Αφιέρωμα στους σπόρους - Μέρος 4ο

"Σπόροι που αντέχουν"


3. ΝΟΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ

Η νομοθεσία για τους σπόρους και οι συμπληρωματικοί κανονισμοί, ορίζουν ποιοι σπόροι μπορούν να πουληθούν και σύμφωνα με ποια κριτήρια.

Ακριβώς όπως με τα καινούρια φάρμακα, για να πουληθούν οι σπόροι πρέπει να υπάρχει κρατική άδεια. Σήμερα, τίθεται το ερώτημα: γιατί οι σπόροι που είναι η πηγή της ζωής και της ποικιλότητας χρειάζονται άδεια από το κράτος; Οι σπόροι -εκτός αν είναι γενετικά τροποποιημένοι (Γ.Τ.Ο.)- δεν έχουν λόγο να υπόκεινται σε διαδικασία αδειοδότησης γιατί αυτή περιλαμβάνει την απαγόρευση τηςεμπορικής κυκλοφορίας σε ότι δεν έχει άδεια.

Η νομοθεσία για την εμπορία των σπόρων εξελίχθηκε στην Ευρώπη κατά τα τελευταία 100 χρόνια, αφού ο σπόρος μετατράπηκε σταδιακά από αντικείμενο ανταλλαγής μεταξύ γειτόνων σε εμπόρευμα που διακινείται στις αγορές μεταξύ αγνώστων. Αναπτύχθηκαν ορισμένα κριτήρια, με

τη δικαιολογία ότι μόνον εκείνοι οι σπόροι που εγγυώνται επαρκή σοδειά πρέπει να κυκλοφορούν στην αγορά. Οι ελάχιστες απαιτήσεις είναι π.χ. η καθαρότητα της ποικιλίας και η βλαστικότητα της. Επιπλέον, για να κυκλοφορήσει στην αγορά μια ποικιλία πρέπει να προηγηθεί διαδικασία εγγραφής σε κατάλογο με κριτήρια τη Διακριτότητα, την Ομοιομορφία και τη Σταθερότητα–σε περίληψη αποκαλούνται κριτήρια «ΔΟΣ».

Αυτά τα κριτήρια αντιστοιχούν στους στόχους της βιομηχανίας και στις δικές της νέες ποικιλίες. Οι παραδοσιακές ποικιλίες προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες γενικά δεν ανταποκρίνονται σε αυτά τα κριτήρια. Ένα βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η γενετική μεταβλητότητα στα πλαίσια της ποικιλίας, η οποία εμποδίζει την σταθερότητα της στο πλαίσιο πολλών γενεών. Αυτή η ιδιότητα δίνει στις ποικιλίες τη δυνατότητα προσαρμογής στις αλλαγές των τοπικών και κλιματικών συνθηκών.

Αποτελούν επομένως το κεντρικό σημείο εκκίνησης για μελλοντικές βελτιώσεις.

Τα κριτήρια ΔΟΣ σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις εκείνων των αγοραστών που χρησιμοποιούν βιομηχανικές μεθόδους μεταποίησης οι οποίες προϋποθέτουν ομοιογένεια, έχουν οδηγήσει στη μαζική απώλεια των παραδοσιακών ποικιλιών από τα χωράφια και τους κήπους.

Oι παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια «ΔΟΣ», επομένως δεν εξουσιοδοτούνται για εμπορική κυκλοφορία και ως αποτέλεσμα, χρησιμοποιούνται πλέον ελάχιστα. Για παράδειγμα, η εισαγωγή καταλόγου ποικιλιών το 1934 στη Γερμανία, οδήγησε στην εξαφάνιση του 72% των ποικιλιών που ήταν μέχρι τότε διαθέσιμες. Μερικές βέβαια διατηρήθηκαν από ανθρώπους «με πάθος για τους σπόρους» και από πρωτοβουλίες προστασίας και σήμερα αποκαλούνται διατηρητέες ποικιλίες.

