Προς γυναίκες – Ζήνες (Ευτυχία της κότας ή ευτυχία του κόκορα;)

γράφει η Βασιλική Πιτούλη www. bibliofagos.vasilikipitouli.gr

Πολύ συχνά, εμείς οι γυναίκες της γενιάς μου, εμφανιζόμαστε ως γυναίκες – Ζήνες. Είναι που θέλουμε όλα να τα προλάβουμε. Επάγγελμα, καριέρα, και ταυτόχρονα οικογένεια, μητρότητα, ρόλοι αντικρουόμενοι στη φύση τους, στην υπόστασή τους.
Η σκληρότητα, η φιλοδοξία, η γοητεία του δημόσιου βίου, πατροπαράδοτα «προνόμια» των ανδρών, έχουν περάσει σε μεγάλο βαθμό πλέον σε χέρια γυναικεία. Ένα ένα εκπορθούνται τα αρσενικά επαγγελματικά οχυρά από αβρά δάχτυλα, από κομψά πόδια, από θηλυκά μυαλά. Οι γυναίκες στραγγίζουν μέχρι πάτο το πιο γλυκόπιοτο ποτό που είναι βέβαια το ποτήρι της εξουσίας. Συστατικά του η δύναμη του χρήματος και η αίγλη της κοινωνικής προβολής. Στερημένες από καταβολής δημιουργίας της ανδροκρατούμενης κοινωνίας μας από το ποτό αυτό, σήμερα δείχνουν να το απολαμβάνουν. Γεύονται την αναγνώριση, τη γλύκα της επιτυχίας στο στίβο τον κοινωνικοοικονομικό. Τη μοναδική αυτοπεποίθηση που σου δίνει το δικό σου γεμάτο πορτοφόλι. Τη συμμετοχή στα κοινά, στο πολιτικό γίγνεσθαι, στη λήψη των αποφάσεων. Το απόλυτο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Τη δυνατότητα να επιλέγεις και όχι μόνο να επιλέγεσαι. Την ευτυχία του κόκορα.

Τι γίνεται όμως με την ευτυχία της κότας; Ποια είναι αυτή; Η οικογενειακή θαλπωρή, η χαλαρότητα των ρυθμών, το χουζούρι, οι πολύτιμες στιγμές του μεγαλώματος των παιδιών. Η ζηλευτή ραθυμία του «ιδιωτεύειν». Η νωχέλεια. Η πολυτέλεια του να σέρνεσαι με σωμόν σατέν νυχτικό και κεντημένα πασουμάκια μέσα στο σπίτι, και να πίνεις τον καφέ σου με τη συγκεκριμένη περιβολή, ακούγοντας κλασική μουσική ή χαζεύοντας τηλεοπτικά πρωινάδικα. Η πολυτέλεια του να είσαι εκεί, ευδιάθετη πηγή υλικής και πνευματικής ανατροφοδότησης, η ενσαρκωμένη ξεκούραση του πολεμιστή, διαθέσιμη να ακούσεις τα προβλήματα των άλλων. Η πολυτέλεια της οικιακής ονειροπόλησης, μακριά από νούμερα, πωλήσεις, ιεραρχία γραφείου, επαγγελματική δεοντολογία, τρέξιμο εξουθενωτικό. Σε ένα σύμπαν γραμμικού, αργόσυρτου χρόνου όπου δεν υπάρχουν οκτάωρα και η μόνη μυρωδιά που κυριαρχεί είναι το άρωμα της σπιτικής γυναίκας.
Αυτές οι δυο «ευτυχίες», αυτά τα δυο πρότυπα έχουν στοιχειώσει τη ζωή μας και μας κατατρέχουν. Πρόκειται για δυο αρχετυπικές καταστάσεις σαφώς αντίθετες μεταξύ τους. Από τη μια η «αιχμή» του δημόσιου βίου και από την άλλη, η «στρογγυλάδα» του ιδιωτικού. Πώς να συμβιβάσουμε όλα αυτά επ’ ωφελεία όλων; Πώς να βρεθεί η χρυσή τομή, το ζητούμενο, η ισορροπία ανάμεσα στα δυο αρχέτυπα;
Πώς να αλαφρύνουμε λίγο το βαρος μας, να απαλύνουμε λίγο το σύνδρομο της σούπερ γούμαν από το οποίο πάσχουμε σε κάποιο βαθμό οι περισσότερες; Η εικόνα είναι κάτι παραπάνω από γνωστή. Είναι βιωμένη. Η Μαίρη Παναγιωταρά του ομώνυμου τραγουδιού σε πάμπολλες εκδοχές, παραλλαγές, διαβαθμίσεις. Το τίμημα της χειραφέτησης ήταν βαρύ και το γνωρίζουμε όλες καλά. Το έχουμε πληρώσει.
