Ο πόλεμος εναντίον των μετρητών είναι χειρότερος από ότι δείχνει.

Εάν η κεντρική τράπεζα επρόκειτο να επιβάλει επιτόκια σε καταθέσεις αρκετά κάτω από το μηδέν, τότε θα πραγματοποιούταν ένας τραπεζικός πανικός, καθώς οι άνθρωποι καταφεύγουν σε μετρητά που φέρουν μηδενικό επιτόκιο σε αντίθεση με τις καταθέσεις που θα φέρουν αρνητικά επιτόκια.

The War on Cash Is Even Worse than It Seems (δημοσιευμένο αρχικά στη σελίδα του en.irefeurope.org) του Kevin Dowd. Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής και Μιχάλης Γκουντής 

 

 Εισαγωγή

Το Ινστιτούτο Adam Smith δημοσίευσε πρόσφατα την έκθεσή μου σχετικά με την πρόταση του Andy Haldane («Πόσο χαμηλά μπορείτε να πέσετε;» ) για την κατάργηση των μετρητών. Η έκθεση μου: «Killing the Cash Cow: Why Andy Haldane is Wrong on Demonetisation» είναι επικριτική. [Γνωστοποίηση: Ο Andy και εγώ είμαστε παλιοί φίλοι και τον επικρίνω με βαριά καρδιά.] Νομίζω ότι ο Andy έχει κάνει μερικές σπουδαίες συνεισφορές στη συζήτηση για την οικονομική πολιτική από την έναρξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης,
αλλά αυτή σχετικά με τα μετρητά δεν είναι μια από αυτές. Προχωρώντας περισσότερο, πιστεύω ότι αυτοί που υποστηρίζουν ή που είναι πρόθυμοι να ωραιοποιήσουν την κατάργηση των μετρητών, υποστηρίζουν μια εξαιρετικά κακή ιδέα.

Σε αυτή την ανάλυση, θα ήθελα να περιγράψω την κριτική μου για την πρόταση του Haldane και να την θέσω στο πλαίσιο του ευρύτερου πολέμου κατά των μετρητών (ΠκΜ). 

Η πρόταση για κατάργηση των μετρητών στην Αγγλία

Ο Andy έκανε την πρότασή του σε μια ομιλία στο Portadown στη Βόρεια Ιρλανδία στις 18 Σεπτεμβρίου 2015. Ομολογώ ότι τρομοκρατήθηκα, όταν τη διάβασα, και έγραψα ένα προσχέδιο απάντησης αμέσως μετά. Για διάφορους λόγους, δεν μπόρεσα να την ολοκληρώσω μέχρι το τρέχον έτος και έτσι προέκυψε η καθυστέρηση στη δημοσίευση. Κατά την ενδιάμεση περίοδο, σημειώθηκαν περαιτέρω σημαντικές εξελίξεις, εκ των οποίων δύο ξεχωρίζουν ιδιαίτερα. Η πρώτη αφορά την έκδοση του βιβλίου του Ken Rogoff «Η κατάρα των μετρητών» τον Αύγουστο του 2016 και η δεύτερη ήταν ο ινδικός ΠκΜ (Πόλεμος κατά των Μετρητών), η πολιτική που ακολουθήθηκε απροσδόκητα από τον πρωθυπουργό Narendra Modi το Νοέμβριο του περασμένου έτους, με την οποία τα χαρτονομίσματα της υψηλότερης ονομαστικής αξίας των 500 και 1.000 rupees, που αποτελούσαν το 86% των χαρτονομισμάτων, αποσύρθηκαν σχεδόν αμέσως από την κυκλοφορία.

Ασχολήθηκα με αυτά τα γεγονότα στην αναθεωρημένη έκδοση της έκθεσής μου, αλλά επέλεξα να μην τα αναλύσω επί μακρόν, διότι η έκθεσή μου ήταν ήδη μακροσκελής και το ινδικό πείραμα βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. 

Ο Πόλεμος κατά των μετρητών δεν είναι θέμα καθαρά τεχνικό 

Το πρώτο σημείο που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι ο ΠκΜ δεν αφορά μόνο τεχνοκρατικά ζητήματα που σχετίζονται με τις τεχνολογίες πληρωμών: τα συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών είναι ήδη συνηθισμένα και εξαπλώνονται. Όσον αφορά τα μετρητά εναντίον του ψηφιακού χρήματος, μερικές φορές τα μετρητά είναι καλύτερα (π.χ. για μικρές ανώνυμες συναλλαγές) και άλλες φορές το ηλεκτρονικό χρήμα (π.χ. όταν τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν την τεχνολογία και η ανωνυμία δεν είναι πρόβλημα). Αντ’ αυτού, το βασικό ζήτημα στον ΠκΜ είναι, αν οι άνθρωποι πρέπει να υποχρεωθούν στο να μην χρησιμοποιούν τα μετρητά, και αυτό το ζήτημα έχει μεγάλη σημασία.

