Αν μιλούσε σήμερα ο Παπαδιαμάντης....

O οξύς και καταγγελτικός δημοσιογραφικός λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη για τα αίτια που παράγουν τη διαφθορά και προκαλούν τη χρεοκοπία

Του Χάρη Ανδρεόπουλου *

Λέει ο ποιητής του Αιγαίου στο «Aξιον Εστί» του: «Οπου και να σας βρίσκει το κακό αδελφοί / όπου και να θολώνει ο νους σας / μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό / και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Επειδή με τα γενόμενα - της οικονομικής κρίσης και τα τοιαύτα - είμαι πολύ θυμωμένος θα κάνω υπακοή στον Ελύτη και ακολουθώντας τη συμβουλή του θα μνημονεύσω τον κυρ – Αλέξανδρο, μπας κι εκτονωθώ, μπας κι εκτονώσω κι εσάς φίλοι αναγνώστες - γιατί θαρρώ ότι κι οι περισσότεροι από σας, εξ αιτίας των γενομένων, θα είστε επίσης θυμωμένοι, αγανακτισμένοι.
Kανονικά – Χριστούγεννα είναι – θα ‘πρεπε να εντρυφούμε σε επίκαιρα διηγήματα του κυρ – Αλέξανδρου σαν το «Στο Χριστό στο κάστρο» ή «Το Χριστόψωμο», αλλά οικονομικής κρίσεως ένεκα είπαμε ν΄ αναδείξουμε ένα άλλο είδος λόγου στον οποίο διακρίθηκε ο άγιος των γραμμάτων μας και συγκεκριμένα τον δημοσιογραφικό λόγο τον οποίο – σημειωθήτω – υπηρέτησε ως επαγγελματίας δημοσιογράφος – αρθρογράφος στην ιστορική εφημερίδα «Ακρόπολις»
Ητανε, λοιπόν, Πρωτοχρονιά του 1896 (πριν από 116 χρόνια δηλαδή) οπότε ο κυρ – Αλέξανδρος έχοντας βιώσει την οικονομική κρίση επί πρωθυπουργίας των Δηλιγιάννη και Τρικούπη με την επακολουθήσασα χρεοκοπία του 1893 (τότε που ο Τρικούπης ανακοίνωσε από του βήματος της Βουλής το περίφημο «Δυστυχώς, κύριοι, επτωχεύσαμεν...»), βλέποντας τα δεινά που περνούσε ο απλός κοσμάκης πήρε την πένα του και στο υπό τον τίτλο «Tις ημύνθη περί πάτρης;» πρωτοχρονιάτικο άρθρο του στην «Aκρόπολη» ξεθύμανε για τα καλά, γράφοντάς τα χύμα και σταράτα. Eδώ ο παπαδιαμαντικός λόγος προβάλλει οξύς και καταγγελτικός των καταστάσεων και των προσώπων που έφθασαν την Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα στη χρεοκοπία, στην οικονομική υποδούλωση στους δανειστές της και τον ελληνικό λαό στην εξαθλίωση. Διαβάστε τι γράφει ο κυρ – Αλέξανδρος και κάντε τους συνειρμούς σας:
«Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος. Αυτοί οι πολιτικοί, αυτοί οι βουλευταί, εκατάστρεψαν το έθνος, ανάθεμά τους. Κάψιμο θέλουν όλοι τους! Τότε σε εξεθέωναν οι προεστοί κ' οι «γυφτοχαρατζήδες», τώρα σε «αθεώνουν» οι βουλευταί κι οι δήμαρχοι.Αυτοί που είχαν το λύειν και το δεσμείν εις τα δύο κόμματα, τους έταζαν «φούρνους με καρβέλια», δώσαντες αυτοίς ουχί πλείονας των είκοσι δραχμών μετρητά, απέναντι, καθώς τους είπαν, και παρακινήσαντες αυτούς να εξοδεύσουν κι απ' τη σακκούλα τους όσα θέλουν άφοβα, διότι θα πληρωθούν μέχρι λεπτού, σύμφωνα με τον λογαριασμόν ον ήθελαν παρουσιάσουν.