Να τρέχεις με την ψυχή στα δόντια για την καριέρα, να τρέχεις για τα παιδιά, να ασχολείσαι με το σπίτι, να προνοείς για ένα σωρό απίθανα πράγματα, να φροντίζεις παράλληλα και για την αισθητική του χώρου, των μελών της οικογένειας, για το άψογο της εικόνας. Να χρεώνεσαι τα πάντα. Πολύ απλά, γιατί έτσι σου μάθανε από μικρή: για να γίνεις αποδεκτή, πρέπει να είσαι τέλεια. Διαφορετικά παίρνεις κακό βαθμό. Απορρίπτεσαι.
Θα σου χρειαστούν χρόνια κακομεταχείρισης από τους άλλους για να μπορέσεις να συμπονέσεις τον καημένο τον εαυτό σου, να ορθώσεις το ανάστημά σου και να ουρλιάξεις:
«Φτάνει πια! Στο διάβολο κι εσείς κι η βαθμολογία σας! Στο κάτω κάτω, ποιος σας διόρισε κριτές; Τι έχετε εσείς που εγώ δεν το έχω; Σε τι υπερέχετε μπροστά μου, όλοι εσείς που με κατακρίνετε, εκτός από την κακία;»
Υπάρχουν γυναίκες που αυτό δε θα μπορέσουν να το κάνουν ποτέ. Που η ζωή τους θα κυλήσει με σκυμμένο το κεφάλι, μέσα στο δηλητηριασμένο κόσμο των πνιχτών αναφυλλητών, των καυτερών δακρύων πίσω από πόρτες κλειστές, της καταπιεσμένης οργής που δεν έχει την τόλμη να στραφεί εναντίον των προσώπων που την προκαλούν και στρέφεται εναντίον του σώματος που τη νιώθει. Και γίνεται καρκίνος, σωματοποιημένη νόσος ψυχική που τιμωρεί το ενοχικό υποκείμενο. Όλα αυτά μέσα στο ατελείωτο σύμπαν των λυγμών, της βεβιασμένης γυναικείας υποταγής, της ισοπεδωμένης λύσσας. Οι γυναίκες αυτές, πάσχοντας από ένα τεράστιο έλλειμμα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού, δεν θα τολμήσουν ποτέ να αρθρώσουν τα λυτρωτικά λόγια, να υιοθετήσουν σκληρές συμπεριφορές σε όσους τις μειώνουν και τις υποτιμούν, να αισθανθούν απενοχοποιημένα. Δε θα βρουν ποτέ τη δύναμη να πληρώσουν κάτι με το ίδιο ακριβώς νόμισμα. Τη σκληρότητα με σκληρότητα, την απόρριψη με απόρριψη, την αναλγησία με αναλγησία. Πολύ απλά, γιατί δεν πιστεύουν ότι αξίζουν κάτι καλύτερο. Μια ζωή θα τρώνε ξύλο ή κέρατο από τον άντρα τους, και θα πληρώνονται γι αυτή τους την ανοχή με τη δυνατότητα να φορτώνουν τις πιστωτικές κάρτες σε γερές δόσεις shopping therapy. Κάποιες άλλες, λίγο πιο τυχερές ή λίγο πιο εύπορες, θα καταθέσουν μια μικρή περιουσία στο κρεβάτι του ψυχαναλυτή, για να τα συνειδητοποιήσουν όλα αυτά εγκαίρως και να συνεχίσουν διαφορετικά. Με αξιοπρέπεια. Αν είναι διατεθειμένες φυσικά να αναλάβουν το κόστος.
