Πώς καταλήξαμε στο πρώτο Μνημόνιο

Αίσθηση προκάλεσαν οι αποκαλύψεις που περιέχονται στο βιβλίο του Μιχάλη Ιγνατίου «Τρόικα: Ο Δρόμος προς την Καταστροφή» (εκδόσεις Λιβάνη) σχετικά με τις διεργασίες που προηγήθηκαν της υπογραφής του πρώτου Μνημονίου της Ελλάδας με τους επίσημους πιστωτές της. Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στη μυστική συνάντηση του Νοεμβρίου του 2009 στο Λουξεμβούργο, μεταξύ ελληνικής αντιπροσωπείας υπό τον υπουργό Οικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου και κορυφαίων αξιωματούχων των ευρωπαϊκών θεσμών.

H «Κ» σήμερα αποκαλύπτει ότι συμμετείχε σε αυτήν, από την πλευρά των ευρωπαϊκών θεσμών, και ο Λουκάς Παπαδήμος, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – ο οποίος είχε αναλάβει την κρίσιμη εκείνη περίοδο να μεταφέρει τις δύσκολες αλήθειες σε διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις. Μιλώντας με τρεις συμμετέχοντες στη συνάντηση, φωτίζει νέες πτυχές της και δίνει μία λεπτομερή εικόνα της ατμόσφαιρας και του κρίσιμου διακυβεύματος.

Πηγή του Eurogroup, την οποία επικαλείται ο κ. Ιγνατίου, διατείνεται ότι στη
συνάντηση οι Ευρωπαίοι παρουσίασαν στην ελληνική πλευρά ένα κείμενο πέντε σελίδων, το οποίο είχε επεξεργαστεί η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων της Κομισιόν. Το κείμενο χαρακτηρίζεται από την πηγή «μίνι μνημόνιο» και περιγράφεται ως ένα εγχειρίδιο «διαχείρισης και συνολικής αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης», το οποίο είχε τη σύμφωνη γνώμη Βρυξελλών και Φρανκφούρτης και την έγκριση της Γαλλίας και της Γερμανίας. Το σχέδιο, σύμφωνα με την πηγή, «απέκλειε εξωτερικούς παράγοντες, όπως το ΔΝΤ, που προέκυψε αργότερα».

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», ωστόσο, η μυστική συνάντηση έλαβε χώρα όχι στις 21 Νοεμβρίου, αλλά στις 15 του μηνός. Η διαφορά δεν είναι χωρίς σημασία: η κυβέρνηση Παπανδρέου είχε καταθέσει το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2010 στις 5 Νοεμβρίου και θα κατέθετε το τελικό σχέδιο στις 20 – πέντε μέρες μετά, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», αντί για μία μέρα πριν, τη συνάντηση στο Λουξεμβούργο.

Το προσχέδιο του προϋπολογισμού προέβλεπε δημοσιονομική προσαρμογή 3,3% του ΑΕΠ, ώστε το έλλειμμα ύψους 12,7% του ΑΕΠ του 2009 να μειωνόταν σε 9,4% το 2010. Είχε προηγηθεί επίσκεψη του κ. Παπαδήμου στην Αθήνα στα τέλη Οκτωβρίου, για να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό. Στη συνάντηση αυτή, οπλισμένος με την εκτενή αξιολόγηση εκ μέρους της ΕΚΤ για τις παρεμβάσεις που χρειάζεται η Ελλάδα, ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ είχε σημάνει συναγερμό: μιλάει για κίνδυνο απόλυτου δημοσιονομικού εκτροχιασμού και είχε τονίσει την ανάγκη άμεσων μέτρων, τόσο για την περιστολή του ελλείμματος όσο και για τη διαβρωμένη ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

Ξεκάθαρο μήνυμα

Λίγες μέρες μετά την κατάθεση του προσχεδίου, ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών δέχεται τηλεφώνημα από τον κ. Γιουνκέρ, στο οποίο ζητείται η παρουσία του σε συνάντηση στο Λουξεμβούργο με θέμα την ελληνική κρίση. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και κοινό: «Τα πράγματα δεν πάνε καλά, πρέπει να πάρετε κι άλλα μέτρα», λένε οι τέσσερις υψηλοί αξιωματούχοι  στην ελληνική αντιπροσωπεία. Ζητούν η δημοσιονομική προσαρμογή  να  προσεγγίσει  το 5% του ΑΕΠ, ενώ  σύμφωνα  με  τον τότε κεντρικό τραπεζίτη Γ. Προβόπουλο, που είναι επίσης παρών, εκφράζουν έντονες αμφιβολίες ότι ακόμα και ο στόχος της μείωσης κατά 3,3% θα μπορούσε  να  επιτευχθεί  με  τα μέτρα που περιλαμβάνονταν στο προσχέδιο.

Ο κ. Παπακωνσταντίνου απάντησε στους Ευρωπαίους ότι δεν είναι πολιτικά εφικτό ένα τόσο εκτεταμένο πρόγραμμα λιτότητας. Σε μία συνάντηση  όπου  δεν  έλειψαν  οι  εντάσεις, τόνισε ότι η νέα κυβέρνηση δεν έχει να  απολογηθεί  για  κάτι,  σε  αντίθεση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, που έβλεπαν  τα  δημοσιονομικά  στοιχεία να  ξεφεύγουν  επί  Ν.Δ.  και  δεν  έκαναν τίποτα.

Οπως δηλώνει σήμερα στην «Κ», «και τις πέντε μονάδες να είχε φτάσει στον προϋπολογισμό η δημοσιονομική προσαρμογή, δεν θα είχε λυθεί το πρόβλημα. Αυτό που ζητούσαμε από τους Ευρωπαίους ήταν να δώσουν μια πειστική εγγύηση ότι δεν θα υπάρξει στάση πληρωμών της Ελλάδας. Και αυτό δεν ήταν διατεθειμένοι να το κάνουν».

