Προϋποθέσεις αξιοποίησης των κοιτασμάτων της Χαλκιδικής

Το βασικότερο πρόβλημα για τη χώρα μας δεν είναι το εάν πρέπει να γίνουν επενδύσεις για την αξιοποίηση του εθνικού μας πλούτου διότι η απάντηση πρέπει να είναι καταφατική και να μην εξαρτάται από πολιτικές τοποθετήσεις. Δυστυχώς το πρόβλημα είναι ποιοι και τι προσόντα πρέπει να διαθέτουν αυτοί που θα διαπραγματευτούν τους όρους συνεργασίας

του Ηλία Σταμπολιάδη
 


Τα μεταλλευτικά κοιτάσματα της Χαλκιδικής αποτελούν μία αξιόλογη πρωτογενή πλουτοπαραγωγική πηγή και η σωστή τους εκμετάλλευση θα αναπτύξει την περιοχή  οικονομικά,  τεχνολογικά και πολιτιστικά ενώ συγχρόνως θα αποδώσει στο κράτος πολλά οφέλη τόσο από τη μίσθωση των κοιτασμάτων, την φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές,  όσο και από την εισαγωγή συναλλάγματος.
 


Την Παρασκευή 4 Απριλίου 2013 συνεδρίασε στη Θεσσαλονίκη το Περιφερειακό Συμβούλιο Μακεδονίας για να ενημερωθεί επί του θέματος και να πάρει θέση για την λειτουργία των μεταλλείων γύρω από τα οποία έχουν γίνει αναταραχές και βίαιες διαμαρτυρίες εκ μέρους ορισμένων  κατοίκων της που αποκρούστηκαν με ακόμη βιαιότερες ενέργειες ένοπλων τμημάτων της Αστυνομίας.

 


Στη συνεδρίαση αυτή είχα την τιμή να παραστώ και να ομιλήσω αναφέροντας τις απόψεις μου ως καθηγητής διδάσκων Σχεδιασμό Εργοστασίων Εμπλουτισμού Μεταλλευμάτων και αλλά και λόγω της επαγγελματικής μου εμπειρίας στα μεταλλεία και τα εργοστάσια του Μαντουδίου Ευβοίας, καθώς του Στρατωνίου και της Ολυμπιάδος  της ίδιας της Χαλκιδικής.
 


Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ακούστηκαν οι πλέον αντιφατικές απόψεις και καμία δεν ανέφερε συγκεκριμένα τεχνοοικονομικά στοιχεία που να την υποστηρίζουν καθόσον αυτό ήταν αδύνατο λόγω της έλλειψης πληροφόρησης πολλών ομιλητών αλλά και λόγω του πλήθους των που αναγκαστικά περιόριζε τον χρόνο ομιλίας τους που έκριναν να τον αφιερώσουν στην παρουσίαση της θέσης τους και όχι στην τεκμηρίωση της. Ως εκ τούτου οι τοποθετήσεις ήταν κυρίως κομματικές αν και αναμφισβήτητα το θέμα έχει εθνικό χαρακτήρα, καθόσον η Χαλκιδική δεν αποτελεί τη μόνη μεταλλευτική περιοχή στη χώρα μας, που παρά τον χαρακτηρισμό της ως ψωροκώσταινα, έχει αξιόλογο ορυκτό πλούτο.
 


H συντριπτική πλειοψηφία των ομιλητών ήταν ενάντια στην λειτουργία των μεταλλείων για τρεις κυρίως λόγους, η τεκμηρίωση των οποίων ήταν κατά περίπτωση ελλειμματική ή και εσφαλμένη αν όχι κακοπροαίρετη ενώ υπήρξαν και σωστές τοποθετήσεις σε συγκεκριμένα θέματα αλλά όχι στο σύνολο επί του πρακτέου.
 


Ο κύριος λόγος άρνησης της μεταλλευτικής δραστηριότητας ήταν η αμφισβήτηση της περιβαλλοντικής μελέτης, των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων που συνεπάγεται η λειτουργία των μεταλλείων συμπεριλαμβανομένων και των εργοστασίων μεταλλουργίας, καθώς και η αμφισβήτηση του κύρους των υπηρεσιών  του κράτους για την επιτήρηση εφαρμογής των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας που επιβάλλονται με την αδειοδότηση.
 