Το τέρας το καλούμενον επιφανής τρέφει τη φυγοπονίαν, την θεσιθηρίαν, τον τραμπουκισμόν, τον κουτσαβακισμόν, την εις τους νόμους απείθειαν. Πλάττει αυλήν εξ' αχρήστων ανθρώπων, στοιχείων φθοροποιών τα οποία τον περιστοιχίζουσι, παρασίτων τα οποία αποζώσιν εξ’ αυτού. Μεταξύ δύο αντιπάλων μετερχομένων την αυτή διαφθορά, θα επιτύχει εκείνος όστις ευπρεπέστερον φορεί το προσωπείον κι επιδεξιώτερον τον κόθορνον.Άμυνα περί πάτρης θα ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας».
Σε τι συμπέρασματα καταλήγω εγώ: ότι από τότε άλλαξαν πολλά, δεν άλλαξε, όμως, η αιτία που γεννά τις κρίσεις σαν αυτή που βιώνουμε και σήμερα και δεν άλλαξε γιατί παραμένει στα πράγματα ίδιο το σάπιο πολιτικοοικονομικό και συντεχνιακό κατεστημένο και οι άνθρωποι που το υπηρετούν. Δεν θέλω να ισοπεδώσω: δεν είναι όλοι οι πολιτικοί – οι «βουλευταί κι οι δήμαρχοι» όπως τους περιγράφει ο Παπαδιαμάντης - το ίδιο, υπάρχουν και τίμιοι άνθρωποι που προσπάθησαν και συνεχίζουν να προσπαθούν να δώσουν στη χώρα και τον τόπο τους κι όχι να πάρουν, να σώσουν τη χώρα και τον τόπο τους και όχι τον εαυτό τους, αλλά αυτοί αποτελούν φωτεινές εξαιρέσεις που δεν ανατρέπουν τον κανόνα που παράγει παρακμή, δεν γκρεμίζουν το σύστημα που γεννά τη διαφθορά.
Γι΄ αυτό, να΄ μαστε πάλι εδώ, λίγες μέρες πριν ανατείλει το Νέο Ετος 2013, στο ίδιο σημείο με το τότε (1896) που περιγράφει ο Παπαδιαμάντης: καταχρεωμένοι (ο κάθε Ελληνας, σύμφωνα με τη κυβέρνηση, φέρεται να χρωστάει κατά μέσο όρο 30.000 ευρώ – δες τι μαθαίνει κανείς από μια απλή, απλουστάτη μεν, ισοπεδωτική τα μάλα δε διαίρεση – λες και όλοι έχουμε τις ίδιες ευθύνες για τη χρεοκοπία....), υπόδουλοι στους δανειστές μας και εξαθλιωμένοι. Οχι όλοι, αλλά οι περισσότεροι, γιατί κρίση – κρίση αλλά είναι και κάποιοι που πλούτισαν. Κύριος οίδε τίνι τρόπω....Ο o κ. εισαγγελεύς και το ΣΔΟΕ ακόμη το ψάχνουν, όλο δε και κάτι βρίσκουν: το πρόσφατο παράδειγμα των 100 αγροτών σε χωρίο της Θήβας που η «ψαλίδα» των ελέγχων τους εντόπισε να έχουν, κυριολεκτικά, θησαυρίσει εισπράττοντας δεκάδες εκατομμυρίων ευρώ από «επιστροφές ΦΠΑ» με πλαστά τιμολόγια και εικονικές αποδείξεις, είναι αρκούντως παραστατικό – και ποιός ξέρει τι έχουν να δούν τα ματάκια μας όταν ολοκληρωθούν οι έλεγχοι σε Πελοπόννησο, Μακεδονία, Θεσσαλία, κλπ. κλπ.  Γεγονός είναι, όμως, ότι και αυτοί που έλεγχοι κινούνται με απελπιστικά αργούς ρυθμούς, οι καταλογισμοί ευθυνών (και οι επιστροφές χρημάτων) με αργότερους. Και αυτοί που πλούτισαν (...Κύριος οίδε τίνι τρόπω) συνεχίζουν να πλουτίζουν γιατί είναι οι «έξυπνοι» του συστήματος που ηγωνίσθησαν μεν και ημύνθησαν, πλήν ουχί περί πάτρης (όπως θα΄ θελε ο κυρ – Αλέξανδρος), αλλ΄ περί πάρτης (party)... Η εθνική τραγωδία συνεχίζεται...