Ο τότε υπουργός δεν θυμάται να του παρουσιάζεται στη συνάντηση του Λουξεμβούργου κάποια συγκεκριμένη δέσμη μέτρων. Κυρίως, όμως, τονίζει ότι «δεν υπήρχε στη φάση αυτή ζήτημα χρηματοδότησης της Ελλάδας. Η λογική των Ευρωπαίων ήταν υπέρ ενός σκληρού πακέτου μέτρων που, κατ’ αυτούς, θα απέτρεπε τον αποκλεισμό της Ελλάδας από τις αγορές».  Τόσο  ο κ. Προβόπουλος όσο και ο κ. Παπαδήμος επιβεβαιώνουν ότι δεν υπήρξε έγγραφο με πρόγραμμα μέτρων και μεταρρυθμίσεων και ότι η ευρωπαϊκή πλευρά δεν αναφέρθηκε στην προοπτική ενός χρηματοδοτικού μηχανισμού για την Ελλάδα.

Η συνάντηση του Λουξεμβούργου έληξε με τη δέσμευση του κ. Παπακωνσταντίνου να μεταφέρει το αίτημα για νέα μέτρα στον πρωθυπουργό. Ο πρώην υπουργός διαψεύδει τους ισχυρισμούς περί μη ανταπόκρισης του τελευταίου, σημειώνοντας ότι «στην περίοδο 15-20 Νοεμβρίου υπήρξαν περισσότερες από μία επαφές μεταξύ Παπανδρέου και Γιουνκέρ». Σύμφωνα με την ανώνυμη πηγή του κ. Ιγνατίου, ο κ. Παπανδρέου δεν ανταποκρίθηκε στην πρόταση του Λουξεμβούργου και δεν επέτρεψε στον υπουργό του να απαντήσει.

«Είναι εύκολο...»

Στις 20 του μηνός, στο τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού, η δημοσιονομική προσαρμογή έχει αυξηθεί στις 3,6 ποσοστιαίες μονάδες (το έλλειμμα προβλέπεται ότι θα μειωθεί στο 9,1%), μέσω νέων περικοπών δαπανών. Λίγες μέρες αργότερα, φτάνει στην Αθήνα επιστολή του κ. Γιουνκέρ, που σημειώνει ότι τα μέτρα του προϋπολογισμού είναι σε σωστή κατεύθυνση, αλλά ότι προσδοκά να δει περισσότερα στο πλαίσιο του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης της κυβέρνησης.

Στα μέσα Δεκεμβρίου, σε ομιλία του στο Ζάππειο, με τις υποβαθμίσεις του αξιόχρεου του ελληνικού Δημοσίου να έχουν αρχίσει να πέφτουν βροχή, ο Γ. Α. Παπανδρέου δηλώνει ότι «είναι εύκολο να μειώσουμε μισθούς και συντάξεις για να ικανοποιήσουμε προσωρινώς τις αντιλήψεις της διεθνούς οικονομικής ελίτ [...] δεν είναι εκεί το μεγάλο μας πρόβλημα». Παρ’ όλ’ αυτά, ανακοινώνει νέα μέτρα, τα οποία απαριθμεί σε έγγραφο που επισυνάπτει σε ηλεκτρονική του επικοινωνία με τον κ. Αλμούνια ο κ. Παπακωνσταντίνου (το έγγραφο είναι στη διάθεση της «Κ»).

Τα μέτρα περιλαμβάνουν μείωση 10% στα λειτουργικά έξοδα της κυβέρνησης, 10% στις δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση, «πάγωμα» προσλήψεων για το 2010 και μία πρόσληψη για κάθε πέντε συνταξιοδοτήσεις από το 2011, περικοπές ώς και κατά 1/3 στον αριθμό των συμβασιούχων και «πάγωμα» των μισθών άνω των 2.000 ευρώ (που είχε προκαλέσει την οργή του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΠΑΣΟΚ, Χρ. Παπουτσή). Θα ενσωματώνονταν τον Ιανουάριο στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης, φτάνοντας το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής στις τέσσερις μονάδες του ΑΕΠ.

Ως γνωστόν, ούτε αυτό το πακέτο μέτρων ούτε αυτά του Φεβρουαρίου και του Μαρτίου θα αποδεικνύονταν αρκετά για να αποτρέψουν το Μνημόνιο.

Επίσκεψη στον Καραμανλή

Ο Λουκάς Παπαδήμος δεν ενεπλάκη ενεργά στην αναδυόμενη ελληνική κρίση μόνο μετά την εκλογή Παπανδρέου. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» –που διαψεύδονται, ωστόσο, από το περιβάλλον του τότε πρωθυπουργού– το καλοκαίρι του 2009 είχε επισκεφθεί τον Κώστα Καραμανλή στην οικία του στη Αθήνα. Η ΕΚΤ παρακολουθούσε τις αποκλίσεις μεταξύ των ταμειακών στοιχείων της Τράπεζας της Ελλάδος (το έλλειμμα είχε ήδη φτάσει το 7%-8% του ΑΕΠ) και των εθνικολογιστικών στοιχείων και έβλεπε ότι υπήρχε σοβαρό δημοσιονομικό πρόβλημα. Η επίσκεψη του κ. Παπαδήμου είχε σκοπό να αναδείξει την επείγουσα ανάγκη σημαντικών δημοσιονομικών παρεμβάσεων.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ - kATHIMERINI

infognomonpolitics.blogspot