Ο δεύτερος λόγος ήταν η δυσαναλογία των οικονομικών ευεργετημάτων σε σχέση με τις ζημίες που θα υποστεί η περιοχή από την αλλαγή του οικονομικού της προσανατολισμού, τουρισμό, γεωργία, δασοπονία, κτηνοτροφία.
 


Ο τρίτος λόγος έχει περισσότερο κοινωνικό χαρακτήρα όπως, η στέρηση αναψυχής  από την φυσική ομορφιά του τοπίου λόγω της οπτική ρύπανσης  από την αλλαγή του τοπογραφικού αναγλύφου της περιοχής  που θα προκληθεί  κυρίως από την   επιφανειακή εκμετάλλευση στις Σκουριές, καθώς και το κοινωνικό και πολιτισμικό  σοκ από τον γρήγορο ρυθμό εκμετάλλευσης που είναι πολλαπλάσιος από τον υπάρχοντα στα ήδη εν λειτουργία εργοτάξια. Το παράδοξο είναι ότι αν και τα μεταλλεία έχουν αποδώσει στον τόπο τον παραδοσιακό χαρακτήρα μίας μεταλλευτικής περιοχής τώρα οι κάτοικοι φοβούνται να τον συνεχίσουν.
 


Βεβαίως, η Ελλάδα σαν χώρα έχει ανάγκη ανάπτυξης του ορυκτού της πλούτου ιδίως σε μία περίοδο οικονομικής κρίσης και ανεργίας. Στο  Πολυτεχνείο Κρήτης αλλά και στο Ε.Μ.Π. υπάρχουν σχολές για την επιμόρφωση μηχανικών κατάλληλων να εργασθούν στα μεταλλεία και τις μεταλλουργίες και να χειριστούν τα θέματα ανεύρεσης κοιτασμάτων, σχεδιασμού της παραγωγής και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για μία βιώσιμη ανάπτυξη. Σήμερα πολλοί από τους νέους μας επιστήμονες είτε μεταναστεύουν είτε ετεροαπασχολούνται ενώ πολλοί άλλοι νέοι με λιγότερο εξειδικευμένες σπουδές παραμένουν άνεργοι, τη στιγμή που η χώρα στερείται μίας υπάρχουσας δυνατότητας  πρωτογενούς παραγωγής, απαραίτητης για την τεχνολογική και βιομηχανική της ανάπτυξη.
 


Από στοιχεία που έχει δημοσιεύσει η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός, όπου φαίνονται τα βέβαια αποθέματα με τις χημικές αναλύσεις σε μέταλλα  των κοιτασμάτων της Χαλκιδικής, στα οποία η εταιρεία διεκδικεί τη  μεταλλειοκτησία, καθώς και από τις αξίες των μετάλλων στα διεθνή  χρηματιστήρια μπορεί κανείς να υπολογίσει ότι η περιεχομένη αξία ανέρχεται τουλάχιστον στα 16,7 δις. € καθόσον στο μέλλον αναμένεται να βεβαιωθούν και άλλα αποθέματα. Για όσους γνωρίζουν τη φύση της μεταλλευτικής η αξία αυτή ευρίσκεται  εν δυνάμει και για να αποτελέσει κίνητρο μεταλλευτικής δραστηριότητας θα πρέπει να ισοσταθμίζει και να υπερέχει από τις ακόλουθες τρεις απαιτήσεις.
 