Με λίγα λόγια, το επιχείρημά μου είναι ότι η κατάργηση των μετρητών απειλεί να προκαλέσει εκτεταμένες οικονομικές ζημίες – για παράδειγμα, απλά ας δούμε τι συμβαίνει στην Ινδία – και να έχει ολέθριες επιπτώσεις σε πολλούς από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στην κοινωνία μας. Απειλεί επίσης να καταστρέψει ό,τι έχει απομείνει από την ιδιωτική μας ζωή και από την οικονομική μας ελευθερία: δεν θα μπορούσαμε να αγοράσουμε ούτε μία τσίχλα χωρίς να το γνωρίζει η κυβέρνηση και να δίνει την έγκρισή της. 

Oι αρνητικές αντιδράσεις κατά της κατάργησης των μετρητών 

Η υποστήριξη του Haldane για την κατάργηση των μετρητών δεν έλαβε τη γενικά θετική ανταπόκριση που συνήθως χαιρετίζει τις προτάσεις του. Η πρόχειρη δημοσκόπηση μου στους σχολιασμούς στο ιστολόγιο στην Financial Times αμέσως μετά δείχνει ότι περίπου 75-80% των αναγνωστών αντιτίθενται σε αυτό, μερικοί έντονα. «Είναι σχεδόν φασιστική η πρόταση. Μια ολοκληρωτική κίνηση για τον εντοπισμό και τον έλεγχο όλων των δαπανών», έγραψε ένας blogger. «Ζει σε πνευματική φούσκα. Θα θέσει σε κίνδυνο τη δημοκρατική μας ελευθερία για οικονομικούς πειραματισμούς», έγραψε ένας άλλος. Οι επικριτές του συμπεριελάμβαναν τον Andrew Sentance, πρώην μέλος της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας: «Συγγνώμη, αλλά ο Andy Haldane σε αυτή την περίπτωση προτείνει ανοησίες», ανέφερε ο Sentance στο Twitter. 

Η κεντρική τράπεζα δεν επιθυμεί τα μετρητά ώστε να χειραγωγεί ανενόχλητη τα επιτόκια 

Ο πυρήνας του επιχειρήματός του έχει ως εξής. Πρωταρχικός του προβληματισμός είναι το περιθώριο ελιγμών της κεντρικής τράπεζας: το πόσο εύκολα μπορεί να δράσει για τη μείωση των επιτοκίων, αν το θεωρεί αναγκαίο. Αυτό το περιθώριο ελιγμών εξαρτάται από τρεις παράγοντες. Oι πρώτοι δύο αφορούν το πραγματικό επιτόκιο και το στοχευμένο επίπεδο πληθωρισμού, ο δε ρυθμός πληθωρισμού και το πραγματικό επιτόκιο καθορίζουν μαζί το ονομαστικό επιτόκιο. Το τρίτο είναι το Zero Lower Bound (ZLB), το χαμηλότερο επιτόκιο που μπορεί να επιτύχει η κεντρική τράπεζα χωρίς να προκαλέσει ευρεία μετακίνηση από καταθέσεις όψεως σε μετρητά (Βank Run/τραπεζικός πανικός), και στην πράξη αυτό το «ZLB» θα είναι μια σφήνα κάτω από το 0%.

Το πρόβλημα στο οποίο εστιάζει είναι ότι οι μακροπρόθεσμες μειώσεις των πραγματικών επιτοκίων – λόγω παραγόντων που είναι εκτός ελέγχου της Τράπεζας της Αγγλίας – έχουν μειώσει αυτό το περιθώριο ελιγμών και αναζητεί μέσα για να το ανακτήσει. Μεταξύ των επιλογών που σκέφτεται είναι η κατάργηση των μετρητών σε περίπτωση που η κεντρική τράπεζα θα ήθελε να εφαρμόσει μια Πολιτική Αρνητικού Επιτοκίου (NIRP). Χωρίς μετρητά, δεν υπάρχει πλέον ένα ZLB για να εμποδίσει την είσοδο της κεντρικής τράπεζας σε περιοχή αρνητικού επιτοκίου.

