Η ισχυρή Κίνα αναδύεται

Από το Ποντίκι

Μια Pax Sinica διεκδικεί να διαδεχθεί τον 21ο αιώνα την ταλαντευόμενη Pax Americana

Από την Pax Americana του 20ού αιώνα σε μια Pax Sinica τον 21ο; Το όραμα της Κίνας, πάντως, δεν είναι άλλο από την παγκόσμια κυριαρχία. Και το δείχνει πλέον με κάθε τρόπο και προς κάθε κατεύθυνση. Από την επεκτατική της οικονομική πολιτική, που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη δυναμική, με ακόρεστη δίψα για επενδύσεις… παντού, μέχρι την αύξηση της επιρροής της σε ολόκληρες ηπείρους, «τρομάζοντας» πια ακόμα και τους Αμερικανούς με τη γνωστή διάθεσή τους να ελέγχουν τα πάντα.

Πρόσφατα δημιουργήθηκε το ερώτημα τι θέλει να καταφέρει η Κίνα για το νόμισμά της, το γουάν, κι αν όντως το χρησιμοποιεί ως αιχμή του δόρατος για την τελική επικράτησή της σε παγκόσμιο επίπεδο. Η απάντηση, όμως, είναι ίσως πολύ πιο σημαντική απ’ όσο συνειδητοποιούμε οι περισσότεροι, τόσο για τις διεθνείς οικονομικές αγορές όσο και για τον τρόπο που λειτουργεί παραδοσιακά το οικονομικό – εμπορικό σύστημα της υφηλίου.

Το κάθε νόμισμα είναι, κατά βάση, ένα μέσο συναλλαγής. Όμως στην
πραγματικότητα τα νομίσματα είναι ή μπορούν να σημαίνουν πολύ περισσότερα στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.

Ο ρόλος του δολαρίου μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως αποθεματικού νομίσματος, δηλαδή η ανάδειξή του ως βασικού μέσου συναλλαγής για όλο το παγκόσμιο εμπόριο και τελευταίου καταφυγίου, όπου άπαντες έτρεχαν και τρέχουν σε περιπτώσεις κρίσεων, ήταν και παραμένει πάντα σε άμεση συνάρτηση με τον κυρίαρχο ρόλο των ΗΠΑ στον κόσμο.

Η Αμερική, μεταπολεμικά, έγινε η χώρα με την πιο ισχυρή οικονομία και τη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική επιρροή στις παγκόσμιες αγορές. Επιπροσθέτως κατάφερε να επιβάλει, πρώτα στον δυτικό κόσμο στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και έπειτα διεθνώς, την Pax Americana, ένα σύστημα κανόνων και θεσμών για τη ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου.

Το γεγονός ότι, εκτός των άλλων, οι ΗΠΑ διαθέτουν και τον ισχυρότερο στρατό του κόσμου υποστηρίζει αυτό το σύστημα από το 1945 έως και σήμερα. Ο ρόλος και η θέση του δολαρίου, λοιπόν, στον κόσμο, αποτελεί το σύμβολο, αλλά και το αποτέλεσμα αυτής της γεωπολιτικής πραγματικότητας.

Αυτό, όμως, αρχίζει αργά αλλά σταδιακά να αλλάζει. Η Κίνα βρίσκεται καθοδόν για το status της υπερδύναμης! Και η δυναμική της να το επιτύχει δεν αμφισβητείται…

Ο έλεγχος κεφαλαίων

Η οικονομία της Κίνας θεωρείται από πολλούς ειδικούς αναλυτές ότι αργά ή γρήγορα θα γίνει η μεγαλύτερη του κόσμου. Το ίδιο ενδεχομένως και ο στρατός της, αν και ακόμη υστερεί σαφώς απ’ αυτόν των ΗΠΑ. Ο ασιατικός γίγαντας, πάντως, ενισχύεται ταχύτατα, καθώς το Πεκίνο ξοδεύει όλο και περισσότερα χρήματα κάθε χρόνο σε εξοπλιστικές δαπάνες.

