Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΤΟΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΟΝΩΝ...

 

«Να μη δανείζει κανείς τα χρήματά του με τόκο». Σε πολλά μέρη της Αγίας Γραφής έχει κατηγορηθεί ως αμαρτία αυτό. 

Και ο Ιεζεκιήλ μεταξύ των μεγάλων κακών τοποθετεί  καί την συνήθεια αυτή, το να λαμβάνει κανείς τόκο και πλεόνασμα (Ιεζ. 18, 8)΄ πού και ο νόμος κατηγορηματικώς απαγορεύει: 

«Δεν θα δανείσεις με τόκο τον αδελφό σου και τον πλησίον σου» (Δευτ. 23, 20). 

Και πάλιν λέγει: «Δόλος με δόλο, και τόκος με τόκο» (Ιερ. 9, 6). Και για την πόλη που είναι πλούσια σε πλήθος αμαρτιών τί λέγει ο ψαλμός; «Δεν έλειψε από τις πλατείες αυτής τόκος και δόλος» (Ψαλμ. 54, 12). 

Ο τόκος είναι μία υπερβολική απανθρωπία...

Διότι πράγματι είναι υπερβολική απανθρωπία ο μεν ένας να στερείται και των αναγκαίων και να ζητεί δάνειο για να παρηγορηθεί στην ζωή, ο δε άλλος να μην αρκείται στο κεφάλαιο, αλλά να επινοεί από τις συμφορές του πτωχού νέα κέρδη για τον εαυτό του και να συγκεντρώνει πλούτο. 

Και ο μεν Κύριος λοιπόν σαφέστατα μας διατάσσει λέγοντας: «Και να μη περιφρονήσεις αυτόν που θέλει να δανεισθεί από σένα χωρίς τόκο» (Ματθ. 5, 42). Ο φιλάργυρος όμως βλέποντας κάποιον άνδρα να λυγίζει από την ανάγκη, να τον ικετεύει μπροστά στα πόδια του, αυτός δεν τον ελεεί... 

Η περιγραφή της απάτης του τοκογλύφου

Έτσι λοιπόν δεν υποχωρεί στις ικεσίες, αλλά στέκεται άκαμπτος και αμείλικτος΄ δεν υποχωρεί στις δεήσεις, δεν λυγίζει στα δάκρυα, επιμένει στην άρνηση, και ορκίζεται και καταράται τον εαυτόν του, διότι ( τάχα ) ευρίσκεται σε παντελή έλλειψη χρημάτων, και ερευνά και αυτός μήπως εύρει κάποιον από τους δανειστές, και βεβαιώνει με τους όρκους το ψεύδος του, αποκτώντας σαν κακό παρεμπόρευμα της κακίας του καί την επιορκία. 

Και όταν εκείνος που ζητεί το δάνειο μιλήσει για πληρωμή ακόμη καί τόκων και μιλήσει για υποθήκες, τότε, αφού κατεβάσει τα φρύδια του και χαμογελάσει, ίσως να θυμηθεί ( τάχα ) κάποια πατρική φιλία, και τον αποκαλεί γνώριμο και φίλο, και λέγει: «Θα δούμε τώρα εάν έχω κάπου φυλαγμένα χρήματα. Υπάρχει όμως κάποια παρακαταθήκη ενός φίλου μου ανδρός, που μου την παρέδωσε για να την τοκίσω. Αλλ’ εκείνος δεν ώρισε βαρείς τόκους γι’ αυτό. Εγώ θα τους ελαττώσω κατά τι, και θα σου τα δώσω με χαμηλότερο τόκο».

Εκείνος που δεν μπορεί να εξοφλήσει τους τόκους, εκουσίως γίνεται δούλος για όλη του την ζωή

Τέτοια πλάθοντας, και με τέτοια λόγια θωπεύοντας και δελεάζοντας τον ταλαίπωρο, με γραμμάτια προσδένοντάς τον, και μαζί με την φτώχεια που τον κατατυραννεί ακόμη, και αφού αφαιρέσει επί πλέον και την ελευθερία του ανδρός, φεύγει. Διότι εκείνος που έκαμε τον εαυτόν του υπεύθυνο σε τόκους των οποίων την πληρωμή δεν μπορεί να εξοφλήσει, έγινε δούλος με την θέλησή του σε όλη του την ζωή.