Για να είμαι δίκαιος, δεν λέει στην πραγματικότητα ότι θέλει αρνητικά επιτόκια ή ότι θέλει να καταργήσει τα μετρητά. Αντ’ αυτού, δίνει μια τεχνοκρατική οπτική στην οποία θεωρεί αυτές τις επιλογές ως εναλλακτικές λύσεις που πρέπει να εξεταστούν μαζί με πιο συμβατικές επιλογές, όπως π.χ. η αύξηση του επιπέδου πληθωρισμού. Αλλά για μένα, ανησυχητικό είναι ότι είναι διατεθειμένος ακόμη και να θέσει αυτές τις επιλογές στο τραπέζι σαν το NIRP και η απαγόρευση μετρητών να ήταν απλά πειράματα που δεν συνεπάγονταν μια σειρά σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών και άλλων επιπλοκών. Είναι αυτά τα προβλήματα στα οποία επικεντρώνομαι στην έκθεσή μου.  

Γιατί η Πολιτική αρνητικών επιτοκίων είναι λάθος 

Επιτρέψτε μου να προτείνω κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με το NIRP. Ένα πρόβλημα είναι ότι επιδιώκει να διπλασιάσει τη μη συμβατική νομισματική πολιτική – τις πολιτικές χαμηλού επιτοκίου (LIRP) και τις πολιτικές μηδενικού επιτοκίου (ZIRP) ειδικότερα. Ωστόσο, είχαμε μια σχεδόν δεκαετία τέτοιας πολιτικής και τα αποτελέσματα ήταν θλιβερά. Αντιμετωπίζοντας ένα τέτοιο ρεκόρ, θα πρότεινα ότι το φυσικό συμπέρασμα είναι ότι οι πολιτικές που προσπαθούν να επιτύχουν ρευστότητα μέσω των χαμηλότερων επιτοκίων έχουν δοκιμαστεί καταστροφικά και πρέπει να διαγραφούν ως αποτυχίες.

Ωστόσο, οι πιο ακραίοι Κεϋνσιανοί – συμπεριλαμβανομένου και του Haldane – κατάφεραν να πείσουν ότι το πρόβλημα δεν είναι ότι οι πολιτικές επιτοκίων τους είναι ανυπόστατες, αλλά ότι δεν έχουν δοκιμαστεί σε μια αρκετά φιλόδοξη κλίμακα: πρώτα μας διαβεβαίωσαν με βεβαιότητα ότι χρειαζόμασταν LIRP. Όταν αυτό απέτυχε, μας διαβεβαίωσαν ότι χρειαζόμασταν το ZIRP και τώρα που το ZIRP απέτυχε, μας βεβαιώνουν με βεβαιότητα ότι πρέπει να εξετάσουμε σοβαρά το NIRP.

Με την ίδια λογική, αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο κεντρικός σχεδιασμός απέτυχε είναι λανθασμένοι. O κεντρικός σχεδιασμός φαίνεται να έχει αποτύχει μόνο επειδή δεν έχει δοκιμαστεί με αρκετό ενθουσιασμό. Προσωπικά, δεν είμαι πεπεισμένος. Res ipse locquitur , όπως λένε οι δικηγόροι: το ίδιο το πράγμα μιλάει για τον εαυτό του. 

Τα αρνητικά επιτόκια είναι αφύσικα 

Ένα άλλο πρόβλημα με το NIRP είναι ότι τα αρνητικά επιτόκια είναι αφύσικα. Όπως εξηγεί κάθε αξιοπρεπές εγχειρίδιο οικονομικών, η οικονομική θεωρία υποδηλώνει ότι τα επιτόκια θα πρέπει να είναι θετικά για δύο διαφορετικούς λόγους. Το πρώτο αφορά την προτίμηση χρόνου – την προτίμησή μας να καταναλώνουμε τώρα και όχι αργότερα, γεγονός που οδηγεί σε θετικό επιτόκιο ως αντιστάθμιση για την αναβολή της κατανάλωσης. Ο φίλος μου Alasdair Macleod το λέει ωραία στο σημείο εδώ:

«Το NIRP είναι μια παράδοξη ιδέα. Παραβιάζει τους νόμους της χρονικής προτίμησης, ορίζοντας δικτατορικά ότι τα μετρητά αξίζουν λιγότερο από την πίστωση».

