Μέτρα 80 δισ. ευρώ μέσα σε 7 χρόνια χωρίς αποτέλεσμα

Από τη Δήμητρα Καδδά

Πακτωλοί πακέτων μέτρων 80 δισ. ευρώ είναι ο λογαριασμός των 7 χρόνων κρίσης και Μνημονίων. Ο λόγος για μέτρα που φτωχοποίησαν την Ελλάδα, καταρράκωσαν τις επενδύσεις και "κοκκίνισαν" δάνεια και επιχειρήσεις, χωρίς να δημιουργήσουν έναν ορατό ορίζοντα εξόδου στις αγορές και την ανάπτυξη.

Τα εντός Μνημονίου θεσπισμένα μέτρα φτάνουν στα 70 δισ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα είναι τα μέτρα που προηγήθηκαν στο τέλος του 2009, αλλά και όσα ήδη δεσμεύεται η Ελλάδα να συμφωνήσει και να θεσπίσει στην πρώτη αξιολόγηση του 2016, που... ζυγώνει. Το "όφελος" σε όρους δημοσιονομικής προσαρμογής για τα κρατικά ταμεία ήταν πολύ μικρότερο από το 2009 μέχρι σήμερα: Περιορίστηκαν τα ελλείμματα κατά 30 δισ. ευρώ.

Δηλαδή, δεν... "απέδωσε" πάνω από 1 στα 2 ευρώ από την "αφαίμαξη" μέσω των διαδοχικών πακέτων νέων φόρων και περικοπών στους μισθούς, στις συντάξεις και στα επιδόματα: Είτε δεν τροφοδότησε τα κρατικά ταμεία, λόγω αστοχιών και φοροδιαφυγής, είτε χάθηκε στη χοάνη της ύφεσης, της αποεπένδυσης και της φτωχοποίησης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Όσο για τον απολογισμό των μέτρων στην ελληνική οικονομία, αυτός ήταν εξαιρετικά αιματηρός. Τα επίσημα στοιχεία και οι τελευταίες εκτιμήσεις της Κομισιόν δείχνουν ότι κάθε 1 ευρώ μέτρων οδήγησε σε μείωση του εισοδήματος της χώρας κατά 1 ευρώ, όταν ακόμα και οι πιο υφεσιακές προβλέψεις που χρησιμοποιούν οι "θεσμοί" δέχονται τη μισή απώλεια... 

Οι αιματηρές θυσίες

Από το 2008 έως το 2016 χάθηκαν 70 δισ. ευρώ περίπου σε όρους Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Στα 40 δισ. ευρώ φτάνει η απώλεια στις επενδύσεις, που κυριολεκτικά εξανεμίστηκαν, και στα 30 δισ. ευρώ το ποσό που "αφανίστηκε" από την κατανάλωση. Περίπου 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας έγιναν "αέρας", οι μισθοί περιορίστηκαν πάνω από 20% στο σύνολο της οικονομίας και η περιβόητη πραγματική σύγκλιση μετατράπηκε από όνειρο σε εφιάλτη: Από το 84,4% του μέσου κοινοτικού όρου το 2008, το κατά κεφαλήν εγχώριο εισόδημα αναμένεται να περιοριστεί το 2016 (έτος ύφεσης για ακόμα μία φορά) στο 53,6%...

Το ποσοστό φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού συνεχίζει να αυξάνεται, με τα στοιχεία που δημοσιοποιούνται –με χρονική απόκλιση διετίας– να δείχνουν 4 εκατομμύρια Έλληνες να παλεύουν με τα όρια της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Τα "κόκκινα" δάνεια εκτοξεύθηκαν, με τις γνωστές, πλέον, συνέπειες για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, αλλά και για τις ίδιες τις τράπεζες. Και οι επιχειρήσεις παλεύουν με την επιβίωσή τους εν μέσω capital controls και πιστωτικής ασφυξίας, αντιμέτωπες με τους φόρους που ήρθαν και θα... έρθουν.

