Γιατί οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να σκεφτούν το αδιανόητο

Κάποτε οι Ιρλανδοί ανήκαν στη ζώνη της στερλίνας και τα κράτη της Βαλτικής στη ζώνη του ρουβλίου. Όχι πια. Η ιστορία είναι γεμάτη με νομισματικές ενώσεις που κάποτε διαλύθηκαν. Γιατί να μη διαλυθεί κι η Ευρωζώνη;. Αν οι ιδρυτικοί της πατέρες είχαν προβλέψει το μέγεθος των σημερινών προβλημάτων, μπορεί και να μην είχαν δρομολογήσει το σχέδιο μιας νομισματικής ένωσης της, τουλάχιστον όχι με τη σημερινή προβληματική δομή της.

Οι ιδρυτές του ευρώ θεώρησαν ότι θα έφτιαχναν ένα νόμισμα ανταγωνιστικό προς το  αμερικανικό δολάριο. Άντ' αυτού, δημιούργησαν μια νέα εκδοχή του χρυσού κανόνα που είχαν εγκαταλείψει οι πρόγονοί τους πριν πολλές δεκαετίες. Χωρίς να διαθέτουν το εργαλείο μιας νομισματικής υποτίμησης, οι πιεσμένες χώρες της Ευρωζώνης επιχειρούν σήμερα να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους μέσω μιας συνταγής 'εσωτερικής υποτίμησης' που μειώνει μισθούς και τιμές. Αυτό έχει όμως υψηλότατο κόστος: η ανεργία στην Ελλάδα και την Ισπανία έχει ξεπεράσει το 20%. Και παράλληλα η δυσαρέσκεια των πιστωτών μεγαλώνει. Επομένως γιατί να μην πάμε σε δύο διαφορετικά ευρώ; Οι συνθήκες μπορεί να δηλώνουν ότι το ευρώ δεν έχει επιστροφή αλλά οι συνθήκες μπορούν κάλλιστα να αλλάξουν. Πέρυσι έσπασε για πρώτη φορά το ταμπού όταν η Γερμανία και η Γαλλία απείλησαν να πετάξουν την Ελλάδα εκτός ευρώ μετά την πρόταση Παπανδρέου για ένα δημοψήφισμα σχετικά με τους όρους της ελληνικής διάσωσης.

Ο κύριος λόγος που συγκρατεί ακόμη την Ευρωζώνη είναι ο φόβος ότι τυχόν διάρρηξή της να οδηγήσει σε χρηματοπιστωτικό και οικονομικό χάος σε μια κλίμακα δίχως προηγούμενο. Ένας δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τη διάθεση υπεράσπισης ολόκληρων δεκαετιών πολιτικής επένδυσης στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Έτσι, παρά τις πικρές διαμάχες, δόθηκε στην Ελλάδα ένα δεύτερο δανειακό πακέτο. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, λέει τώρα η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ, θα ήταν καταστροφική. Παρά ταύτα η Μέρκελ δεν είναι ακόμα έτοιμη να λάβει τα μέτρα που θα απαιτούνταν γιατί να σταθεροποιηθεί μια για πάντα το ευρώ. Η απόφαση της Γερμανίας την περασμένη βδομάδα για την ενίσχυση της δανειοδοτικής ισχύος του λεγόμενου 'τείχους προστασίας' της Ευρώπης ως τα 800 δις ευρώ - που στην πραγματικότητα είναι μόλις 500 - δεν αρκεί. Δεν υπάρχει καμιά προοπτική για κοινές και διαφορετικές εγγυήσεις από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης για κάποιο τμήμα του δημόσιου χρέους των κρατών μελών.

Γι'  αυτό η Ευρωζώνη παραμένει ευάλωτη σε νέα σοκ. Οι αγορές ανησυχούν για τον κίνδυνο εθνικών χρεοστασίων και για μια μερική ή και ολοκληρωτική κατάρρευση του ευρώ. Ο κοινός νους θα έλεγε πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να σκεφτούν πώς θα διαχειριστούν μια διάρρηξη της Ευρωζώνης. Ενδεχομένως κάποιοι να το κάνουν κιόλας μυστικά. Αλλά έχοντας περιγράψει τη διάρρηξη ως γεγονός που θα φέρει έναν οικονομικό Αρμαγεδώνα, δεν τολμούν να μας πουν ότι το κάνουν.