Η ηγεσία της Κίνας θεωρεί ότι θα καταφέρει να ανέλθει σε ένα status ίδιο με αυτό των ΗΠΑ σε δυο δεκαετίες. Ποιος, όμως, είναι ο απώτερος στόχος του Πεκίνου; Να καταλάβει την πρώτη θέση σε οικονομία και στρατιωτική ισχύ, ώστε να αντικαταστήσει την Ουάσιγκτον ως η κυρίαρχη υπερδύναμη του κόσμου. Κι έτσι να πραγματοποιήσει η Κίνα το μεγάλο της όραμα, τη μετατροπή της Pax Americana σε μια Pax Sinica.

Όλα αυτά τα σχέδια, βέβαια, προαπαιτούν το νόμισμα της Κίνας, το γουάν, να αποκτήσει στο διεθνές σκηνικό έναν πιο διευρυμένο ρόλο σε σχέση με σήμερα. Το γουάν δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμα αντίπαλο δέος στο δολάριο ή και το ευρώ.

Στην ασιατική χώρα οι τράπεζες βρίσκονται υπό καθεστώς διαρκούς capital control, δηλαδή υπό καθεστώς περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων. Κανένας Κινέζος δεν επιτρέπεται να βγάλει στο εξωτερικό ποσό μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των 50.000 δολαρίων ετησίως. Ο κανόνας αυτός, πάντως, δεν ισχύει για την οικονομική και κομματική ελίτ της χώρας, που στην πράξη μπορεί να κάνει ό,τι της αρέσει.

Παρά το καθεστώς του capital control, που ασφαλώς περιορίζει το νόμισμα, το γουάν καταφέρνει να έχει διεθνώς έναν όλο και πιο διακεκριμένο ρόλο σε σχέση με μια δεκαετία πριν, όταν συναλλασσόταν ελάχιστα στο εξωτερικό. Σήμερα το κινεζικό νόμισμα είναι ανάμεσα στα πέντε πιο ευρέως συναλλασσόμενα νομίσματα στον κόσμο. Και η τάση του, ειδικά αν πάψουν αρκετοί από τους υφιστάμενους περιορισμούς πάσης φύσεως, θα εξακολουθήσει να είναι ανοδική, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου.

Τον προσεχή Σεπτέμβριο, μάλιστα, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες το γουάν να συμπεριληφθεί στα νομίσματα που αποτελούν τα SDR (Special Drawing Rights) του ΔΝΤ. Πρόκειται για μια εναλλακτική μορφή συναλλαγματικών διαθεσίμων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, με το Πεκίνο να πασχίζει εδώ και πολλά χρόνια να καταφέρει να παίξει έναν πιο σημαντικό ρόλο στα αποθεματικά των αναδυόμενων οικονομιών.

Πιο συγκεκριμένα, τα SDR είναι συναλλαγματικά διαθέσιμα που λειτουργούν ως συμπλήρωμα στα υπάρχοντα αποθεματικά των χωρών – μελών του ΔΝΤ. Ουσιαστικά, δηλαδή, πρόκειται για ένα τεχνητό νόμισμα που το ΔΝΤ χρησιμοποιεί για περίπλοκους εσωτερικούς λογιστικούς σκοπούς.

Αλλά, ακόμα κι έτσι, η φιλοδοξία του Πεκίνου να υπάρχει και το γουάν μέσα σε αυτά τα νομίσματα είναι ένας τρόπος για τους Κινέζους να κάνουν τον κόσμο μέσα στους θεσμούς, σε αυτήν την περίπτωση μέσα στο ισχυροποιημένο τα τελευταία χρόνια ΔΝΤ, λιγότερο «δολαριοκεντρικό». Παράλληλα, το Πεκίνο κάνει κινήσεις για τη δημιουργία νέων θεσμών που θα λειτουργούν πιο «σινοκεντρικά». Όπως γίνεται αντιληπτό, πρόκειται για έναν πόλεμο εξουσίας μεταξύ των δύο αναμφισβήτητων παγκόσμιων ηγετών, ΗΠΑ και Κίνας.