Τα νέα μέτρα του 2016

Και το πιο δυσάρεστο είναι ότι ακόμη δεν έχει φανεί το φως στην άκρη του τούνελ. Η διαπραγμάτευση για το χρέος μεταφέρθηκε για τον επόμενο χρόνο, μαζί με την εκτίμηση περί ανάκαμψης και περί επιστροφής στις αγορές. Και προϋποθέτει νέα δημοσιονομικά μέτρα για να διασφαλιστούν πρωτογενή πλεονάσματα, όχι μόνο μέχρι το επίσημο τέλος του Μνημονίου, το 2018, αλλά στο διηνεκές, καθώς πλέκεται ο "ιστός" της συνεχούς επιτήρησης ως αντάλλαγμα για τα "δώρα" στο χρέος.

Και, πριν έρθουν όλα αυτά, θα πρέπει να γίνουν νόµος του κράτους τα νέα µέτρα. Ο λόγος για τα "µη προσδιορισµένα" µέτρα περίπου 2 δισ. ευρώ που προβλέπει η συµφωνία του Αυγούστου για τα έτη 2017-2018. Και, επιπλέον αυτών, πρέπει να αποφασιστούν οι τυχόν πρόσθετες παρεµβάσεις για να κλείσει η "τρύπα" 900 εκατ. ευρώ που εντοπίζουν οι "θεσµοί" στον Προϋπολογισµό του 2016, που πριν από λίγες ηµέρες ψήφισε η Βουλή των Ελλήνων και φέρνει επισήµως µέτρα 5,7 δισ. ευρώ για τα έτη 2015-2016...

Τα μέτρα θα αποτυπωθούν σε ακόμα ένα Μεσοπρόθεσμο, που θα φτάνει έως το 2019, δημιουργώντας το πρώτο "σκαλί" της επιτροπείας στη μετά Μνημόνιο εποχή, μιας επιτροπείας που θα υπάρχει ακόμα και στο –καλό– σενάριο εξόδου από την επιτήρηση "κανονικά" και δίχως νέες μνημονιακές εκπλήξεις, όπως αυτές που γνώρισε η Ελλάδα την προηγούμενη εξαετία. Τα νέα μέτρα που... θα έρθουν μπορεί να είναι στην πράξη πολύ περισσότερα. Και τούτο, διότι υπάρχουν και στο τρίτο Μνημόνιο μια σειρά από ρήτρες λήψης πρόσθετων παρεμβάσεων για δυνητικούς κινδύνους ή αστοχίες, όπως λόγω αποφάσεων του ΣτΕ, που θα ανατρέπουν τον προγραμματισμό. Και, επιπλέον, το νέο ∆ημοσιονομικό Συμβούλιο έχει το δικαίωμα για ημιαυτόματες περικοπές δαπανών... 

Πώς "αυγάτισαν" τα μέτρα στα 80 δισ.

Τα πρώτα μέτρα, ύψους 8,3 δισ. ευρώ, ελήφθησαν πριν από τα Μνημόνια, στο τέλος του 2009. Κάθε χρόνο στην εντός Μνημονίου εποχή τα μέτρα που είχαν υπολογιστεί ήταν λιγότερα. Μόνο που, έπειτα από κάθε διαπραγμάτευση ή νέα "απόκλιση" που έβγαινε στην επιφάνεια, ο "λογαριασμός" μεγάλωνε, φτάνοντας πλέον στα 80 δισ. ευρώ και βλέπουμε... Ειδικά τα πρώτα χρόνια, η φοροκαταιγίδα ήταν αδιάκοπη, με αυξήσεις ΦΠΑ, ειδικών φόρων, τελών, άρση φοροαπαλλαγών και μειώσεις αφορολογήτων. Παράλληλα, τα δώρα των δημοσίων υπαλλήλων καταργήθηκαν, μισθοί και συντάξεις περικόπηκαν, κοινωνικές δαπάνες περιορίστηκαν, το ίδιο και τα επιδόματα, ενώ η συμμετοχή των ασφαλισμένων στην υγεία αυξήθηκε...

Το ολοκαύτωμα των Μνημονίων

Κάθε Έλληνας πολίτης χάνει εισόδημα 6.100 ευρώ τον χρόνο λόγω της κρίσης και των μέτρων. Και στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνεται η "αφαίμαξη" από τη φοροκαταιγίδα, αλλά και από τη μείωση κοινωνικών παροχών. Το 2016 θα αναλογούν 15.700 ευρώ ανά κάτοικο, έναντι 21.800 ευρώ το 2008, όταν άρχιζε η κρίση.