Ο δεύτερος αφορά την παραγωγικότητα του κεφαλαίου ως αποζημίωση για τον κίνδυνο αθέτησης: θα σας δανείσω για να μπορέσετε να προχωρήσετε με το επενδυτικό σας έργο, αλλά μόνο εάν μου προσφέρετε κάποιο κίνητρο για να το πράξω, π.χ. θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει ένα πρόσθετο ασφάλιστρο για να με αποζημιώσει για τον κίνδυνο του ότι θα μπορούσατε να χρεοκοπήσετε. Ως εκ τούτου, το NIRP περιγράφεται καλύτερα ως πολιτική εντελώς περίεργων επιτοκίων ή TWIRP. 

Πόσο χαμηλά μπορούν να πέσουν τα επιτόκια; 

Ο Bagehot έγραψε κάποτε ότι «ο John Bull μπορεί να ανεχθεί πολλά πράγματα, αλλά δεν μπορεί να αντέξει το 2%». Με αυτό εννοούσε ότι ο John Bull δεν μπορούσε να αντέξει ένα επιτόκιο τόσο χαμηλό όσο 2%, πόσο μάλλον ένα αρνητικό επιτόκιο. Στην πραγματικότητα, για 315 χρόνια πριν από το 2009, το επιτόκιο δεν ήταν ποτέ χαμηλότερο από το 2%.

Στην πραγματικότητα, τα πρόσφατα επιτόκια ήταν χαμηλότερα από οποιαδήποτε στιγμή κατά τα τελευταία 5.000 χρόνια. Προτείνω ότι τα γεγονότα αυτά μας λένε κάτι: επιβεβαιώνουν ότι τα αρνητικά επιτόκια είναι αφύσικα και υποδηλώνουν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παίζουν με τη φωτιά, όταν προσπαθούν να μετατρέψουν τα επιτόκια σε αρνητικά. Σε κάθε περίπτωση, για εκείνους που τάσσονται υπέρ των αρνητικών επιτοκίων, τότε παρακαλώ πείτε μου: γιατί δεν είχαμε ποτέ αρνητικά επιτόκια για 5 χιλιετίες από τον Hammurabi, αλλά τα χρειαζόμαστε τώρα; Δεν βλέπω πώς ο κόσμος άλλαξε ξαφνικά ή γιατί κάτι που θεωρούταν ανεύθυνο πριν από την κρίση πρέπει τώρα να θεωρηθεί απαραίτητο. Πράγματι, αναρωτιέμαι πώς ο Haldane θα απαντούσε στη δική του ερώτηση: πόσο χαμηλά μπορείς να πέσεις; Καθώς τα επιτόκια ενδέχεται να κινηθούν σε αρνητικό έδαφος, πώς θα ξέρετε πού να σταματήσετε; 

Τα προβλήματα με τα αρνητικά επιτόκια 

Τρέμω στη σκέψη για τις ακούσιες συνέπειες ενός τέτοιου ταξιδιού σε άγνωστα νομισματικά μονοπάτια, καθώς δεν γνωρίζουμε σε ποια στιγμή κατά αυτή τη διαδικασία – καθώς τα επιτόκια μειώνονται συνεχώς – η εξοικονόμηση θα σταματούσε, οι επενδύσεις θα σταματούσαν, η συσσώρευση κεφαλαίου θα σταματούσε, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, που βασίζεται στα θετικά επιτόκια, θα κατέρρεε. Η αντίφαση μεταξύ της θετικής χρονικής προτίμησης και της απόδοσης του κεφαλαίου, αφενός, και των ολοένα και πιο αρνητικών επιτοκίων, αφετέρου, θα κατακερμάτιζε την οικονομία με τρόπους που μόλις αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε. Και πάλι, πόσο χαμηλά μπορείς να πέσεις; Δεν έχουμε ιδέα, αλλά ας το δοκιμάσουμε.

Ίσως να νομίζετε ότι αυτό είναι αρκετά άσχημο, αλλά υπάρχουν και άλλα προβλήματα. Ας υποθέσουμε ότι το NIRP θα μπορούσε να εφαρμοστεί και η κεντρική τράπεζα είχε επιλέξει το «σωστό»αρνητικό επιτόκιο – ας πούμε μείον 5 τοις εκατό χάριν συζήτησης. Στη συνέχεια, θα έχουμε μια σταθερή κατάσταση στην οποία οι τραπεζικές καταθέσεις φορολογούνται με συντελεστή 5% ετησίως, οπότε κατά προσέγγιση η προσφορά χρήματος θα μειωνόταν περίπου στο ίδιο ποσοστό. Επομένως, το NIRP θα περιλάμβανε φόρο επί των καταθέσεων και πτώση της προσφοράς χρήματος. Άρα για τι ένεση ρευστότητας μιλάμε; Πότε είναι η φορολογία ένεση ρευστότητας; Οι υποστηρικτές των αρνητικών επιτοκίων δεν το έχουν σκεφτεί διεξοδικά.

