Σχετίζεται η 21η Μαΐου με την Επανάσταση του 1821;

Στέργιος Π. Ζυγούρας

Μια κλασική διαδικτυακή αναζήτηση με τις λέξεις “Κωνσταντίνος, Ελένη, Φιλική Εταιρεία” δίνει ελάχιστα αποτελέσματα. Ένα από αυτά περιγράφει με τον γνωστό, αξιωματικό τρόπο την ίδρυση της Εταιρείας, η οποία, αν και εμφανίζεται στενά συνδεδεμένη με την χριστιανική παράδοση (14^η Σεπτεμβρίου, 25^η Μαρτίου) στο τέλος, με μαγικό τρόπο, θεμελιώνει μια νεοτερική Επανάσταση που αποστασιοποιείται από την παράδοση. Αν και εμφανίζεται ως Επανάσταση των χριστιανών της Ανατολής (“παμβαλκανική” την ονομάζουν μέσω αναχρονισμού), στο τέλος, με μαγικό τρόπο θεμελιώνει ένα εθνικό κράτος όπου “Έλληνες” είναι αυτοί που ομιλούν την ελληνική γλώσσα.

Εκείνο που κυρίως παραλείπεται, είναι η ταυτότητα που αποκαλύπτει ο Αλ. Υψηλάντης την ημέρα έναρξης της Επανάστασης στο Ιάσιο (24-2-1821), όπου ο ίδιος ενσαρκώνει τον Μ. Κωνσταντίνο, αυτόν που ιδρύει για πρώτη φορά χριστιανικό κράτος, μετουσιώνοντας την πολυεθνική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η επίκληση του “Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού”, το σύνθημα “Εν τούτω νίκα”, στις προκηρύξεις του Αρχιστρατήγου-Γ. Επιτρόπου, ελάχιστα έχουν προβληθεί από την ιστορία. Ακόμα λιγότερο γνωστές είναι οι τρίχρωμες σημαίες του Υψηλάντη. Σε μια απ’ αυτές απεικονίζονται ο Αγ. Κωνσταντίνος και η Αγ. Ελένη με το σημείο του Σταυρού (κάτωθεν του οποίου οι Έλληνες=Χριστιανοί αγωνιζόμενοι, νικούν).

Το άρθρο, γραμμένο σε άμεση και απλή γλώσσα δεν αποφεύγει τις κλασικές παγίδες, που αποτελούν θέσφατα της ατεκμηρίωτης ιστορίας. Ίσως το κρισιμότερο λανθασμένο συμπέρασμα είναι ότι στις 12 Απριλίου 1820 ο Αλ. Υψηλάντης έγινε αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από πουθενά, τόσο ως ουσία (Γ. Επίτροπος της Αρχής δεν σημαίνει Αρχηγός), όσο -κυρίως- ως υπόθεση εργασίας που στηρίζεται πάνω στην αναπόδεικτη θεωρία των τριών ιδρυτών της Οδησσού.

Οι πρόσθετες ημερομηνίες που αναφέρονται  στο άρθρο (23^η Απριλίου, 21^η Μαΐου) είχαν πράγματι ακουστεί στις προεπαναστατικές Πελοποννησιακές συνδιασκέψεις, όμως από μόνες τους δεν αποτελούν ικανά τεκμήρια σύνδεσης της Επανάστασης με έναν στόχο χριστιανικού διεθνισμού. Μάλιστα, αν ο αρθρογράφος αξιοποιούσε καλύτερα τον Ξάνθο, θα ανέφερε και άλλη μια ημερομηνία του χριστιανικού ημερολογίου. Την 26^η Οκτωβρίου: “εκανονίσθη να εορτάζη η εταιρία αυτήν την ημέραν, ως ημέραν επίσημον, καθ’ ην πρώτον εισήχθη ομογενής εις την συνομοσίαν” (Υπόμνημα). Το ότι η εξιστόρηση του Ξάνθου που αφορά στον Γεώργιο Σέκερη  είναι προφανέστατα φανταστική, μικρή σημασία έχει προς το παρόν. Το επεισόδιο είναι φανταστικό, είναι όμως εξίσου εξωπραγματική και η σημασία του; Η εξιστόρηση του Ξάνθου είναι συνολικά αναληθής στα κύρια σημεία της. Αυτό φαίνεται από την συνολική εξέταση των γραπτών του και του Αρχείου Ξάνθου, του οποίου η έκδοση ολοκληρώθηκε το 2014. Αυτά δείχνουν ότι ούτε ο Σκουφάς, ούτε ο Τσακάλωφ, ούτε ο Αναγνωστόπουλος -πολύ περισσότερο ο Ξάνθος- υπήρξαν ιδρυτές της Εταιρείας.