Οι πρωτοβουλίες διατήρησης ποικιλιών όπως η ARCHE NOAH στην Αυστρία 

η PRO SPECIE RARA στην Ελβετία και οι οργανώσεις VERN, VEN και DRESCHFEGEL στη Γερμανία το Πελίτι και ο Αιγίλωψ στην Ελλάδα, εργάζονται στα πλαίσια ενός ασαφούς και θολού νομικού πλαισίου. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την εμπορία των σπόρων άρχισε να ισχύει από το 1966. Το νομικό πλαίσιο για τους εμπορικούς σπόρους καθορίζεται από 12

οδηγίες που τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να ενσωματώσουν στην εθνική νομοθεσία.

Από το 2008 η ΕΕ έχει αρχίσει την αναθεώρηση αυτών των οδηγιών και οι νέοι κανονισμοί πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2012. Ως μέρος αυτής της αναθεώρησης, υιοθετήθηκαν νέες «Οδηγίες Διατήρησης» προκειμένου να καλύψουν το νομικό κενό σχετικά με την εμπορία των παραδοσιακών και διατηρητέων ποικιλιών.

Σύμφωνα με αυτές τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες, οι διατηρητέες ποικιλίες πρέπει επίσης να εγγράφονται σε ένα επίσημο κατάλογο. Ενώ τα έξοδα εγγραφής και η γραφειοκρατία είναι συγκριτικά μικρότερα, οι οδηγίες αυτές περιλαμβάνουν περιορισμούς. Οι σπόροι των διατηρητέων ποικιλιών μπορούν να αναπαραχθούν σε συγκεκριμένες μόνον «περιοχές προέλευσης» και το μερίδιο της αγοράς μιας διατηρητέας ποικιλίας δεν πρέπει να υπερβαίνει το 0.5% της συνολικής κυκλοφορίας του είδους (το ποσοστό διαφέρει ανάλογα με την ποικιλία). Επί πλέον όλες οι διατηρητέες ποικιλίες δεν πρέπει να υπερβαίνουν σε εμπορική κυκλοφορία, περισσότερο από το 10% του είδους. Για να γίνει ακόμα πιο περίπλοκο η νέα οδηγία περιλαμβάνει επίσης μια κατηγορία που αποκαλείται «ποικιλίες ειδικών συνθηκών» για την οποία ισχύουν διαφορετικοί κανονισμοί.

Η Οδηγία αυτή έπρεπε να έχει ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο κάθε κράτους-μέλους, μέχρι το τέλος του 2010. Υπάρχει δυνατότητα μικρής παρέκλισης για λιγότερο περιοριστικούς κανόνες σχετικά με την αναγνώριση των ποικιλιών και την παραγωγή των σπόρων τους. Ένας έλεγχος της νομοθεσίας γα τις διατηρητέες ποικιλίες είναι προγραμματισμένος να γίνει πριν το τέλος του 2013.

Στο http://eur-lex.europa.eu, μπορείτε να βρείτε τις εθνικές εφαρμογές με αναζήτηση  βάσει αριθμού CELEX „72008L0062“ resp. „72009L0145“ ή „72010L0060“.

Γενικά συμπεραίνουμε ότι οι ευρωπαϊκές Οδηγίες για τη διατήρηση των ποικιλιών, ούτε διευκολύνουν το σημαντικό έργο αυτών που διατηρούν αυτές τις ποικιλίες ούτε προωθούν τη βιολογική ποικιλότητα -αντίθετα εγγυώνται ότι η βιομηχανία σπόρων θα έχει τον έλεγχο του 90% της αγοράς σπόρων.

Η Ελβετική νομοθεσία είναι πιο ευνοϊκή για τη βιοποικιλότητα αλλά ενδέχεται να υποβληθεί σε αλλαγές λόγω της προσαρμογής της στους νόμους της ΕΕ.

συνεχίζεται...