Η εφαρμογή είναι επίσης ένα μεγάλο πρόβλημα. Εάν η κεντρική τράπεζα επρόκειτο να επιβάλει επιτόκια σε καταθέσεις αρκετά κάτω από το μηδέν, τότε θα πραγματοποιούταν ένας τραπεζικός πανικός καθώς οι άνθρωποι θα προτιμήσουν τα μετρητά που φέρουν μηδενικό επιτόκιο σε αντίθεση με τις καταθέσεις που θα φέρουν αρνητικά επιτόκια. πέραν του ότι αυτή η μετακίνηση προς τα μετρητά θα προκαλούσε σημαντικά προβλήματα χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, θα σταματούσε επίσης την πολιτική αρνητικών επιτοκίων από τη ρίζα της. 

Καταργώντας τα μετρητά 

Φτάνουμε λοιπόν στην λύση του Haldane σε αυτό το τελευταίο πρόβλημα: να καταργήσουμε τα μετρητά. Δεν θα υποθέσω ότι μπορώ να περιγράψω όλες τις αρνητικές επιπτώσεις της κατάργησης των μετρητών, αλλά μερικές είναι προφανείς. Υπάρχουν πολλές συναλλαγές για τις οποίες τα μετρητά είναι το ιδανικό μέσο πληρωμής και δεν χρησιμοποιείται το μετρητό χωρίς λόγο για το 85% των παγκόσμιων συναλλαγών. Τα μετρητά είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος πραγματοποίησης μικρών συναλλαγών. Είναι απλά και εύκολα στη χρήση. οι συναλλαγές σε μετρητά είναι άμεσες και ευέλικτες. Τα μετρητά είναι εξαιρετικά ανώνυμα και παραδοσιακά, η ανωνυμία των μετρητών θεωρήθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα οφέλη τους.

Τα μετρητά δεν χρειάζονται κωδικό πρόσβασης και, σε αντίθεση με έναν τραπεζικό λογαριασμό, δεν μπορούν να χακαριστούν, ότι καλύτερο όσον αφορά την άμυνα ενάντια στην παραποίηση/ απομίμηση (σκεφτείτε το δολάριο του Καναδά, όχι το Δολάριο ΗΠΑ!). Καθιστά επίσης πιο δύσκολη τη φθορά από πολλά ψηφιακά νομίσματα. Και η χρησιμότητα των μετρητών δεν εξαρτάται από την τεχνολογία που μπορεί να καταρρεύσει.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βιώσει καταστάσεις όπου είχαμε δυσκολία να πληρώσουμε έναν λογαριασμό σε εστιατόριο ή βενζινάδικο εξαιτίας κάποιας αποτυχίας του συστήματος από τον πάροχο χρεωστικών καρτών ή πιστωτικών καρτών μας και στη συνέχεια έπρεπε να καταφύγουμε σε μετρητά για να λύσουμε το πρόβλημα. Καλή τύχη στην προσπάθεια να λύσετε τέτοια προβλήματα, όταν η κυβέρνηση δεν θα σας επιτρέψει να χρησιμοποιήσετε καθόλου μετρητά. Αυτά είναι σημαντικά οφέλη που θα εξαλειφθούν εάν καταργηθούν τα μετρητά. 

Οι ευάλωτες ομάδες τίθενται σε κίνδυνο 

Θα πρέπει επίσης να εξετάσουμε τον αντίκτυπο που θα είχε η απαγόρευση μετρητών στις ευάλωτες ομάδες. Για να δουλέψει όπως έχει σχεδιαστεί, ο καθένας θα πρέπει να έχει την ψηφιακή τεχνολογία και να είναι σε θέση να τη λειτουργήσει. Λοιπόν, πολλοί άνθρωποι δεν διαθέτουν αυτή την τεχνολογία και υπάρχουν πολλοί περισσότεροι που θα δυσκολεύονταν να εργαστούν μαζί της ή / και θα γίνονταν πολύ ευάλωτοι εάν αναγκάζονταν να εξαρτηθούν από αυτήν. 