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η θρυλική σύνδεση της Εταιρείας με την 14^η Σεπτεμβρίου, ημέρα ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Σχεδόν όλοι όσοι την αναφέρουν, αδυνατούν να την εξηγήσουν, αλλά και να προσδιορίσουν το πώς αυτή προέκυψε. Το σημαντικότερο γνωστό τεκμήριο είναι το έγγραφο που βρήκε ο φιλόλογος-ιστορικός Αχιλλέας Διαμαντάρας στην Νίσυρο. Ακολούθησε η σχετική δημοσίευση “Νισυριακά Έγγραφα” που έκανε στο Δελτίο Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος (Δ.Ι.Ε.Ε.Ε.) το 1926 (τ. 9^ος, σ. 556). Εκεί αναγράφεται: “Η ύψωσις του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού είνε η πρώτη ημέρα της συστάσεως της μεγάλης Αδελφότητος”.

Το έγγραφο βρέθηκε στο Μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής. Η αξιοπιστία του εγγράφου είναι απόλυτη και η αξία του είναι πολυσήμαντη. Άμεσα ή έμμεσα αποδίδεται στον Δημήτριο Θέμελη, απεσταλμένο του Αλ. Υψηλάντη για την “σύσταση Εφοριών”.  Η αποστολή του Θέμελη συσχετίζει και τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ με την Εταιρεία (ο τελευταίος βεβαιώνεται ως καίριος παράγοντας της Εταιρείας και από το αρχείο Σέκερη που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1967). Το έγγραφο της Νισύρου είναι μια πανηγυρική επιβεβαίωση του χριστιανικού χαρακτήρα της Εταιρείας και του συνεπαγόμενου διεθνικού στόχου της Επανάστασης που μερικώς αποκρύπτεται στις προκηρύξεις του Υψηλάντη και μετά μανίας διώκεται στον Ελλαδικό χώρο από τους -ελληνόφωνους και μη- υποστηρικές της αντιχριστιανικής νεοτερικότητας.

Χωρίς ακόμα να περιγραφεί λεπτομερώς το έγγραφο, πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν. Το βασικότερο όλων είναι: ποια σχέση μπορεί να έχει η 14^η Σεπτεμβρίου με την Εταιρεία των Φίλων; Σε ποιο έτος αναφέρεται; Ο Ξάνθος, προσπαθώντας -για ιδιαίτερους λόγους και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές- να καταθέσει ως ιδρυτικός μάρτυς της Εταιρείας, απέτυχε να βρει μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή στην οποία παίρνεται η “ιδρυτική απόφαση”. Οι λόγοι και τα ιστορικά γεγονότα που επικαλείται, παραπέμπουν στην Βιέννη (Συνέδριο, 1814). Πρόκειται -χωρίς αμφιβολία- για την πανηγυρική ατμόσφαιρα του εκκλησιασμού στον Ορθόδοξο Ναό του Αγ. Γεωργίου της Βιέννης που ο Ξάνθος αποσιωπά. Εκεί βρίσκονται ο τσάρος Αλέξανδρος, ο Ιωάννης Καποδίστριας (που μόλις έχει φτάσει από την Ελβετία) και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Η περιγραφή ανήκει στην Ρωξάνδρα Έντλιγκ, κόρη του Μολδαβού Σκαρλάτου Στούρτζα και της Σουλτάνας Μουρούζη. Σημειωτέον ότι η Ρωξάνδρα είναι και εξαδέλφη του Αλ. Υψηλάντη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που βρήκε επιτόπου ο ερευνητής Ανδρέας Κούκος η θεία Λειτουργία τελέστηκε στην Βιέννη στις 27-9-1814 (Κυριακή, σύμφωνα με το τότε Ορθόδοξο ημερολόγιο).

