περί σπόρων, υβριδίων, ύβρεως και Διός..

Είναι ακόμα εποχή που μαζεύω τους σπόρους των καλοκαιρινών μου φυτών για να τους φυλάξω για την επόμενη χρονιά, να τους φυτέψω πάλι την άνοιξη, να καρπίσουν ξανά το καλοκαιράκι.. Η διαδικασία είναι απλή.. επιλέγεις καρπούς που βρίσκονται όσο το δυνατόν πιο κοντά στη ρίζα, τους αφήνεις να ωριμάσουν καλά (για την ντομάτα αρκεί να κοκκινήσει και να μαλακώσει αρκετά, όχι φυσικά να σαπίσει.. για το κολοκύθι πρέπει να περιμένεις περισσότερο, να μεγαλώσει, να κιτρινίσει, να σκληρύνει, ν'αρχίσει να ξεραίνεται το κοτσάνι του), τους κόβεις, αφαιρείς το σπόρο και τον στεγνώνεις στον ήλιο κι ύστερα τον διατηρείς σε γυάλινα βαζάκια φυλαγμένο. Τούτος ο σπόρος, θα περιμένει υπομονετικά, να κάνουν τον κύκλο τους οι εποχές, ν'αποχαιρετήσει και πάλι η Περσεφόνη τα κρυερά παλάτια του Άδη και, παρέα της, να πετάξει το τρυφερό πράσινο βλασταράκι του. Πολλές φορές, μου ξεφεύγουν σπόροι κατά γης κι έτσι χωρίς κάν να δουλέψω τη γη, ν'αφρατέψω το χώμα και να ετοιμάσω τα σπιτικά τους (τ'αυλάκια τους), ξεφυτρώνει μονάχος μόλις φτιάξει ο καιρός, καλωσορίζοντας χαμογελαστά την άνοιξη. Τούτος ο σπόρος που κρατώ στα χέρια μου, έχει θρέψει αμέτρητες γενιές πριν από μένα.. οι παππούδες του χαρίζαν τροφή και δύναμη στους προγόνους μου.. κι οι παππούδες μου, με ευλάβεια τον σπέρναν στη μάνα γη, με σεβασμό τον διατηρούσαν όλο το χειμώνα, για να φτάσει κάποτε στα χέρια μου..

Σήμερα, ελάχιστοι είναι εκείνοι που τρέφονται από τον σπόρο τούτο που ανέθρεψε γενεές γενεών. Σχεδόν όλοι τρέφονται από τα κασόνια των σουπερ-μάρκετ και των μανάβικων, από καρπούς αγνώστου επεξεργασίας και προέλευσης. Ακόμη κι οι λιγοστοί που έχουν τη δυνατότητα και το μεράκι να φυτέψουν τον κήπο τους, αγοράζουν έτοιμα φυτά-υβρίδια, ή επεξεργασμένους σπόρους σε φακελάκια από τα ανάλογα καταστήματα. Γιατί να μπουν στον κόπο να διατηρήσουν το σπόρο, αφού τα βρίσκουν έτοιμα και σε καλές τιμές; Αλλά κι αν κάποια στιγμή πλέον, το αποφασίσουν να μπουν στη διαδικασία, ο σπόρος πια χάθηκε.. η Δήμητρα αποδιωγμένη απ'τους ανθρώπους τριγυρίζει δυστυχισμένη προς την αναζήτηση της πολύτιμης θυγατέρας της που, ύπουλα και κρυφά της έκλεψαν..

...καθώς όλα τούτα τα σπόρια και τα φυτά του εμπορίου, ο άνθρωπος φρόντισε να τα ευνουχίσει, να τα κάνει στείρα.. να διακόψει, μετά από τόσους αιώνες τη φυσική τους αναπαραγωγή, τη δυνατότητά τους να διατηρούν τη ζωή εσαεί.. και να τα πουλάει στέρφα και κατεργασμένα, για λίγα κερματα, ικανά να επιβιώσουν, μοναχά για μια χρονιά..