Εξετάστε τους άπορους, που εξαρτώνται για την επιβίωσή τους από δωρεές σε μετρητά από τους περαστικούς. Η ίδια η ύπαρξή τους εξαρτάται από τα μετρητά και δεν μπορεί ευλόγως να αναμένεται ότι αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν εύκολα να μεταβούν σε μια οικονομία χωρίς μετρητά: πολλοί δεν έχουν κινητά τηλέφωνα και δεν θα ξέρουν πώς να τα χρησιμοποιούν εάν τα είχαν. Και, περιττό να αναφέρουμε, η απαγόρευση μετρητών θα προκαλούσε μεγάλα προβλήματα για τους ηλικιωμένους.

Όσοι από εμάς που είμαστε μιας συγκεκριμένης ηλικίας στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ιρλανδία, θυμόμαστε πάρα πολύ καλά τις δυσκολίες που επέβαλε η ψηφιοποίηση στους παππούδες μας. Δεν μου άρεσε ούτε εμένα το ψηφιακό νόμισμα – τα παλιά νομίσματα ήταν υπέροχα – αλλά θα μπορούσα εύκολα να προσαρμοστώ. Η γιαγιά μου όμως είχε τρομερές δυσκολίες και ποτέ δεν το συνήθισε. Η απαγόρευση μετρητών θα προκαλούσε παρόμοια προβλήματα για τους ηλικιωμένους και ίσως και χειρότερα.

Η άποψή μου είναι ότι είναι παράλογο να περιμένουμε σημαντικά τμήματα της κοινωνίας μας – τα πιο ευάλωτα τμήματα, ειδικά – να είναι σε θέση να προσαρμοστούν στην κατάργηση των μετρητών. Πράγματι, νομίζω ότι μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι ένας μεγάλος αριθμός αυτών των ανθρώπων – οι άποροι, οι άρρωστοι και οι ηλικιωμένοι – δεν θα ήταν τόσο αποδυναμωμένοι αλλά θα καταστρέφονταν από την κατάργηση των μετρητών. Από αυτή την άποψη, η πρόταση για την κατάργηση των μετρητών είναι απλά απάνθρωπη: είναι δύσκολο να φανταστούμε κάθε άλλο οικονομικό μέτρο που θα μπορούσε να προκαλέσει τόσο ανθρώπινο πόνο. 

Καλές προθέσεις με χειρότερες συνέπειες 

Φυσικά, δεν ισχυρίζομαι διόλου ότι οποιοσδήποτε από τους υποστηρικτές της κατάργησης των μετρητών προτίθεται να επιφέρει τέτοιες συνέπειες. Ισχυρίζομαι ότι δεν έχουν ιδέα ποιες θα είναι οι συνέπειες των προτάσεών τους. Δεν είναι μόνο αυτές οι ομάδες που θα επηρεαστούν αρνητικά, αλλά όσοι δεν έχουν τραπεζικό λογαριασμό και πιθανώς οποιοσδήποτε με ένα μη συμβατικό ψηφιακό προφίλ που δεν σημειώνει όλα τα πλαίσια. Όπως γράφει ο Brett Scott:

«Έτσι, καλή τύχη για εσάς, αν εμφανίζεστε σποραδικά στα επίσημα βιβλία του κράτους, εάν είστε αγροτικός μετανάστης χωρίς καταγεγραμμένη ημερομηνία γέννησης, αναγνωρίσιμους γονείς ή έναν αριθμό ταυτότητας. Λυπούμαστε, αν δεν διαθέτετε δείκτες σταθερότητας, αν είστε φυγάς ταξιδιώτης χωρίς μόνιμη διεύθυνση, αριθμό τηλεφώνου ή ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Συγνώμη, αν δεν έχετε κανένα αποδεικτικό πάνω σας, αν είστε ένας άτυπος οικονομικός καταφερτζής χωρίς περιουσιακά στοιχεία και χαμηλό, ασταθές εισόδημα. Συλλυπητήρια, εάν δεν έχετε επίσημα έγγραφα έγκρισης από αρχές, όπως πιστοποιητικά πανεπιστημίου ή αρχεία απασχόλησης σε μια επίσημη εταιρεία. Αντίο, αν έχετε φτωχή ποιότητα συναλλαγών με αναγνωρισμένα ιδρύματα, όπως ένα ποινικό μητρώο ή αρχείο αθετημένων πληρωμών».