Συμπεριφορά των τοκογλύφων απέναντι στους πτωχούς

Χρήματα, πες μου, και κέρδη επιζητείς από τον πτωχό; Και εάν πλουσιότερο μπορούσε να σε αναδείξει, τί εζητούσε στις θύρες τις δικές σου; Αν και ήλθε για συμμαχία, σε ευρήκε εχθρό. Αναζητώντας φάρμακα, συνάντησε δηλητήρια. Ενώ έπρεπε να παρηγορήσεις την πτώχεια του ανθρώπου, συ πολλαπλασιάζεις την φτώχεια του ζητώντας να καρποφορήσει η έρημος. Οπως ακριβώς εάν κάποιος ιατρός που επήγαινε σε ασθενείς, αντί να επαναφέρει την υγεία τους, και την ελαχίστη δύναμη που τους απέμεινε αφαιρούσε, έτσι και συ τις συμφορές των πτωχών ανθρώπων τις κάνεις αφορμή κερδών. 

Και όπως οι γεωργοί εύχονται βροχές για να πολλαπλασιασθούν οι καρποί, έτσι και συ τις φτώχειες και τις στερήσεις των ανθρώπων επιζητείς, για να ενεργοποιηθούν τα χρήματά σου. Αγνοείς ότι μεγαλυτέρα προσθήκη κάνεις στις αμαρτίες, από την αύξηση που επινοείς στον πλούτο σου με τους τόκους; Και εκείνος που ζητεί το δάνειο, ευρισκόμενος εν μέσω αμηχανίας, όταν μεν βλέπει την πενία, απογοητεύεται για την πλη­ρωμή, όταν δε σκεφθεί την παρούσα ανάγκη, κατατολμά το δάνειο. Επειτα, ο μεν ένας ενικήθη διότι υπέκυψε στην ανάγκη΄ ο δε άλλος αναχωρεί αφού εξασφάλισε τον εαυτόν του με γραμμάτια και εγγυήσεις.

Η ζωή του δανειολήπτη είναι αγωνιώδης

2. Αφού δε έλαβε τα χρήματα, την μεν πρώτη ημέρα είναι λαμπρός και περιχαρής, με ξένη λαμ­πρότητα επιχρισμένος, φανερώνοντας την αλλαγή της ζωής του. Δηλαδή το τραπέζι είναι γεμάτο, το ένδυμα πολυτελέστερο΄ δούλοι με αλλαγμένη την εμφάνιση προς το λαμπρότερο, κόλακες, συμποσιαστές, αμέτρητοι των σπιτιών κηφήνες. Καθώς δε τα μεν χρήματα φεύγουν σιγά σιγά, ο δε χρόνος προχωρώντας αυξάνει στον εαυτόν του τους τόκους, τότε δεν του φέρουν ανάπαυση οι νύκτες, δεν είναι λαμπρή η ημέρα, δεν είναι ο ήλιος ευχάριστος, αλλά δυσχεραίνει την ζωή΄ μισεί τις ημέρες, διότι τον αναγκάζουν προς την προθεσμία΄ φοβάται τους μήνες, διότι είναι πατέρες των τόκων. 

Και, αν κοιμάται, βλέπει στον ύπνο του τον δανειστή να στέκεται επάνω στο κεφάλι του σαν κακό όνειρο΄ αν είναι ξύπνιος, έννοια σ’ αυτόν και φροντίδα είναι ο τόκος. «Οταν ο δανειστής», λέγει, «και ο χρεωφειλέτης συναντήθηκαν μεταξύ τους, επίσκεψη και των δύο κάνει ο Κύριος» (Παροιμ. 29, 13). Ο μεν όπως ο σκύλος τρέχει στο θήραμα΄ ο δε όπως σαν έτοιμο θήραμα φοβείται την συνάντηση. Διότι η φτώχεια του αφαιρεί το θάρρος. Η απόφαση και των δύο είναι στα δάκτυλα ο μεν ένας χαίρεται για την αύξηση των τόκων, ο δε άλλος στενάζει για την προσθήκη των συμφορών.

Ολα να προτιμήσεις να τα χάσεις εκτός από την ελευθερία. «Αλλά ντρέπομαι αυτά να τα βγάλω στην δημοπρασία», λέγει. Γιατί λοιπόν; Διότι ύστερα από λίγο άλλος θα μεταφέρει αυτά, και θα σου τα ξεγράψει, και εμπρός στα μάτια σου θα τα διαθέσει σε φθηνή τιμή; Μη βαδίζεις σε ξένες θύρες. «Διότι πράγματι είναι στενό το ξένο πηγάδι» (Παροιμ. 23, 27). Είναι καλύτερα να παρηγορεί κανείς την ανάγκη του λίγο-λίγο με διάφορες επινοήσεις, παρά αφού υψωθεί με μιας με τα ξένα, ύστερα να απογυμνωθεί από όλα τα υπάρχοντά του.