Η Ασιατική Τράπεζα Υποδομών

Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η δημιουργία της AIIB, της Ασιατικής Τράπεζας Υποδομών, την οποία η Κίνα χρησιμοποιεί ως μέσο για να χρηματοδοτεί τη δημιουργία λιμανιών και σιδηροδρόμων στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Επί της ουσίας αποτελεί την κινεζική απάντηση στην Παγκόσμια Τράπεζα, με συνέπεια να έχει ξεσπάσει το τελευταίο διάστημα και μια έντονη διαμάχη με τις σφόδρα εκνευρισμένες ΗΠΑ, μια κόντρα που προς το παρόν δείχνει να κερδίζει το Πεκίνο.

Ο Ομπάμα έχει ζητήσει από συμμάχους χώρες σε Ευρώπη και Ασία να μη συμμετέχουν στην AIIB, γιατί, σύμφωνα με τα επίσημα λεγόμενα, το μόνο που θα κάνει θα είναι να αντιγράψει τον ρόλο που διαδραματίζει η ήδη υπάρχουσα Asian Development Bank, στην οποία ο σημαντικότερος παίκτης είναι η Ιαπωνία.

Ανεπίσημα, οι ΗΠΑ προειδοποιούν ότι η κινεζικών συμφερόντων AIIB δεν θα είναι τίποτε άλλο από το μέσο με το οποίο το Πεκίνο θα εξασφαλίζει μεγάλα συμβόλαια υπέρ κινεζικών κρατικών εταιρειών.

Παρά τις πιέσεις Ομπάμα, όμως, τέσσερις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, η Γερμανία, η Γαλλία, η Βρετανία και η Ιταλία, δήλωσαν ότι προτίθενται να συμμετέχουν στην καινούργια τράπεζα, κυρίως για να επηρεάζουν τις κατευθύνσεις της εκ των έσω.

Μάλιστα, θεωρείται ότι ως προαπαιτούμενο θα πρέπει το Πεκίνο να προσφέρει μια συμφωνία ότι δεν θα έχει δικαίωμα βέτο σχετικά με το ποια συμβόλαια θα προχωράνε και ποιοι θα συμμετέχουν. Πρόσφατα η κινεζική ηγεσία αρνήθηκε ότι έχει απεμπολήσει το δικαίωμα του βέτο, με συνέπεια το όλο θέμα να παγώσει, προσωρινά μάλλον, και να παραμένει σε εκκρεμότητα.

Στόχος το ισχυρό γουάν

Όποια κατάληξη κι αν έχει, πάντως, το τραπεζικό σχέδιο της Κίνας, οι προθέσεις της αποτελούν έτσι κι αλλιώς μια επιπλέον απόδειξη και για τον ρόλο που επιθυμεί να παίξει το γουάν διεθνώς στο μέλλον.

Ο δρόμος, άλλωστε, για ένα νόμισμα αντάξιο μιας υπερδύναμης δεν είναι χωρίς εμπόδια. Αν πράγματι ο μακροπρόθεσμος στόχος της Κίνας είναι το γουάν να γίνει παγκόσμια λογιστική μονάδα, αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν το νόμισμα θεωρείται, και είναι, ισχυρό και σταθερό. Εδώ, όμως, η Κίνα έχει πρόβλημα. Ή μάλλον προβλήματα, σε σχέση πάντα με τους ανταγωνιστές της:

◆ Για δέκα χρόνια, το Πεκίνο φρόντιζε πάντα ώστε το γουάν να είναι υποτιμημένο σε σχέση με το δολάριο.