Πράγματι, η πιο ανοικτή συζήτηση επί του θέματος δρομολογήθηκε από ένα βρετανικό θινκ τανκ, που βρίσκεται αρκετά κοντά στους ευρωσκεπτικιστές Βρετανούς Συντηρητικούς. Ο λόγος για το οικονομικό βραβείο Wolfson που θα δώσει 250.000 λίρες στο καλύτερο σχέδιο διαχείρισης της διάλυσης του ευρώ. Την περασμένη βδομάδα ανακοινώθηκαν οι πέντε επικρατέστερες υποψηφιότητες προς βράβευση. Ίσως αποτελεί σημάδι των δυσκολιών του έργου που οι οργανωτές δεν ανακοίνωσαν έναν νικητή. Αντίθετα ζήτησαν από τους επικρατέστερους υποψηφίους να επεξεργαστούν και να υποβάλουν ξανά τις ιδέες τους.

Ο Τζόναθαν Τέπερ, ένας από τους πέντε υποψήφιους, κατέγραψε 69 διασπάσεις  νομισμάτων μέσα στο 19ο αιώνα. Οι περισσότερες εξ αυτών δεν οδήγησαν σε μακροπρόθεσμες ζημιές, παρατηρεί. Στην πραγματικότητα η διάρρηξη του ευρώ θα μπορούσε να βοηθήσει τις προβληματικές χώρες να ανακάμψουν γρηγορότερα. Βασισμένος στο παράδειγμα της πτώσης της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, ο κ. Τέπερ διαγράφει ένα σενάριο για την αποχώρηση κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας με πρώτη την Ελλάδα. Η ανακοίνωση γίνεται ξαφνικά μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο και όλες οι καταθέσεις μετατρέπονται στη νέα δραχμή, ενώ οι τράπεζες παραμένουν κλειστές. Αμέσως επιβάλλονται κεφαλαιακοί έλεγχοι για να αποτρέψουν τη φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό. Ως μετρητά χρησιμοποιούν αρχικά τα υπάρχοντα χαρτονομίσματα σε ευρώ που σφραγίζονται ή σημειώνονται με μελάνι. Στη συνέχεια αυτά τα νομίσματα αποσύρονται καθώς αρχίζει η εκτύπωση της νέας δραχμής. Οι συνοριακοί έλεγχοι περιορίζουν την εξαγωγή μη σφραγισμένων χαρτονομισμάτων. Και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παίρνουν το χρόνο τους για να ενημερώσουν το λογισμικό τους. Το πραγματικό πρόβλημα με το ευρώ, λέει ο Τζ. Τέπερ, είναι το γεγονός ότι οι χώρες της Ευρωζώνης εμφανίζουν μεγάλες ανισορροπίες και έχουν υψηλά χρέη. Η νομισματική υποτίμηση της νέας δραχμής θα οδηγούσε την Ελλάδα σε αύξηση του χρέους της σε ευρώ. Το πρόβλημα θα μπορούσε να περιοριστεί αν τα ομόλογα που είχαν εκδοθεί υπό το ελληνικό δίκαιο μετατρεπόταν σε δραχμές. Τα ομόλογα σε ξένο δίκαιο θα έπρεπε να αναδιαρθρωθούν. Κατά τον Τζ. Τέπερ, για να ανακάμψει η Ελλάδα θα έπρεπε να κάνει οπωσδήποτε χρεοστάσιο. Η φόρμουλα που προτείνει μπορεί να συνοψιστεί με τρεις λέξεις: αποχώρηση, χρεοστάσιο,  υποτίμηση.