Το δάνειο στον πτωχό με τον τόκο αυξάνει την πτώχεια

Ας υποφέρουμε σήμερα τις δυσκολίες της στερήσεως, και να μη τις φορτώσουμε στην αυριανή ημέρα. Αν δεν δανεισθείς, θα είσαι το ίδιο πτωχός και σήμερα και στο μέλλον εάν δανεισθείς, θα βασανίζεσαι σκληρότερα, διότι ο τόκος θα σου αυξήσει περισσότερο την φτώχεια. Και τώρα μεν κανείς δεν σε κατηγορεί που είσαι πτωχός, διότι το κακό είναι αθέλητο. Εάν δε γίνεις υπεύθυνος για τόκους, δεν υπάρχει κανείς που δεν θα σε κατηγορήσει για την απερισκεψία σου.

Οι πτωχοί δεν έχουν το άγχος των πλουσίων

Πλούσιος είσαι; Μη δανείζεσαι. Πτωχός είσαι; Μη δανείζεσαι. Διότι εάν είσαι εύπορος, δεν έχεις ανάγκη από δάνειο. Εάν τίποτε δεν έχεις, δεν θα εξοφλήσεις το δάνειο. Να μη σκέπτεσαι με υστεροβουλία, μήπως τότε μακαρίσεις τις ημέρες πριν από το δάνειο. Σε ένα πράγμα διαφέρουμε οι πτωχοί από τους πλουσίους: στην ξεγνοιασιά. Τους κοροϊδεύομε, ό­ταν αγρυπνούν, ενώ οι ίδιοι κοιμώμαστε΄ και ενώ αυτοί συμπλέκονται πάντοτε και μεριμνούν και φροντίζουν, εμείς είμεθα αμέριμνοι και ήσυχοι.

Το άγχος των πλουσίων μεταδίδεται και στον χρεοφειλέτη

Ε­κείνος λοιπόν που χρεωστεί, και πτωχός είναι και πολλές φροντίδες έχει. Άυπνος είναι την νύκτα, άυπνος την ημέρα, σκεπτικός πάντοτε΄ τώρα μεν κάνει εκτίμηση της ιδικής του περιουσίας, συγχρό­νως δε εκτιμά τις πολυτελείς οικίες και τους α­γρούς των πλουσίων, τα ενδύματα αυτών που συναντά, τα σκεύη αυτών που τρώγουν. «Εάν αυτάήταν δικά μου», λέγει, «θα τα επωλούσα τόσο και τόσο, και θα είχα απαλ­λαγεί από τον τόκο». Αυτές οι σκέψεις και κατά την νύκτα ενεδρεύουν στην καρδιά του, και κατά την ημέρα έχουν καταλάβει τον νου του. Εάν την θύρα κτυπήσεις, ο χρεωφειλέτης κρύπτεται κάτω από την κλίνη. Μπήκε κάποιος ξαφνικά μέσα; Η καρδιά του εκτύπησε δυνατά. Γαυγίζει ο σκύλος; Αυτός περιλούεται από τον ιδρώτα, και καταλαμβά­νεται από αγωνία, και παρατηρεί μετά προσοχής από που να φύγει. 

Οταν πλησιάζει η προθεσμία, μεριμνά τι ψεύδη να πει, ποια δικαιολογία να πλάσει, για να αποφύγει τον δανειστή. Να μη σκέπτεσαι μόνον τον εαυτόν σου όταν δανείζεσαι, αλλά και τον δανειστή. Γιατί συνδέεις τον εαυτόν σου με θη­ρίο που γεννά πολλά νεογνά (Δηλ. με τον τόκο. Η λέξη «τόκος» σημαίνει «γέννα», «νεογνό». Τον παρομοιάζει ο Μ. Βασίλειος με πολύτοκο θηρίο); Λέγουν ότι οι λαγοί και γεννούν συγχρόνως και τρέφουν και κυοφο­ρούν (Αυτά λέγονται από τον αρχαίο Αιλιανό στο έργο τουΠερί ζώων, 13, 12). Και στους τοκογλύφους τα χρήματα συγ­χρόνως δανείζονται και γεννούν και βλαστάνουν νέα. Διότι ακόμη δεν τα επήρες στα χέρια σου, και σου εζητήθηκε ο τόκος του παρόντος μηνός. Προτιμότερο να ζητιανεύεις, παρά να μην επιστρέφεις τα χρήματα