Μου γεννιέται, μάλιστα, η απορία.. αν κάποια στιγμή εκείνοι που μας προμηθεύουν σπόρους, πάντα υβριδικούς (χμ.. οι οποίοι βέβαια προέρχονται, κατά κανόνα, από το εξωτερικό..), αποφασίσουν να μη μας ξαναπρομηθεύσουν.... τί θα συμβεί;

Υβρίδιο, λοιπόν, σύμφωνα με μια κοινή εγκυκλοπαίδεια, είναι: 

"υβρίδιο (Βιολ.).Οι απόγονοι μίας διασταύρωσης, στην οποία οι γονείς διαφέρουν γενετικά μεταξύ τους τουλάχιστον σε ένα γονίδιο για ένα κληρονομήσιμο χαρακτηριστικό. Ο όρος συχνά χρησιμοποιείται σε απογόνους από πολύ διαφορετικούς ως προς τα χαρακτηριστικά γονείς, όπως π.χ. για τις ποικιλίες των φυτών. Υβρίδια μεταξύ διαφορετικών ζωικών ή φυτικών ειδών, αν επιτευχθεί διασταύρωση μεταξύ τους, είναι συνήθως στείρα, όπως το μουλάρι (διασταύρωση αλόγου και γαϊδουριού). Ο όρος υβρίδιο χρησιμοποιείται και για κάθε βιολογική δομή, κύτταρο, γονίδιο, ένζυμο, DNA, που προέρχεται από δύο αντίστοιχες δομές, π.χ. δύο κύτταρα που περιέχουν διαφορετικό γενετικό υλικό."(Εγκυκλοπαίδεια "Μαλλιάρης-Παιδεία")

χμ.. Κι αν δεν είναι απολύτως στείρα, δηλαδή αν δοκιμάσεις να κρατήσεις σπόρο από αυτά και δεις κάτι να φυτρώνει.. θα διαπιστώσεις ότι το φυτό είναι ασθενικό, οι καρποί ανύπαρκτοι έως λιγοστοί και κακομοίρικοι.. κι αυτό, άντε για μια χρονιά επιπλέον..

Και, για να σκεφτώ, η λέξη "υβρίδιο".. τί ρίζες έχει; Από ποιά λέξη θα μπορούσε να προέρχεται; Γιατί, κάτι βάζω κατά νου..

Το "Μείζον Ετυμολογικό Λεξικό Τεγόπουλος-Φυτράκης", αναφέρει:

ετυμολογία: γαλλικό hybride

Κι απορώ γιατί μένει εκεί.. Το hybride σας κάνει για γαλλική λέξη; Γιατί ηχεί ελληνικότατη. Και γράφεται αντιστοίχως.

Ας ανοίξω, επομένως, το περίφημο γαλλικό "Petit Larousse" και, μάλιστα, εκδόσεων του 1920! Σημειώστε' πολύ προτού ακόμη κατακλυσθεί η αγορά μας από επεξεργασμένους σπόρους και φυτά υβρίδια: 

Δηλαδή:

Hybride: ουσ.αρσ. και επίθ. (από το ελληνικό "ύβρις", προσβολή). Λέγεται για λέξεις προερχόμενες από δύο γλώσσες, όπως cholera-morbus, bureaucratie ' για φυτά, για ζώα προερχόμενα από δύο διαφορετικά είδη, όπως το μουλάρι: Τα υβρίδια είναι σπανίως γόνιμα.

Υβρίδιο, συνεπώς, εκ του "Ύβρις", όπου ύβρις σημαίνει:

"Αυθάδης βία πηγάζουσα εξ υπερβολικής συναισθήσεως δυνάμεως ή εκ πάθους, αυθάδεια, αλαζονεία αυθάδης, προπέτεια, συχν. εν τη Οδυσσεία ως επί το πλείστον επί των μνηστήρων." ("Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης Liddell-Scott")

και

"ύβρις: ετυμ. εκ του υπέρ (υπέρβασις ορίου)' υπέρ-- ύπρις-- ύβρις. Η ύβρις τιμωρείται αυστηρότατα υπό των θεών.