Πρώτον τις απαιτήσεις του μεταλλειοκτήτη για την παραχώρηση στην επιχείρηση του δικαιώματος εξόρυξης.  Οι απαιτήσεις αυτές στην διεθνή ορολογία ονομάζονται Royalties ενώ στα ελληνικά ο Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ) τις ονομάζει μίσθωμα. Δέον να σημειωθεί ότι ο υπάρχον (ΚΜΛΕ) είναι ένας συμβιβασμός από νομοθετήματα χωρίς βασική φιλοσοφία για το τι εστί επιφάνεια της γης, τι υπέδαφος, τι μεταλλειοκτήτης και τι παραχώρηση εκμετάλλευσης μίας  μη ανανεώσιμης πρώτης ύλης ή και του νερού. Η φυσική διαίσθηση όλων είναι ότι το υπέδαφος (μεταλλεύματα, βιομηχανικά ορυκτά υδρογονάνθρακες και νερό) πρέπει να ανήκει στο Δημόσιο αλλά αυτό δεν είναι αληθές διότι ο (ΚΜΛΕ) έχει συνταχθεί υπό πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που δεν ταιριάζουν σε μία σύγχρονη Ελεύθερη και Δημοκρατική χώρα. Σήμερα συμβαίνει πολλές ιδιωτικές μεταλλευτικές επιχειρήσεις, ακόμη και απλοί οικοπεδούχοι να θεωρούνται μεταλλειοκτήτες. Τα διεθνώς αποδεκτά Royalties δεν έχουν την έννοια του μισθώματος που πληρώνει κανείς στον ιδιοκτήτη για τη χρήση ενός περιουσιακού του στοιχείου το οποίο μετά τη λήξη της συμφωνίας επανέρχεται στον κάτοχο του. Το μετάλλευμα είναι μη ανανεώσιμη πρώτη ύλη και στο τέλος της συμφωνίας δεν υπάρχει ιδιοκτησία για να επιστραφεί. Τα Royalties μοιάζουν περισσότερο με την αντιπαροχή που ζητά ένας ιδιοκτήτης  οικοπέδου από τον εργολάβο επιχειρηματία που θέλει να κτίσει ένα ακίνητο. Ο οικοπεδούχος δεν αρκείται μόνο στην υπόσχεση του επιχειρηματία ότι θα τον προσλάβει ως εργάτη κατά τη διάρκεια ανέγερσης του κτιρίου αλλά απαιτεί και ένα ποσοστό από το κτίριο που εξαρτάται από την αξία του οικοπέδου που προσδιορίζεται από τη θέση του. Δυστυχώς σήμερα ο (ΚΜΛΕ)  επιτρέπει σε ιδιώτες να εμφανίζονται ως ιδιοκτήτες και να μην έχουν ουδεμία υποχρέωση αντιπαροχής (Royalties)  έναντι της χρηματιστηριακής αξίας της εξορυσσομένης πρώτης ύλης, Φυσικά ο (ΚΜΛΕ) δεν προβλέπει και τρόπο υπολογισμού του δήθεν μισθώματος και ο προσδιορισμός του εναπόκειται συνήθως στη χρυσή υπογραφή του εκάστοτε αρμόδιου Υπουργού.
 


Η δεύτερη απαίτηση που πρέπει να ικανοποιηθεί απόν την υπάρχουσα εν δυνάμει αξία του μεταλλεύματος είναι το κόστος τόσο για την επένδυση των εγκαταστάσεων όσο και το λειτουργικό κόστος για την εξόρυξη και την μετατροπή του μεταλλεύματος σε εμπορεύσιμο προϊόν καθώς και το κόστος διάθεσης του. Στο κόστος λειτουργίας περιλαμβάνονται τα εργατικά, οι ασφαλιστικές εισφορές, τα υλικά και αντιδραστήρια, τα ανταλλακτικά, η ενέργεια, οι δαπάνες έρευνας για νέα κοιτάσματα, η αποκατάσταση του περιβάλλοντος,  οι αποσβέσεις κεφαλαίου οι χρηματοοικονομικές δαπάνες και οι φόροι επί των καθαρών κερδών.
 


Τέλος η τρίτη απαίτηση που πρέπει να ικανοποιηθεί από την εν δυνάμει αξία του μεταλλεύματος είναι το απαραίτητο κέρδος του επιχειρηματία που θα επενδύσει στην επιχείρηση η οποία καθομολογία είναι μακροχρόνιας απόδοσης του κεφαλαίου και κυρίως περιλαμβάνει κινδύνους λόγω της συνεχώς μεταβαλλόμενης αξίας των μετάλλων στα διεθνή χρηματιστήρια, ανάλογα με τις παγκοσμίως επικρατούσες οικονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες.
 


Δυστυχώς στη χώρα μας υπάρχει μία κατάσταση που δεν διευκολύνει την αξιολόγηση των επενδύσεων έτσι ώστε να είναι πλήρως αποδεκτοί οι όροι συνεργασίας κράτους και επενδυτή.  Από τη μία μεριά έχει παρεξηγηθεί και δαιμονοποιηθεί η έννοια του κέρδους που είναι απαραίτητο για την βιωσιμότητα μίας επιχείρησης και από την άλλη έχουμε μία ιστορικά παγκόσμια αλλά και εθνική εμπειρία ότι το κράτος είναι ο χειρότερος επιχειρηματίας κυρίως λόγω της φαυλοκρατίας που επικρατεί   στους κρατικούς μηχανισμούς.
 