Αυτό δεν είναι μικρό πρόβλημα. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι υπάρχουν δύο δισεκατομμύρια ενήλικοι χωρίς τραπεζικούς λογαριασμούς και ακόμη και εκείνοι που έχουν, εξακολουθούν να βασίζονται συχνά στην ανεπίσημη ευελιξία των μετρητών για καθημερινές συναλλαγές. Αυτοί είναι άνθρωποι που φέρουν ανεξίτηλους δείκτες ότι είναι ασυμβίβαστοι με τον επίσημο θεσμικό χώρο. Συχνά είναι πολύ ασύμφορο για τις τράπεζες να δικαιολογούν τη δαπάνη για τη δημιουργία λογαριασμών γι’ αυτούς. Αυτή είναι η σκιώδης οικονομία, αόρατη στα συστήματά μας.

Η σκιώδης οικονομία δεν είναι μόνο «φτωχοί» άνθρωποι. Είναι πιθανώς οποιοσδήποτε δεν έχει εσωτερικεύσει το κρατικό-κορπορατικό αφήγημα περί κανονικότητας, και όποιος αναζητά έναν τρόπο ζωής έξω από τα κατεστημένα. Το μέλλον που παρουσιάζεται από τους αυτο-αποκαλούμενους γκουρού της καινοτομίας δεν έχει περιθώρια για ευέλικτους, απρόβλεπτους ή αόρατους ανθρώπους. 

Πόλεμος κατά των μετρητών και ιδιωτική ζωή 

Στη συνέχεια, η έκθεσή μου αναλύει τις συνέπειες του ΠκΜ για την ιδιωτική ζωή και την πολιτική ελευθερία και τελειώνει με κάποιες διαμαρτυρίες σχετικά με τη μετατροπή της κεντρικής τράπεζας από το να είναι ο συνετός θεματοφύλακας του χρηματοπιστωτικού συστήματος στον πιο απερίσκεπτο κίνδυνο από όλους: η μοναδική κεντρική θέση της εκθέτει ολόκληρο το σύστημα στις συνέπειες τυχόν λαθών που κάνει με τρόπο που κανένας άλλος θεσμός δεν μπορεί να το πράξει. 

Τα μετρητά τα χρησιμοποιούν κακοποιοί, και; 

Μια πτυχή του ΠκΜ που αναφέρεται, αλλά δεν αναπτύσσεται στην εργασία του Haldane είναι το επιχείρημα ότι τα μετρητά πρέπει να καταργηθούν επειδή οι κακοποιοί τα χρησιμοποιούν. Αυτό το επιχείρημα είναι στην πραγματικότητα ο κεντρικός πυλώνας της υπόθεσης του Rogoff για την κατάργηση των μετρητών. Το βιβλίο του Rogoff έχει καταρριφθεί σε μια σειρά από κριτικές από τους ανθρώπους που σέβομαι – τον Martin Armstrong, τον Peter Diekmeyer, τον Doug French, τον David Gordon, τον Jim Grant, τον Dan Joppich, τον Norbert Michel και τον Tim Worstall – αλλά επιτρέψτε μου να προσθέσω μερικά δικά μου σχόλια:

Το πρώτο είναι ο προφανής παραλογισμός οποιουδήποτε επιχειρήματος, σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να απαγορευθεί κάποια ευκολία απλώς και μόνο επειδή οι κακοποιοί την χρησιμοποιούν. Λοιπόν, κακοί άνθρωποι χρησιμοποιούν συνδετήρες και πεζοδρόμια, οπότε γιατί να μην ξεφορτωθούμε και αυτά; Αν το σκεφτούμε καλύτερα, οι κακοί κάνουν πολύ χρήση των δικηγόρων υπεράσπισης, οπότε πρέπει να τους ξεφορτωθούμε και αυτούς. Μπορείτε να δείτε πού το πηγαίνω. Με αυτή τη λογική, θα πρέπει να απαγορεύουμε όλες τις ανέσεις και υπηρεσίες και να καταστρέψουμε ολόκληρο τον πολιτισμό μας κατά τη διαδικασία, μόνο και μόνο επειδή μοχθηροί τύποι επωφελούνται από αυτές. Ναι, οι κακοί τις χρησιμοποιούν, αλλά όλοι μας επωφελούμαστε επίσης. Και αν πραγματικά πρέπει να πειστούμε για κάτι τέτοιο, τη νοοτροπία της κατάργησης, τότε έχω μια πολύ απλούστερη λύση που θα λύσει το πρόβλημα στη ρίζα του: ας καταργήσουμε απλώς τους κακούς και αφήσουμε τους υπόλοιπους να ζήσουν ειρηνικά.