Χρεοκοπήσαμε οικονομικά γιατί πρώτα χρεοκοπήσαμε ηθικά...Και τι να κάνουμε τώρα, να τα βάψουμε μαύρα; Όχι, φυσικά! Η αυτοπαραίτηση είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η αυτογνωσία, ως αρχή της θεραπείας από τα δεινά που συσσωρεύθηκαν. Αρκετά σιωπήσαμε για την ισοπέδωση, αρκετά ανεχθήκαμε την αδικία, αρκετά κάναμε τους ανήξερους για τη διαφθορά. Αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι να μπούν κανόνες στη λειτουργία του συστήματος κι ας αφήσουμε κατά μέρος την εύκολη και ποικιλότροπη μετάθεση ευθυνών στους ξένους, μια μετάθεση που λειτουργεί περισσότερο σαν άλλοθι λησμονώντας τις ευθύνες της δικής μας κακοδιοίκησης. Ούτε η επαιτεία στο εξωτερικό με τη μορφή της επαίσχυντης νέας δανειοδότησης μπορεί να δώσει λύση. Προσωρινά, ίσως, βουλώσει κάποιες «μαύρες τρύπες», αλλά αν δεν αλλάξουμε ως κράτος, ως κοινωνία, ως πολίτες, αν δεν μπούν κανόνες ισονομίας και αξιοκρατίας, αν δεν επιβληθούν τώρα κυρώσεις εις τους «πταίσαντας» που λέει κι ο Παπαδιαμάντης (τα «λαμόγια» που λέει ο λαός), ε, τότε μάλλον ματαιοπονούμε και το μόνο που θα πετύχουμε είναι μια μεγάλη τρύπα στο νερό.
* Η γιορτή των Χριστουγέννων ας μας δώσει την αφορμή να προβληματισθούμε δημιουργικά και να αισιοδοξήσουμε. Μες στη χειμερινή σκοτεινιά ανατέλλει ο Ηλιος της Δικαιοσύνης. Ο Χριστός γνώρισε από κούνια τη φτώχεια και σχεδόν αμέσως τις ποικίλες όψεις αδικίας στη ζωή, αφού αναγκάστηκε να φύγει στην Αίγυπτο για να ξεφύγει από τη μανία του Ηρώδη. Στην ενήλικη ζωή Του συναντήθηκε με κάθε λογής ανθρώπους, ακόμα και του λεγόμενου περιθωρίου. Δέχτηκε, μαζί με την ανώριμη και ευμετάβλητη αγάπη του πλήθους, την ειρωνεία των Ιουδαίων, την προδοσία ή εγκατάλειψη των μαθητών, τον σταυρικό ατιμωτικό θάνατο... Μαζί με την ανθρώπινη φύση προσέλαβε όλο τον ανθρώπινο πόνο. Αλλά έφερε και την ελπίδα, το όραμα ενός καλύτερου κόσμου μέσα από την εσχατολογική προσδοκία της Βασιλείας των Ουρανών. Ας μείνουμε, λοιπόν, σήμερα σ΄ αυτό το ελπιδοφόρο μήνυμα της Γέννησης του Χριστού.
Και επειδή πρέπει να βρίσκουμε τη χαρά και στις πιο αντίξοες συνθήκες σαν τις σημερινές, ακόμα και εν μέσω θυμού και οργής - που πρέπει να μετουσιώνονται σε δύναμη δημιουργική και όχι καταστροφική - θα σταθώ στο πολυσήμαντο για όλους μας κάλεσμα στη σημερινή χαρά: «Χριστός γεννιέται, χαρά στον κόσμο»!
Καλά Χριστούγεννα! Ευλογημένο και Ειρηνικό το Νέο Ετος που ζυγώνει!

* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι θεολόγος καθηγητής Β/θμιας Εκπαίδευσης (http://religiousnet.blogspot.com). 

http://www.amen.gr/article11656