4. Ελεύθερος βλέπεις τον ήλιο. Γιατί φθονείς την ελευθερία της ζωής σου; Κανένας πυγμάχος δεν αποφεύγει τόσον τα κτυπήματα του αντιπάλου του, όσον ο χρεωφειλέτης τις συναντήσεις του δανειστή, κρύπτοντας την κεφαλή στην σκιά των κιόνων και των τοίχων. «Πώς λοιπόν θα ζήσω;», λέγει; Εχεις χέρια, έχεις τέχνη. Δούλευε με μισθό, να υπηρετείς. Πολλές επινοή­σεις υπάρχουν στην ζωή, πολλές ευκαιρίες. Αλλά δεν μπορείς να εργασθείς; Ζητιάνευε από εκείνους που έχουν. 

Είναι εντροπή να ζητιανεύεις; Βεβαίως, αλλά αισχρότερο είναι να μην επιστρέφεις το δανεικό.

Η εργατικότητα των μυρμηγκιών και των μελισσών

Πάντως αυτά τα λέγω χωρίς να νομοθετώ, αλλά υποδεικνύω ότι όλα σου είναι πιο υποφερτά από το δάνειο. Το μεν μυρμήγκι μπορεί να διατρέφεται χωρίς να ζητια­νεύει, μήτε να δανείζεται΄ και η μέλισσα τα υπόλοιπα από την δική της τροφή τα χαρίζει στους βασιλείς (Εννοεί τις βασίλισσες των μελισσών), στους οποίους ούτε χέρια, ούτε τέχνες έδωσε η φύση. Συ δε, το εφευρετικό ζώο, ο άνθρωπος, μια από όλες τις τέχνες δεν θα βρεις για να ζήσεις; Καίτοι βλέπουμε όχι αυτούς που στερούνται των αναγκαίων να έρχονται στο δά­νειο (διότι δεν τους έχουν εμπιστοσύνη), αλλά δανείζονται άνθρωποι που επιδίδονται σε άσωτες δαπάνες και ανωφελείς πολυτέλειες, οι οποίοι έγιναν δούλοι των γυναικείων ηδυπαθειών. 

«Εγώ», λέγει, «θέλω ένδυμα πολυτελές και χρυσαφικά, τα παιδιά στολισμένα με ευπρεπή ενδύματα, αλλά και οι δούλοι με λαμπρές και ποικίλες στολές, το τραπέζι μας πλούσιο». 

Αυτός που υπηρετεί τέτοιες απαιτήσεις της γυναίκας έρχεται στον τραπεζίτη, και, προτού χρησιμοποιήσει αυτά που έλαβε, αλλάζει τον έναν κύριο κατόπιν του άλλου, και αλλάζοντας πάντοτε τους δανειστές, με την συνέχεια του κακού αποφεύγει τον έλεγχο της φτώχειας. Και, όπως ακριβώς εκείνοι που πάσχουν από υδρωπικία δίδουν την εντύπωση της πολυσαρκίας, έτσι και αυτός φαντάζεται ότι έχει περιουσία, πάντοτε παίρνοντας, και πάντοτε δίνοντας, και με τα δεύτερα εξοφλώντας ε­κείνα που έληξαν, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη στον εαυτόν του για να λαμβάνει δάνεια εξ αιτίας της συνεχείας του κακού.

Τι παθαίνουν αυτοί που δανείζονται συνεχώς

Επειτα, όπως εκείνοι που πάσχουν από χολέρα ξερνούν ό,τι έφαγαν προηγουμένως, και πριν καθαρισθούν εντελώς, αφού λάβουν δευτέρα τροφή, πάλιν ξερνούν με πόνο και σπαραγμούς, έτσι και αυτοί παίρνοντας τόκους από τους τόκους, και πριν να εξοφλήσουν τα πρώτα, οδηγούνται σε δεύ­τερο δάνειο, καμαρώνοντας λίγο χρόνο με τα ξένα, και ύστερα θρηνούν τα δικά τους. 

Ω, πόσους κατέστρεψαν τα ξένα χρήματα! Πόσοι αφού επλούτισαν στο όνειρο, απήλαυσαν υπερβολικώς την δυστυχία! Αλλά λέγει ότι πολλοί επλούτησαν από τα δάνεια. Περισσότεροι δε, νομί­ζω, ότι επλησίασαν τους βρόγχους. 