◆ Το γουάν δεν συναλλάσσεται ελεύθερα στις αγορές. Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας (PBOC) παρεμβαίνει πάντα για να κρατά το γουάν σε μια συγκεκριμένη και καθορισμένη εκ των προτέρων τιμή έναντι του δολαρίου.

◆ Στο παρελθόν, με ετήσια ανάπτυξη της τάξης του 10% και σχετική νομισματική σταθερότητα στον υπόλοιπο κόσμο, η Κίνα θα μπορούσε να είχε επιτρέψει ανατίμηση του γουάν χωρίς κανένα πρόβλημα. Σήμερα, όμως, το τοπίο είναι διαφορετικό.

Σε μια παγκόσμια οικονομία σχεδόν σε αποπληθωρισμό, οι περισσότεροι εμπορικοί εταίροι της Κίνας είναι σε διαδικασία υποτίμησης των νομισμάτων τους. Από την Ευρώπη και την Ιαπωνία μέχρι την Ταϊβάν και τη Ν. Κορέα. Ένας από τους στόχους τους, εκτός όλων των άλλων, είναι η ενίσχυση των εξαγωγών, τομέας μείζονος σημασίας για την Κίνα.

Στο μεταξύ, η ανάπτυξη της Κίνας φρενάρεται και υπολογίζεται στο 7% ή και χαμηλότερα για το 2015. Τα διψήφια ποσοστά ανάπτυξης του πρόσφατου παρελθόντος είναι πλέον απλησίαστα, ενώ την ίδια ώρα οι δημόσιες δαπάνες της Κίνας για το 2015 θα αυξηθούν σίγουρα κατά τουλάχιστον 10% σε σχέση με πέρυσι.

Επίσης, τα πράγματα δεν είναι ιδανικά ούτε όσον αφορά το χρέος, που με τον σημερινό ρυθμό υπολογίζεται ότι το 2018-2019 θα έχει φτάσει στο 400% του ΑΕΠ. Κάτι που θα μοιάζει με βραδυφλεγή βόμβα. Κίνδυνος πολιτικής αστάθειας, πάντως, ακόμα κι αν επιβεβαιωθούν τα χειρότερα σενάρια τα επόμενα χρόνια, δεν υφίσταται αφού ο απόλυτος έλεγχος όλων των ευαίσθητων ζητημάτων βρίσκεται στα χέρια του πανίσχυρου Κ.Κ. Κίνας.

Γι’ αυτούς τους λόγους, πάντως, οι μεγάλοι Κινέζοι εξαγωγείς πιέζουν την κυβέρνηση να μπει κι αυτή στο παιχνίδι των νομισματικών υποτιμήσεων ακόμα πιο δυναμικά. Ήδη πια το γουάν είναι στο 6,22 έναντι του δολαρίου από 6,11 προ εξαμήνου. Ο ασιατικός Τύπος, μάλιστα, αναμένει ότι έρχεται μια μεγάλη υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος μέσα στο έτος.

Αν, όμως, το 2015 δεν συμβεί κάτι τέτοιο, αυτό θα είναι ενδεικτικό για τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες και τα στρατηγικά σχέδια του Πεκίνου. Εφόσον η κυβέρνηση της Κίνας δεν υποκύψει στις πιέσεις να μπει κι αυτή άμεσα στον μεγάλο παγκόσμιο νομισματικό πόλεμο, θα σημαίνει ότι προτιμά να υποστεί τις επώδυνες βραχυπρόθεσμες συνέπειες για να κερδίσει μακροπρόθεσμη οικονομική δύναμη.

Ένα ισχυρό γουάν, άλλωστε, μπορεί να γίνει το σύμβολο μιας ισχυρής Κίνας. Κι ας έχει ριχτεί ο υπόλοιπος κόσμος στο παιχνίδι των υποτιμήσεων αυτήν την εποχή…

ardin-rixi.gr