Συνολικά από το 2008 έως το 2016 χάθηκε εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ) 70 δισ. ευρώ, κατακρημνίζοντας το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ως αναλογία του μέσου όρου των κρατών-μελών της Ε.Ε., στο 53,6% (το 2016, σύμφωνα με προβλέψεις της Κομισιόν), από το 84,4% προ κρίσης. Η δημόσια δαπάνη για επενδύσεις περιορίστηκε στο ήμισυ, κατά 7 δισ. ευρώ, αφήνοντας "μετέωρα" ή χρονοκαθυστερώντας πολλά αμιγώς εθνικά έργα. Συνολικά οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στη χώρα, δημόσιες και ιδιωτικές, που χάθηκαν: περιορίστηκαν στα 18,7 δισ. ευρώ, από 57,2 δισ. ευρώ το 2008.

Αλλά και η αγορά δέχτηκε πολύ ισχυρό πλήγμα, με απώλεια ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 47 δισ. ευρώ περίπου. Οι απασχολούμενοι περιορίζονται (και το 2016) σε 3.954.600, από 4.856.400 προ κρίσης, ενώ οι άνεργοι φτάνουν πλέον στα 1.226.200 άτομα, από 388.000 προ κρίσης.

Μειώθηκαν τα έσοδα από φόρους

Η δημοσιονομική προσαρμογή βασίζεται στην τελική καταναλωτική δαπάνη του ∆ημοσίου, που μειώθηκε κατά 15,3 δισ. ευρώ. Όσο για τα τσουνάμι φόρων, δεν απέδωσαν, αφού η κρίση μείωσε έσοδα, κερδοφορία, εισοδήματα και δυνατότητα πληρωμής των υποχρεώσεων: τα έσοδα γενικής κυβέρνησης αναμένονται και το 2016 μειωμένα σε 77 δισ. ευρώ, έναντι 93,1 δισ. ευρώ προ κρίσης (απώλεια 16,1 δισ. ευρώ). Μεγάλο μέρος της μείωσης προέρχεται από τα έσοδα άμεσης φορολογίας: υπολογίζονται το 2016 σε 15,1 δισ. ευρώ, από 19,6 δισ. ευρώ προ κρίσης, δηλαδή μειωμένα κατά 4,5 δισ. ευρώ... Αλλά και τα έσοδα των φορέων κοινωνικής ασφάλισης υπολογίζονται το 2016 σε 19,2 δισ. ευρώ, έναντι 26 δισ. ευρώ προ κρίσης (κατά 6,8 δισ. ευρώ λιγότερα).δισ. ευρώ, έναντι 26 δισ. ευρώ προ κρίσης (κατά 6,8 δισ. ευρώ λιγότερα).

Γιατί τα άλλα PIGS βγήκαν από το τούνελ και η Ελλάδα μένει στο σκοτάδι

Σε κανένα κράτος των πρώην PIGS δεν ελήφθησαν τόσα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής. Και, παρ’ όλα αυτά, τα υπόλοιπα κράτη βρήκαν –ανκαιλαβωμένα οικονομικά και πολιτικά– τον δρόμο της "εξόδου" και των αγορών.

Μόνο που η Ελλάδα –εκ του αποτελέσματος– δεν είχε την πορεία της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Μία από τις αιτίες της δεισιδαιμονίας, αναφέρουν οικονομολόγοι και αναλυτές, είναι η έλλειψη πολιτικής σύμπνοιας, ώστε να περάσουν όχι μόνο τα "οριζόντια" εισπρακτικά μέτρα, όπως επίσης και η απουσία αποφασιστικότητας στις κρίσιμες μεταρρυθμίσεις. Ο λόγος για τις παρεμβάσεις που "κληρονόμησε" από τα προηγούμενα Μνημόνια και κυβερνήσεις το τρίτο πρόγραμμα και πρέπει να γίνουν. Πολλές εξ αυτών, έπειτα από νέα αναβολή/καθυστέρηση, έχουν τοποθετηθεί χρονικά στους πρώτους μήνες του 2016. Και, όσο μένουν μετέωρες, εμποδίζουν την επιστροφή σε ανάπτυξη, που θα "καλύψει" μέσα από περισσότερα έσοδα και κατανάλωση την ανάγκη για νέα μέτρα.