Οι γυναίκες είμαστε υπάρξις ενοχικές, το λέει και η Ψυχολογία. Έχει εγγραφεί στα γονίδιά μας πλέον αυτή η ενοχικότητα, μετά από χιλιάδες χρόνια ένταξης στην πατριαρχική, φαλλοκρατική κοινωνία. Το διαβάζουμε στο συλλογικό ασυνείδητο του φύλου μας. Η συμβολική γλώσσα των θρησκειών είναι αρκετά κατατοπιστική: η Εύα είναι κείνη που πρόσφερε το μήλο στον Αδάμ κι έγινε η αιτία της έκπτωσης, της απώλειας του Παραδεισένιου Κήπου. Κι οι αναρίθμητες Εύες που την ακολούθησαν, κατά μήκος των πάμπολλων αιώνων, λατρεύτηκαν ή μισήθηκαν, εξυψώθηκαν ή καταποντίστηκαν παγιδευμένες στο δίλημμα «ή αγίες ή πόρνες», αμφισβητήθηκαν, λιθοβολήθηκαν, οδηγήθηκαν στην πυρρά, μέχρι να μπορέσουν να νιώσουν άνθρωποι – γυναίκες.
Ερχόμενοι λοιπόν στο τώρα, στην πορεία αυτής της κούρσας που λέγεται σύγχρονη ζωή και που όλοι σαν άλογα ιπποδρόμου διανύουμε, μέσα στους γάμους μας ή στα διαζύγιά μας, στις συμβιώσεις μας ή στις μονογονεϊκές μας οικογένειες, για να επιβιώσουμε και να ανταποκριθούμε στις πολλαπλές απαιτήσεις, πολύ συχνά εμείς οι γυναίκες πιάνουμε το μαστίγιο και υποδυόμαστε τις Ζήνες. Τις γυναίκες που τίποτε δεν τις φοβίζει. Που είναι ατρόμητες, αήττητες, σκληρές. Που διεκδικούν τα πάντα. Αν υπάρχει σύζυγος στον ορίζοντα, θα πρέπει να είναι σωστός. Αν όχι, άσ’ στο καλύτερα. Η Ζήνα μόνη της. Η Ζήνα στην τρεχάλα.
Το εικοσιτετράωρο είναι μικρό για μας. Πρέπει να τρέχουμε και τη νύχτα γιατί η μέρα δε φτάνει, για μια γυναίκα – Ζήνα. Κι αν πάνω στην πιλάλα πέσουμε και σπάσουμε τα μούτρα μας, μικρό το κακό. Πρέπει να σταθούμε αμέσως πάλι όρθιες και να κάνουμε πως δε συνέβη τίποτε.
Μα έρχονται στιγμές που η ρωγμή βαθαίνει, το περιτύλιγμα σχίζεται. Η πανοπλία της αμαζόνας κουρελιάζεται και βγαίνει προς τα έξω η ψυχή. Κι αυτή δεν την ξεγελάς με τίποτε. Αν την κρατάς το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου καμουφλαρισμένη, εκείνη θα βρει τον τρόπο και την ώρα που θα σου δείξει το αληθινό της πρόσωπο. Και η στιγμή αυτή είναι πάντοτε τρομερή για όλους. Βουβαίνει τους πάντες με την εκκωφαντική σιωπή της. Οι προφάσεις και τα άλλοθι δεν αντέχουν γιατί είναι λίγα, φτωχά, και διαλύονται. Μένει η οδύνη. Είναι η ώρα της αποκάλυψης, όταν οι μάσκες πέφτουν. Η ώρα της αλήθειας.
Απ’ όλα τα γυναικεία ελληνικά αρχέτυπα, από Μήδειες και Ηλέκτρες, Εκάβες και Ανδρομάχες, θα ξεπροβάλλει από μέσα σου η Αντιγόνη του Σοφοκλή, που τόλμησε να αντιτάξει στον Κρέοντα:
«Ούτοι συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν».
«Όχι για να μισώ αλλά για ν’ αγαπώ γεννήθηκα και ν’ αγαπιέμαι».