Μπροστά σε αυτή την κατάσταση η θέση που επιβάλλεται  να πάρει κανείς στα μεταλλευτικά θέματα, και όχι μόνο της Χαλκιδικής, είναι αυτή που οι ίδιοι οι νέοι μας προτείνουν επιγραμματικά.
 


ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΥΞΗ ΟΧΙ ΣΤΟ ΞΕΠΟΥΛΗΜΑ.
 

Το ΝΑΙ στην εξόρυξη είναι υπό την προϋπόθεση επιβολής και τήρησης  περιβαλλοντικών και κοινωνικών όρων που είναι αναγκαίοι για  μία βιώσιμη σύγχρονη και όχι τριτοκοσμική κοινωνία. Το ΟΧΙ στο ξεπούλημα απαιτεί αφενός  πλήρη  γνώση της εν δυνάμει χρηματιστηριακής αξίας του μεταλλεύματος, του κόστους επένδυσης και λειτουργίας, του αναγκαίου αναμενόμενου κέρδους και αφετέρου απαιτεί διαπραγματευτική δυνατότητα και θέληση των αρχόντων ώστε να εξυπηρετήσουν το συμφέρον του τόπου και τον γενικότερο σχεδιασμό ανάπτυξης της χώρας. Δυστυχώς για τη χώρα μας οι άρχοντες διαπραγματευτές εκλέγονται με πολιτικά και όχι αξιοκρατικά κριτήρια πράγμα που έχει οδηγήσει το κράτος και τον λαό σε οικονομική ύφεση και εθνική  υποτέλεια.
 


Το βασικότερο πρόβλημα για τη χώρα μας δεν είναι το εάν πρέπει να γίνουν  επενδύσεις για την αξιοποίηση του εθνικού μας πλούτου διότι η απάντηση πρέπει να είναι καταφατική και να μην εξαρτάται από πολιτικές τοποθετήσεις. Δυστυχώς το πρόβλημα είναι ποιοι και τι προσόντα πρέπει να διαθέτουν αυτοί που θα διαπραγματευτούν τους όρους συνεργασίας.
 


Σήμερα αφενός έχουμε μία τάση μειοδοσίας από τους κυβερνώντες που ιστορικά αντί να έχουν φροντίσει να δημιουργήσουν το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας ενός κράτους δικαίου έχουν καπηλευτεί την παραμονή τους στην εξουσία προς ίδιον όφελος χωρίς να έχουν τιμωρηθεί, και αφετέρου έχουμε μία αντιπολίτευση μίας εκτός όρων άρνησης σε ότι γίνεται, διότι ουσιαστικά δεν γνωρίζει τους όρους λειτουργίας ενός βιώσιμου συστήματος. Βλέπουμε και από τις δύο πλευρές απαίδευτους ανθρώπους να χειρίζονται σοβαρά θέματα χωρίς να έχουν τις γνώσεις αλλά δυστυχώς,  και  αυτό είναι το πιο σημαντικό, ούτε το ήθος και το απαραίτητο πατριωτικό σθένος για μια τέτοια θέση.  
 

Η πρόταση περί του πρακτέου είναι η άμεση απαίτηση από την κυβέρνηση να καταθέσει ένα σύγχρονο, ολοκληρωμένο και αποδεκτό θεσμικό πλαίσιο καταργώντας όλα τα παράθυρα του παρελθόντος για να μπορέσει η μεταλλευτική βιομηχανία να αναδειχθεί σε πρωταγωνιστή της βιομηχανικής ανάπτυξης και ευημερίας του τόπου και να πάψει να θεωρείται ως ο ληστρικός εκμεταλλευτής, ο οποίος το μόνο που αφήνει στον τόπο είναι η περιβαλλοντική μόλυνση και η μιζέρια. Θα μου πείτε ότι τόσα χρόνια που μπορούσαν δεν το έκαναν και θα τo κάνουν τώρα που δέχονται πιέσεις για γρήγορες ιδιωτικοποιήσεις;  Εάν είναι έτσι, τότε μία λύση υπάρχει που δεν συνιστά δικαίωμα αλλά υποχρέωση και δεν είναι άλλη από την επανάσταση.
 


Ο Ηλίας Σταμπολιάδης, Δρ. Μηχανικός Μεταλλείων και Μεταλλουργός, είναι Καθηγητής  του Τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, Πολυτεχνείο Κρήτης


Berlin Athen