Κρατική ανάπτυξη; Χρεώστε την στην κάρτα μου ...

Ένα μεγάλο μέρος της καλά χρηματοδοτούμενης εκστρατείας υπέρ της οικονομικής λιτότητας είναι ο ισχυρισμός ότι το δημόσιο χρέος είναι σαν μια εθνική πιστωτική κάρτα. Αν συνεχίσουμε να τη φορτώνουμε, τα έξοδα τόκων θα γίνουν υπέρογκα, το βιοτικό μας επίπεδο θα υποφέρει και, πολύ σύντομα, θα πτωχεύσουμε.

Όπως υποστήριξε ο David Walker, εξέχων γεράκι του προϋπολογισμού και πρώην επικεφαλής του Peter G. Peterson Foundation,  «Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί στην Ουάσινγκτον χρεώνουν πάντα την πιστωτική κάρτα του έθνους, συμπεριλαμβανομένων των μειώσεων φόρων και της αύξησης των δαπανών, χωρίς να την εξοφλούν.»

Το πιο σημαντικό, στην παρομοίωση αυτή είναι ότι αποτελεί μια εντελώς ψευδή αναλογία, διότι, σε αντίθεση με τους καταναλωτές  που αργότερα θα πρέπει να πληρώσουν τη νύφη, η στρατηγική δανεισμού της κυβέρνησης επηρεάζει άμεσα την οικονομική ανάπτυξη.

Η οικονομία των ΗΠΑ έχει τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες και όμως παραμένει σε αδράνεια και σε βαθιά ύφεση. Όταν ο καθένας που θέλει δουλειά έχει, και οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την αγοραστική τους δύναμη για να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες, η οικονομία είναι στο ζενίθ των δυνατοτήτων της. Όταν η οικονομία βρίσκεται σε παρατεταμένη ύφεση, ωστόσο, υπάρχουν κυριολεκτικά αδρανείς άνθρωποι, εργοστάσια, κτίρια και προμηθευτές των υπηρεσιών με αξία τρισεκατομμυρίων δολαρίων. 

Οι χειρότερες υφέσεις εμφανίζονται συνήθως μετά από μια οικονομική κατάρρευση - ισχύει τόσο για το 1929 και 2008 - γιατί μεγάλη αξία του ενεργητικού αφανίζεται. Ολόκληρη η οικονομία βυθίζεται σε μια αυτοτροφοδοτούμενη δίνη. Οι εργοδότες τότε αποφεύγουν το ρίσκο να προσλάβουν νέους υπαλλήλους, οι καταναλωτές δεν αγοράζουν αυτά που η οικονομία είναι σε θέση να παράγει, οι τράπεζες έχουν κεφάλαια, αλλά δεν δανείζουν σε οποιοδήποτε, παρά μόνο σε μια ελίτ δανειοληπτών. Το σύνολο της οικονομίας παραμένει κολλημένο στη δεύτερη ταχύτητα.

Εδώ είναι που ο δανεισμός του Δημοσίου έρχεται σε αντίθεση με το ιδιωτικό χρέος των πιστωτικών καρτών – ο δημόσιος δανεισμός μπορεί να βελτιώσει την απόδοση μιας οικονομίας σε ύφεση.

Όταν η κυβέρνηση δανείζεται, επενδύει σε έργα που στηρίζουν ξανά την ιδιωτική οικονομία. Τα έργα αυτά συνήθως τα  χρειάζεται η οικονομία, ούτως ή άλλως, την καθιστούν πιο παραγωγική ή είναι απαραίτητες υπηρεσίες που περιορίστηκαν από την ύφεση, όπως σχολεία και η αποκατάσταση οδικού δικτύου.

Αλλά η αύξηση του δανεισμού δεν προσθέτει στο μακροπρόθεσμο φορτίο της κυβέρνησης; Όχι σε μια σοβαρή ύφεση της οικονομίας.  Σήμερα, το χρέος συνεχίζει να ανεβαίνει επειδή η οικονομία δεν αξιοποιείται επαρκώς. Μειώστε τα ποσοστά ανεργίας και την τονώστε την ανάπτυξη, και περισσότεροι καταναλωτές και επιχειρήσεις θα πληρώνουν περισσότερους φόρους. Ο λόγος του δημόσιου χρέους προς τη συνολική οικονομική απόδοση (ακαθάριστο εγχώριο προϊόν - ΑΕΠ) αρχίζει να κατεβαίνει σε μια πιο υγιή οικονομία.

Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η κυβέρνηση των ΗΠΑ δανείστηκε τεράστια ποσά για να κερδίσει τον πόλεμο. Μέχρι το τέλος του πολέμου, το χρέος ήταν περίπου 120 τοις εκατό του ΑΕΠ, σε σύγκριση με 72 τοις εκατό σήμερα. Μετά τον πόλεμο, όχι μόνο δεν αναστάλθηκε η ανάπτυξη, αλλά όλη αυτή η ευημερία που προήλθε από το δανεισμό οδήγησε σε ραγδαία άνθηση. Η Fed διατήρησε τα επιτόκια χαμηλά, έτσι ώστε η κυβέρνηση να μπορούσε να αντέξει οικονομικά τις πληρωμές τόκων. Η οικονομία αναπτύχθηκε πολύ πιο γρήγορα από ότι το χρέος και έτσι το 1978 ο δείκτης χρέους μειώθηκε σε περίπου 27 τοις εκατό.

Το δημόσιο χρέος δεν φοβίζει τις αγορές και προκαλεί τα επιτόκια να αυξηθούν;  Όχι σε μια οικονομία σε ύφεση. Ο ιδιωτικός τομέας βλέπει τώρα τόσο λίγες κερδοφόρες θέσεις για να επενδύσει που η κυβέρνηση μπορεί να πουλήσει τα ομόλογα της σε πρωτοφανή χαμηλά ποσοστά. Οι επενδυτές είναι πρόθυμοι να δανείσουν χρήματα στην Ουάσιγκτον για 10 χρόνια με λιγότερο από 2 τοις εκατό, και για 30 χρόνια με λιγότερο από 3 τοις εκατό. Αν οι επενδυτές ανησυχούσαν ότι το χρέος θα ανέβαζε τα επιτόκια, θα απαιτούσαν υψηλότερες αποδόσεις τώρα.

Έτσι, η αναλογία μεταξύ της κυβέρνησης και της οικογένειας αποτυγχάνει σε όλα τα επίπεδα. Εάν η κυβέρνηση των ΗΠΑ θεσπίσει μέτρα λιτότητα ςκαι σφίξει το εθνικό ζωνάρι θα χειροτερέψει απλώς μια ήδη δύσκολη κατάσταση.

Η ιδέα ότι το χρέος προκαλεί επιβάρυνση για τα εγγόνια μας και μειώνει το βιοτικό τους επίπεδο κάνει λάθος – το ανάποδο ισχύει. Αυτό που καταστρέφει τις προοπτικές των μελλοντικών γενεών είναι η αποτυχία μας να δημιουργήσουμε μια ανάκαμψη με αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας. Το δυσοίωνο μέλλον των παιδιών μας επιδεινώνεται από την αδυναμία μας να ανακουφίσουμε τα ιδιωτικά χρέη, που είναι καρπός κακής κυβερνητικής πολιτικής. Παραλείποντας να χρηματοδοτήσουν επαρκώς τα δημόσια πανεπιστήμια, οι ΗΠΑ υποχρεώνουν τα παιδιά των μη-προνομιούχων οικογενειών να αναλάβουν τεράστια χρέη σε σχέση με την εκπαίδευση τους. Αυτό είναι ένα πραγματικό χτύπημα στο βιοτικό επίπεδο. Πρόσφατοι απόφοιτοι, σε αντίθεση με την κυβέρνηση, ανησυχούν για το πόσο θα χρεώσουν τις πιστωτικές κάρτες τους. Έτσι, ο δημόσιος δανεισμός (και η φορολόγηση) για να καλυφθεί ο επαχθής ιδιωτικός δανεισμός θα ήταν μια έξυπνη πολιτική.

Την επόμενη φορά που θα ακούσετε κάποιον να συγκρίνει το δημόσιο χρέος  με τις πιστωτικές κάρτες σας, κρύψτε λοιπόν το πορτοφόλι σας.

sofokleous10