Η όψη της γυναίκας που δεν αγαπιέται όσο κι όπως πιστεύει ότι της αξίζει. Και υποφέρει γι αυτό. Και μεταμφιέζεται σε Ζήνα για να ξεχνάει ό,τι την έχει πονέσει. Γιατί εμείς οι γυναίκες γνωρίχουμε πολλά. Γνωρίζουμε από μοναξιά. Γνωρίζουμε από εγκατάλειψη και σκληρότητα. Και τότε, τη στιγμή της επώδυνης ρωγμής, μπορεί να ακουστεί το γυναικείο κλάμα, το παράπονο της γυναίκας που δε γίνεται αληθινά ευτυχισμένη παρά μόνο όταν ένας άντρας έχει φροντίσει γι αυτό. Χιλιάδων χρόνων γυναικείο βίωμα. Η ίδια η θηλυκή μας υπόσταση, η θηλυκή μας φύση.
Γυναίκες – Ζήνες των καιρών μας, δε μπορώ παρά να σας σκέφτομαι με αγάπη. Λίγα λόγια ακόμη. Στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που διαθέτετε, κανακέψτε όσο μπορείτε το μοναδικό, πολύτιμο εαυτό σας. Αγαπήστε τον. Αφουγκραστείτε τις ανάγκες του. Διαβάστε τα μηνύματά του. Είναι ο μόνος που δε θα σας προδώσει ποτέ, αν επιτέλους αποφασίσετε να τον κάνετε τον καλύτερό σας φίλο.
Μέσα στο φοβερό παιχνίδι των ρόλων, ψάξτε να βρείτε το απόλυτα δικό σας στίγμα, βάλτε τη δική σας ανεπανάληπτη σφραγίδα στη ζωή. Δημιουργήστε. Χαρείτε. Παθιαστείτε. Δώστε για να πάρετε. Χαμογελάστε πλατιά στη Ζωή, κι η αφεντιά της, να είστε σίγουρες, θα σας το ανταποδώσει. Μετατρέψτε την άρνηση σε κατάφαση. Μη φοβηθήτε να ρισκάρετε. Μη διστάσετε να εκτεθείτε, αν θεωρήσετε ότι μπορεί να βγείτε κερδισμένες μέσα απ’ αυτό. Μην τρέμετε τον πόνο. Έχει κι αυτός την αξία του. Είναι μέγας δάσκαλος. Όπως δάσκαλοί μας είναι τα λάθη μας, οι μεγαλύτεροι ίσως. Εν κατακλείδι, μη φοβάστε να ζήσετε. Και κυρίως, μην το αναβάλλετε. Γιατί η ζωή τρέχει. Δεν περιμένει ποτέ, τίποτε και κανέναν.
Ο Θεός ή αν θέλετε η φύση ευλόγησε το φύλο μας με τη χαρά της μητρότητας, κάνοντας το γυναικείο κορμί ένα «μικρό θεό» ικανό να κυοφορήσει τη νέα ζωή, πλησιάζοντάς το όσο γίνεται περισσότερο στο μεγαλείο της δημιουργίας. Εκτιμήστε το θαύμα αυτό, νιώθοντάς το βαθιά, ευγνωμονώντας το.
Γίνετε όσο καλύτερες μάνες μπορείτε, απαλλάσσοντας τα παιδιά σας από τις νευρώσεις του παρελθόντος, από τα φρικτά φορτία που ταλανίσανε τις περασμένες γενιές. Από την ψυχική νοσηρότητα που κυνηγάει σαν κατάρα το ανθρώπινο γένος. Αιώνες ανθρώπινης δυστυχίας από λάθος μεγάλωμα, από γονείς που ανενδοίαστα έβγαζαν τ’ απωθημένα τους στα παιδιά τους, που εγκληματικά αναπαρήγαγαν αυτά ακριβώς που τους είχαν βασανίσει όταν ήταν οι ίδιοι παιδιά.
Όταν στρεβλώνουμε τα γονικά μας αισθήματα απέναντι στα παιδιά μας, συναισθήματα που οφείλουν να είναι πάντοτε θετικά, δηλαδή υποστηρικτικά, διαπράττουμε μέγα σφάλμα, κάνουμε κακό στα παιδιά μας που θα το πληρώσουμε οπωσδήποτε. Θα γυρίσει μπούμερανγκ επάνω μας και μάλιστα πολλαπλάσιο. Τοκισμένο. Είναι η φύση των πραγμάτων τέτοια. Γι αυτό δεν πρέπει να γινόμαστε μάνες πριν νιώσουμε έτοιμες γι αυτό.