Άλλος ένας εκ των πέντε επικρατέστερων υποψηφίων, ο Ρότζερ Μπουτλ, λέει ότι μπορεί να ήταν καλύτερα αν η διάρρηξη της Ευρωζώνης άρχιζε με την αποχώρηση της Γερμανίας και των άλλων ισχυρών κρατών. Αλλά ότι και αν συμβεί, η διάρρηξη της Ευρωζώνης θα δημιουργήσει νικητές και χαμένους, με πολλές χρεοκοπίες και νομικούς εφιάλτες. Οποιοσδήποτε έχει δραστηριότητα πέραν των συνόρων της χώρας του θα διαπιστώσει ότι θα αλλάξουν η αξία του ενεργητικού του και των υποχρεώσεών του. Ο Νιλ Ρέκορντ πάλι, υποστηρίζει ότι τα ποσά είναι τόσο μεγάλα και η εκκαθάριση τόσο καταστροφική ώστε η καλύτερη επιλογή θα ήταν η κατάργηση του ευρώ με την πρώτη αποχώρηση χώρας από τη νομισματική ένωση, έτσι ώστε να καταστούν άκυρες όλες οι συμβάσεις σε ευρώ.

Σε αντίθεση με τον Νιλ Ρέκορντ που ευνοεί τη μυστικότητα, οι Γιενς Νόρντιβιγκ και Νικ Φιρούζιε  υποστήριξαν στη δική τους πρόταση ότι μια διαδικασία ανοιχτού σχεδιασμού θα περιόριζε την αβεβαιότητα. Οι δύο αυτοί υποψήφιοι υπολόγισαν ότι η εκκαθάριση του συνόλου των διασυνοριακών συμβάσεων σε ξένο δίκιο, που περιλαμβάνουν ομόλογα, δάνεια παράγωγα και swaps, μπορεί να φτάνει τα 30 τρις ευρώ. Η διάλυση της Ευρωζώνης θα μπορούσε να έχει λιγότερο αποδιαρθρωτικά αποτελέσματα αν όλες οι συμβάσεις σε ευρώ μετατρέπονταν σε μια τροποποιημένη μορφή του ECU, δηλαδή της ευρωπαϊκής νομισματικής μονάδας, του καλαθιού των εθνικών νομισμάτων που προϋπήρχαν του ευρώ.

Τέλος η Κάθριν Ντομπ, η πέμπτη των προκριθέντων υποψηφίων, προτείνει το διαχωρισμό της ευρωπαϊκής ομελέτας μέσω της διαίρεσης του ευρώ σε δύο ή και περισσότερες ζώνες: τα 'ασπράδια' και τους 'κρόκους'. Όλα τα ευρώ σε όλες τις χώρες θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ένα σταθερό συνδυασμό των δύο. Έτσι θα προστατεύονταν οι καταθέτες, τουλάχιστον αρχικά, και θα αποτρέπονταν η φυγή κεφαλαίων σε άλλα κράτη της Ευρωζώνης. Με την πάροδο του χρόνου, το αδύναμο ευρώ-κρόκος θα υποτιμούνταν έναντι του ισχυρότερου ευρώ- ασπράδι.

Η τύχη του ευρώ θα οριστεί σε τελική ανάλυση τόσο από την οικονομία όσο και από την πολιτική. Ένα κράτος δανειολήπτης μπορεί κάποια στιγμή να κουραστεί από την εσωτερική υποτίμηση και ένα κράτος πιστωτής να μη θέλει να παρέχει άλλη στήριξη. Και καθένα από τα 17 κράτη-μέλη του ευρώ μπορεί να κάνει πίσω μπροστά στην απειλή της απώλειας εθνικής κυριαρχίας που προϋποτίθεται για την σωτηρία του κοινού νομίσματος. Αλλά το χειρότερο αποτέλεσμα μιας διάρρηξης του ευρώ θα έρχονταν αν είχε χαοτικό χαρακτήρα. Μια ελεγχόμενη διαδικασία αυξάνει τις πιθανότητες να σωθούν από το ναυάγιο άλλα κέρδη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ιδίως η ενιαία αγορά.

Επομένως οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης πρέπει να σκεφτούν το αδιανόητο. Κανένας στρατηγός που σέβεται τον εαυτό του δεν αρνείται να κάνει σχέδια για έναν προβλέψιμο πόλεμο, όσο και αν απεχθάνεται την ιδέα του πολέμου.

ΠΗΓΗ:http://www.banksnews.gr/