Το δεύτερο είναι ότι το επιχείρημα των «κακών ανθρώπων» δεν λαμβάνει υπόψη ότι οι κακοί δεν χρησιμοποιούν μόνο τα μετρητά για να διεκπεραιώσουν ή να χρηματοδοτήσουν τις φρικτές τους δραστηριότητες. Στην πραγματικότητα, τα μετρητά δεν είναι καν η νούμερο ένα επιλογή τους. Στην πιάτσα μαθαίνω (έτσι πιστεύω) ότι οι έξυπνοι κακοποιοί δεν χρειάζεται καν να χρησιμοποιήσουν μετρητά: τα δελτία δώρων του Amazon είναι πολύ καλύτερα. Πιο σοβαρά, η αξιολόγηση κινδύνου από το Ηνωμένο Βασίλειο για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας τον Οκτώβριο του 2015 κατέταξε το μετρητά ως τον τρίτο μεγαλύτερο παράγοντα κινδύνου λίγο πριν από τους παρόχους νομικών υπηρεσιών. Στη δεύτερη θέση ήταν οι πάροχοι λογιστικών υπηρεσιών και ο πρώτος παράγοντας κινδύνου ήταν οι τράπεζες.

Έτσι, η κατάργηση των μετρητών θα αντιμετώπιζε τον τρίτο σε κατάταξη παράγοντα κινδύνου, αλλά οι δύο πρώτοι παράγοντες κινδύνου θα εξακολουθούσαν να ισχύουν. Αλλά εάν είμαστε αποφασισμένοι να λύσουμε το πρόβλημα του κακού, τότε γιατί θα θέλαμε να φτάσουμε απευθείας στον παράγοντα κινδύνου στην τρίτη θέση, αλλά να προσπεράσουμε τους παράγοντες κινδύνου πρώτης και δεύτερης κατηγορίας;

Προχωρώντας περισσότερο, τόσο οι τράπεζες όσο και οι πάροχοι λογιστικών υπηρεσιών είναι ήδη σε μεγάλο βαθμό ρυθμιζόμενοι – και ιδιαίτερα στον τομέα των παράνομων συναλλαγών. Το γεγονός ότι εδώ και πολύ καιρό έχουμε θεσπίσει τέτοιους κανονισμούς και παρόλα αυτά οι τράπεζες και οι εταιρείες λογιστικής εξακολουθούν να αποτελούν τους κύριους παράγοντες κινδύνου, υποδηλώνει ότι ο κανονισμός αυτός απέτυχε καταστροφικά. Εν ολίγοις, ας μην κατηγορούμε τα μετρητά. Το κύριο πρόβλημα είναι η κανονιστική αποτυχία – φοβερή έκπληξη. 

Κλείνοντας 

Μου φαίνεται ότι το επόμενο σημαντικό στάδιο στην ανάπτυξη αυτής της βιβλιογραφίας θα είναι οι ισχυρές εμπειρικές μελέτες περιπτώσεων, οι οποίες θα εξηγούσαν πώς λειτουργεί στην πράξη ο ΠκΜ: πώς εφαρμόζεται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση και γιατί, τα προβλήματα που δημιουργεί, και ιδιαίτερα τις ακούσιες συνέπειες. Οι δύο πολικές περιπτώσεις έχουν προφανές ενδιαφέρον: η Σκανδιναβία, όπου η ψηφιακή νομισματική οικονομία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη και η χρήση μετρητών είναι περιορισμένη, και φυσικά η Ινδία, η οποία εξακολουθεί να είναι μια οικονομία βασισμένη κυρίως σε μετρητά. Στο βαθμό που μπορώ να πω, οι εμπειρίες αυτών των χωρών ικανοποιούν ευρέως τις χειρότερες ανησυχίες εκείνων που αντιτάσσονται στον ΠκΜ.

Αν αυτό το συμπέρασμα είναι σωστό και μπορούμε να περάσουμε αυτό το μήνυμα, τότε υπάρχει μια εξαιρετική ευκαιρία να μπορέσουμε να βάλουμε αυτό το συγκεκριμένο τζίνι πίσω εκεί που ανήκει, στο λυχνάρι του.

eleytheriagora.gr

id-ont.blogspot