Γυναίκες, κρατάτε στα χέρια σας την ελπίδα, το μέλλον, τη μεγαλύτερη δύναμη. Φανείτε γενναιόδωρες και σοφές, δίνοντας στο μέλλον αυτό τη δυνατότητα να γίνει καλύτερο από το παρελθόν στο οποίο είναι βασισμένο. Αποδείξτε κι εσείς ότι το θετικό στοιχείο του κόσμου είναι ισχυρότερο από το αρνητικό, ότι στην αέναη πάλη νικάει τελικά και είναι αυτό που προχωρεί, που κινεί τα πάντα. Αποδείξτε κι εκείς αυτό που όλοι οι άνθρωποι κατά βάθος γνωρίζουμε: ότι η αγάπη είναι πιο δυνατή και νικάει το μίσος. Το φως είναι ισχυρότερο από το σκοτάδι. Τα πάντα μπορούν να γίνουν φως.
Μην αναθρέφετε τα παιδιά σας στεγανοποιημένα, γκετοποιημένα, σαν άντρες ή σαν γυναίκες. Αναθρέψτε τα ανθρώπινα. Κάντε τα υπάρξεις ικανές να αποδεχτούν τον εαυτό τους, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν, ικανές να βιώσουν τη φυσική ισορροπία, την ανθρώπινη και συμπαντική αρμονία, και τελικά την ευτυχία. Έστω και σε μικρές μικρές δόσεις. Έστω και σε ελάχιστες στιγμές.
Αν δε μπορείτε αυτό το όντως τεράστιο έργο και βαρύ έργο να το φέρετε σε πέρας μόνες σας, αναζητήστε βοήθειες. Μην κλείνεστε στο καβούκι σας. Ανοιχτείτε στους άλλους άνθρώπους. Σε σωστούς συντρόφους, πιστούς φίλους, καλούς συγγενείς, ικανούς δασκάλους, συμβούλους οικογενειών, σχολές γονέων. Αντλήστε δύναμη από κατάλληλα διαβάσματα. Δόξα τω θεώ, υπάρχουν αρκετά τέτοια στοιχεία πλέον, που θα σας στηρίξουν, θα σας οδηγήσουν, θα σας δώσουν κουράγιο την κρίσιμη στιγμή που θα νιώσετε ότι αυτό χάνεται.
Να μην ξεχνάτε ότι ποτέ δεν είναι αργά. Ακόμη κι οι πιο κατεστραμμένες σχέσεις, πάντοτε έχουν περιθώριο να διορθωθούν, αρκεί να το θελήσουμε και να κάνουμε κάτι γι αυτό. Και μην ξεχνάτε επίσης ότι το πιο δυνατό – και ταυτόχρονα τρομερό – όπλο μας είναι η αλήθεια. Η αλήθεια που αποστομώνει, που εξαγνίζει, που λυτρώνει. Η αλήθεια, που πονάει και γιατρεύει, σε αντίθεση με το ψέμα που πληγώνει και αφήνει σημάδια ανεπούλωτα.
Ζώντας τη ζωή σας, μένοντας πιστές σ’ αυτό που είστε, προσπαθώντας να ισορροπήσετε ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα, δώστε στα παιδιά σας γενναιόδωρα την ώθηση που χρειάζονται για τη συναρπαστικότερη περιπέτεια: να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τον εαυτό τους.
Μόνο έτσι ο ήλιος της ανθρωπότητας θα μπορέσει να ανατείλει πιο λαμπρός, πιο αισιόδοξος. Μόνο έτσι θα νιώσουμε την ύψιστη ολοκλήρωση, την πληρότητα, την αυτοπραγμάτωση. Ταυτιζόμενες με το καλό, θα πλησιάσουμε όσο γίνεται τη Βουδιστική Νιρβάνα, τη Χριστιανική Βασιλεία των Ουρανών, και τότε θα μπορούμε να κοιμόμαστε, ήσυχες πια.

24 γράμματα