Η Νέμεσις παραγγέλει "μηδέν υπέρ το μέτρον" και επεμβαίνει όπου διαπράττεται ύβρις, δια να αποκαταστήσει τη διαταραχθείσαν ισορροπίαν. Η ύβρις παράγεται από την πρόθεση υπέρ, διότι υπερβαίνει το μέτρον: "ύβρις παρά την υπέρ πρόθεσιν γέγονεν, ύπερις, και κατά συγκοπίν ύπρις, και τροπή του π εις β"."  (Ο εν τη λέξει Λόγος", Α.Τζιροπούλου-Ευσταθίου")

Υβρίδιον, λοιπόν, εκ του "ύβρις".. χμ.. και ίσως εκ του "ύβρις" και "Δίας, Διός".. Ύβρις προς το Δία, προς τη Φύση, προς το σπόρο της ζωής, προς το Θεό...

Καθώς, όμως, το θέμα μας είναι ο σπόρος, η γονιμότητά του ή η τεχνητή στείρωσή του.. ενδιαφέρον έχει κι ο ακόλουθος "μύθος" των αρχαίων προγόνων μας..: 

Ο Αθάμας, λοιπόν, έκανε με τη Νεφέλη τέκνα δύο, τον Φρίξο και την Έλλη.. Ύστερα, όμως, παντρεύτηκε την Ινώ, η οποία του γέννησε το Λέαρχο και τον Μελικέρτη και καθώς επιβουλεύτηκε τα προηγούμενα παιδιά του, μηχανεύτηκε το εξής σχέδιο: Έπεισε τις γυναίκες να φρυγανίσουν, να ξεράνουν τους σπόρους, λαμβάνοντάς τους κρυφά από τους άντρες, κι έτσι η γη, λαμβάνοντας το στείρο πλέον σπέρμα, καρπούς δεν ανέδιδε. Ο Αθάμας, μες στην απόγνωση, στράφηκε προς του Δελφούς για να πάρει μιαν απάντηση για την αφορία της γης. Η παμπόνηρη Ινώ, όμως, τους απεσταλμένους στους Δελφούς ανέπεισε, λέγοντάς τους ότι κεχρησμένο είναι για να σταματήσια η ακαρπία, να θυσιαστεί στο Δία ο Φρίξος.. Όταν μαθεύτηκε αυτό, ο καημένος ο Αθάμαντας, αναγκαζόμενος από το πλήθος των απεγνωσμένων κατοίκων πού'βλεπαν τη γη τους στείρα και το λιμό να καραδοκεί.. έστησε το γιο του Φρίξο στο βωμό! Η Νεφέλη όμως τον άρπαξε και μαζί με την αδερφή του Έλλη, τους έδωσε το χρυσόμαλλο Κριό, που έλαβε από τον Ερμή, για να διαφύγουν, να σωθούν, πετώντας στον ουρανό... κ.λ.π., κ.λ.π.,.. (λοιπά, αλλά όχι ασήμαντα...)

Αυτά, λοιπόν, περί σπόρων κι υβριδίων.. σε μια εποχή που έχει γίνει πολύ "της μόδας" να στειρώνουμε φυτά, ζώα.. ίσως και τους εαυτούς μας.. σε μια εποχή που ο σπόρος της ζωής ευνουχίζεται με χίλια προσχήματα κι ένα σωρό πιστευτές δικαιολογίες.. γιατί ίσως μας "είναι βολικό".. γιατί "κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη".. και σίγουρα ισχύει.. Σίγουρα ο εξουθενωμένος αγρότης που καλλιεργεί βαμβάκι, "θα έχει τα δίκια του" να προτιμήσει τον αγοραστό μεταλλαγμένο σπόρο που του υπόσχεται μεγαλύτερη απόδοση.. και σίγουρα ο "φιλόζωος" "θα έχει τα δίκια του" να επιλέξει να στειρώσει τη γάτα του για να μην το σκάει από το σπίτι ζητώντας γαμπρό και για να μη γεμίσει αμέτρητα γατάκια που δε θα ξέρει τι να τα κάνει.. αλλά, ποιές θα είναι οι συνέπειες;... απλά, ας μην ξεχνάμε την ύβρι που διαπράττουμε... ας μην είμαστε τόσο σίγουροι ότι "κάνουμε το σωστό", επειδή μ'αυτό το μήνυμα θέλουν να μας βομβαρδίζουνε... ας μην το ωραιοποιούμε, επειδή "έτσι μας βολεύει"...

(Υ.Γ. Να μην επεκταθώ και στον κίνδυνο της υγείας μας από τα μεταλλαγμένα..) 

http://firiki.pblogs.gr/tags/ybridio-gr.html