λίγο τον Αριστοτέλη ή τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Θεωρείται η γνώση αρκετών επιστημονικών αντικειμένων αλλά όχι στο βάθος που απαιτεί η εξειδίκευση. Οι πολυμαθείς παλαιότερα «τιμωρούνταν» από τον χώρο των επιχειρήσεων και από τους συμβούλους εύρεσης προσωπικού. Θεωρούνταν ως μη «εστιασμένοι» σε ένα πεδίο, ότι δεν μπορούσαν να καταταχθούν κάπου.Οι συνέπειες για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς είναι ορατές και αρνητικές ειδικότερα στον αγώνα τους για την εύρεση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος μέσω της πρόσληψης ταλέντων και οι πολυμαθείς είναι πραγματικά ταλέντα.  

Η συζήτηση αυτή για την επιστροφή της πολυμάθειας εκπλήσσει γιατί θίγεται το αυτονόητο που είναι ότι η υπερβολική εξειδίκευση εμποδίζει  τη σφαιρική θεώρηση των πραγμάτων , το άτομο γίνεται μονοδιάστατο και επίμονο σε αυτά που γνωρίζει. 

Οι πολυμαθείς διαθέτουν αυτή τη σφαιρική θεώρηση που είναι απαραίτητη και μπορεί να βρουν ευκολότερα λύσεις.  Στην πράξη αυτό είναι πασιφανές σε επιστημονικά πεδία όπως είναι το μάρκετινγκ που προϋποθέτει γνώσεις κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, μαθηματικών, οικονομίας , πληροφορικής και στατιστικής καπ διαφορετικά δεν μπορεί να εφαρμοσθεί επιτυχημένα. 

Αντίστοιχα, την έλλειψη πολυμάθειας διακρίνουμε στις αποφάσεις για την οικονομία οι οποίες δεν λαμβάνουν υπόψη τους  τα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτισμικά στοιχεία της κοινωνίας στην οποία επιβάλλονται τα οικονομικά μέτρα χωρίς τη στρατηγική σκέψη που θα επέφερε η γνώση των παραπάνω. 

Είναι δε απορίας άξιον η έλλειψη πολυμαθών ειδικά στους καιρούς που ζούμε όπου μία απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο λύνει απορίες αλλά και προσφέρει δυνατότητες εκμάθησης πολλών αντικειμένων δωρεάν – από ξένες γλώσσες έως προγραμματισμό Η/Υ. Η έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης και η βαθιά μάθηση (deep learning) των μηχανών/ρομπότ σίγουρα θα καταργήσει όλες τις θέσεις εργασίας επαναλαμβανόμενων καθηκόντων ρουτίνας όπως π.χ. εισαγωγή στοιχείων κτλ. Κάποιοι θεωρούν ότι η πολυμάθεια θα βοηθήσει κάποιους να επιβιώσουν στον κόσμο της Τεχνητής Νοημοσύνης και θα μπορούν να βρουν ευκολότερα εργασία.  Ειδικότερα δε λόγω του ότι η γρήγορη αυτή εξέλιξη υποχρεώνει τον άνθρωπο  να εργασθεί σε πολλές διαφορετικές ειδικότητες κατά τη διάρκεια της ζωής του, θεωρείται ότι η πολυμάθεια θα του παρέχει αυτή την ευελιξία.   

Συνεπώς, η πολυμάθεια καθίσταται πλέον καταναγκαστική θα λέγαμε και της λείπει το στοιχείο της αναζήτησης και της περιέργειας  που είχαν ο Αριστοτέλης και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι  ή έστω στοιχείο μίας βασικής αστικής καλλιέργειας ενώ αντίθετα, κατά κάποιους, θα αποτελέσει στοιχείο επαγγελματικής επιβίωσης. 

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Είναι όμως έτσι ή και οι πολυμαθείς θα αποτελέσουν ένα μεσοπρόθεσμο στάδιο μετάβασης πριν την ολοκληρωτική επικράτηση των μηχανών;

mastroyanni.blogspot