Οι μεταρρυθμίσεις σχετίζονται με το "άνοιγμα" των αγορών (οι λίστες του ΟΟΣΑ έχουν μετατεθεί για την άνοιξη του 2016) των κλειστών επαγγελμάτων (μετά βίας συστάθηκε εκ νέου η αρμόδια διυπουργική επιτροπή), τις παρεμβάσεις για τη διευκόλυνση της ίδρυσης των επιχειρήσεων, την πάταξη της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς.

Χάνουμε ΑΕΠ 20 δισ. ευρώ

Το ΑΕΠ στα υπόλοιπα κράτη του Μνημονίου απέκτησε θετικό πρόσημο από το 2010-2011. Η Ελλάδα (εκτιμά η κυβέρνηση) είχε μηδενική ύφεση φέτος και θα επιστρέψει σε αρνητικό ΑΕΠ 0,7% το 2016. Τι όφελος θα είχε η χώρα αν προχωρούσε σε μεταρρυθμίσεις; Έκθεση της Κομισιόν εκτίμησε πέρυσι ότι, αν η Ελλάδα μειώσει στο μισό την απόσταση που τη χωρίζει από τους τρεις καλύτερους της Ε.Ε. (περιθώριο κέρδους στις υπηρεσίες, κόστος έναρξης επιχείρησης, φόροι στην εργασία που επιχειρείται να αυξηθούν εκ νέου, φοροελαφρύνσεις για έρευνα κ.λπ.), τότε μπορεί να "κερδίσει" ΑΕΠ 10 δισ. ευρώ σε 3 χρόνια ή 20 δισ. ευρώ σε 10 χρόνια, περιορίζοντας ένα μέρος από το πλήγμα που έχει δεχτεί, αλλά και καλύπτοντας την ανάγκη για νέα μέτρα...

Όσο για τον απολογισμό των μέτρων στην οικονομία και την κοινωνία, και αυτός στην Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερος, γιατί ποτέ οι εξαγωγές δεν αυξήθηκαν, παρά οριακά και πρόσφατα, εν αντιθέσει με άλλα κράτη.

Η μείωση των μισθών, αντί για 25% στην Ελλάδα, ήταν μεταξύ 6%-15% στα υπόλοιπα PIGS. Όσο για την απώλεια ΑΕΠ, αυτή ήδη υπεραντισταθμίστηκε ή ο απολογισμός είναι μονοψήφιος (αντί για 25% καταρράκωση ΑΕΠ στην Ελλάδα). Πέρα από την απουσία βούλησης για μεταρρυθμίσεις, στις αιτίες της δεισιδαιμονίας των ελληνικών Μνημονίων προστίθενται και το"λάθος" της υπέρογκης έμφασης σε νέους φόρους, λάθος που συνεχίζεται και στο τρίτο Μνημόνιο, στον βωμό της σωτηρίας των "κεκτημένων" στο ∆ημόσιο.

Ένα άλλο μέτωπο ήταν τα πολύ μεγάλα προβλήματα της οικονομίας με το τεράστιο έλλειμμα και χρέος (εν αντιθέσει, για παράδειγμα, με την Ιρλανδία και την Κύπρο, όπου το βασικό πρόβλημα ήταν οι τράπεζες). Αλλά και η δημόσια διοίκηση "στήριξε" καλύτερα τα προγράμματα, με αποτέλεσμα κάθε "αξιολόγηση της τρόικας να είναι μια διαδικασία 20 ημερών, όταν στην Ελλάδα το ένα "θρίλερ" διαδέχθηκε το άλλο, οδηγώντας σε... αναλογία μίας αξιολόγησης ανά χρόνο (και αντίστοιχης εκταμίευσης δόσεων) αντί για μία ανά τρίμηνο. Η ιστορία –και πάλι– επαναλαμβάνεται, αφού η αξιολόγηση του Οκτωβρίου, που θα οδηγούσε σε δόσεις 5,7 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο-∆εκέμβριο, έχει αναβληθεί για να... ξεκινήσει τον Ιανουάριο...

*Αναδημοσίευση από το Κεφάλαιο της 24ης Δεκεμβρίου

capital.gr