Συ όμως αυτούς που επλούτησαν βλέπεις, τους δε κρεμασμένους δεν μετράς, οι οποίοι μη υποφέροντας την αισχύνη να τους ζητούν τα χρέη, επροτίμησαν «τον δια της αγ­χόνης θάνατον» από το να ζουν με εντροπή. Εγώ είδα ελεεινό θέαμα, παιδιά ελεύθερα να σύρονται για να πωληθούν προς εξόφληση των πατρικών χρεών. Δεν έχεις χρήματα για να αφήσεις στα παι­διά σου; Μη αφαιρείς την ευγένειά τους. Τούτο το ένα διατήρησε σ’ αυτά, δηλαδή το κτήμα της ελευ­θερίας, την παρακαταθήκη που παρέλαβες από τους γονείς σου. Κανείς δεν εκλήθηκε στα δικαστήρια για την φτώχεια του πατέρα του΄ χρέος όμως πατρι­κό οδηγεί στην φυλακή. Μην αφήσεις γραμμάτιο, που σαν κατάρα πατρική φθάνει μέχρι τα παιδιά και τα εγγόνια.

«Ο ελεών τον πτωχό δανείζει τον Θεό»

5. Ακούετε, οι πλούσιοι, ποιες συμβουλές δίδουμε στους πτωχούς, εξ αιτίας της δικής σας απαν­θρωπιάς΄ καλύτερα να υπομένουν τις δυσκολίες, πα­ρά να δέχονται τις συμφορές που δημιουργούν οι τόκοι. Εάν όμως υπακούατε στον Κύριο, ποιά η α­νάγκη των λόγων αυτών; Ποιά λοιπόν είναι η συμβουλή του Δεσπότη; «Να δανείζετε αυτούς από τους οποίους δεν ελπίζετε να λάβετε πίσω τα δανεισθέντα» (Λουκ. 6, 34). «Και ποιό», λέγει, «δάνειο είναι αυτό με το οποίο δεν συνδέεται η ελπίδα της επιστροφής;». Κατανόησε την δύναμη του ρητού, και θα θαυμάσεις την φιλανθρωπία του νομοθέτη. 

Οταν πρόκειται να δώσεις χρήματα στον πτωχό για τον Κύριο, το ίδιο είναι και δώρο και δάνεισμα΄ δώρο μεν, διότι δεν ελπίζεις στην επιστροφή΄ δάνεισμα δε, για την μεγαλοδωρεά του Δεσπότη, που θα πληρώσει το χρέος αντί για εκείνον΄ αυτός, ενώ έλαβε λίγα διαμέσου του πτωχού, θα σου απο­δώσει πολλά αντί για τα λίγα. Διότι «ο ελεών τον πτωχό, δανείζει τον Θεό» (Παροιμ. 19, 17). Δεν θέλεις να έχεις για τον εαυτόν σου υ­πόλογο τον Δεσπότη των πάντων για την εξόφλη­ση; Η εάν κάποιος μεν από τους πλουσίους της πόλεως σου εγγυηθεί την εξόφληση γι’ άλλους, δέ­χεσαι την εγγύησή του;

Απόλυτος εγγυητής είναι ο Κύριος, και όχι ο πλούσιος

Τον δε Θεό, που πληρώνει πλουσιοπαρόχως για τους πτωχούς, δεν τον δέχε­σαι για εγγυητή; Δώσε το χρήμα σου που κάθεται άχρηστο, χωρίς να το επιβαρύνεις με τους τόκους, και θα είναι ωφέλιμο και για τους δύο. Διότι εσύ θα έχεις ασφαλισμένο το χρήμα σου. Εκείνος δε που το παίρνει, κέρδος θα έχει από την χρησιμοποίησή του. Εάν δε ζητείς και τόκους, να αρκεσθείς στα λόγια του Κυρίου. Αυτός θα σου πληρώσει τους τό­κους για τους πτωχούς. Από τον πράγματι φιλάνθρωπο (Κύριο) να περιμένεις την φιλανθρωπία.

«Μήτε λοιπόν να περιφρονήσεις αυτόν να δανεισθεί από σένα» (Ματθ. 5, 42) και «τα χρήματά σου να μη τα δώσεις με τόκο» (Ψαλμ. 14, 5), ώστε, αφού διδαχθείς το πνευματικό σου συμφέρον από την Παλαιά και την Νέα Διαθήκη, με αγαθή την ελπίδα να απέλθεις προς τον Κύριο, για να λάβεις εκεί τους τόκους των αγαθών έργων, στον Χριστόν Ιησού τον Κύριό μας, στον οποίον ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

http://sophia-siglitiki.blogspot.gr/2013/06/blog-post_8.html