Ένα ακόμη τεκμήριο αποτελεί η υπογραφή της περιβόητης Αγίας (Ιεράς) Συμμαχίας στο Παρίσι τον επόμενο χρόνο. Έγινε στις 26 Σεπτεμβρίου 1815 και στο τότε ημερολόγιο των Ορθοδόξων, αυτό μεταφράζεται σε 14 Σεπτεμβρίου. Επίσης, ο Αλέξανδρος Στούρτζα (αδελφός της Ρωξάνδρας και στενός συνεργάτης του Καποδίστρια) σημειώνει ότι η συνθήκη της Ιεράς Συμμαχίας δημοσιεύτηκε μόνο στη Ρωσία (δεν διευκρινίζει το έτος) και τοιχοκολλήθηκε σε όλες τις Εκκλησίες την μέρα ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Για το μέσο κοινό η Ιερά Συμμαχία αποτελεί τον εχθρό της Επανάστασης του 1821, όμως αυτό αποτελεί έναν υπερτονισμό της τσαρικής και Πατριαρχικής αποκήρυξης που έκανε η δυτική πλευρά για να αποδείξει ότι η Επανάσταση δεν εκπορευόταν από την πλευρά των Χριστιανών (Ορθοδόξων) και στόχευε δήθεν στην απαλλαγή των Ελλήνων από τους Χριστιανούς. Στην πραγματικότητα η Επανάσταση οργανώθηκε από την Φιλική Εταιρεία, η οποία είχε ως προσωπείο την Εταιρεία των Φίλων των Μουσών (Αθήνα 1813, Βιέννη 1814, στη συνέχεια Μόναχο) και στην οποία τυπικά συνεργάζονταν η Ρωσική με την Βρετανική πολιτική. Γι αυτό και μνημονεύεται το επεισόδιο Καποδίστρια-Μέττερνιχ στην Βιέννη, όταν ο δεύτερος αρνείται την ύπαρξη ελληνικού έθνους, αφήνοντας έτσι ανοιχτό το πεδίο για μια υπερεθνική Επανάσταση, η οποία όμως θα εμφανιστεί ως εθνική (δια τον φόβο των Ιουδαίων).

‘Εχουμε λοιπόν μια ημερομηνία που ταυτίζεται απόλυτα με την 14^η Σεπτεμβρίου (1815), μια δεύτερη που παραπέμπει στην 27^η Σεπτεμβρίου (1814) και μια τρίτη που πιθανώς να παραπέμπει στην 14^η Σεπτεμβρίου 1816. Και οι τρεις σχετίζονται απόλυτα με την Φιλική Εταιρεία η οποία ενσαρκώνεται από την Ρωσική πολιτική και η οποία είναι άγνωστη για τους περισσότερους, καθώς ο εκβιαστικός τρόπος της νικήτριας φιλοδυτικής πλευράς, αλλά και ο συμβιβαστικός τρόπος με τον οποίο θέλησε η ορθόδοξη πλευρά να αφηγηθεί την ιστορία της Επανάστασης (από το 1834) συνέκλιναν σταδιακά στην θεωρία των τριών ιδρυτών της Οδησσού. Αν όντως ο Ξάνθος βρισκόταν στην Οδησσό τον Σεπτέμβριο του 1814 θα έπρεπε: 1. να το θυμάται και να προσκομίσει τα τεκμήρια 2. να εξηγήσει γιατί αγανάκτησε με τους χριστιανούς βασιλείς πριν αυτοί αρνηθούν κάθε υποστήριξη στους χριστιανούς υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (οι ουσιαστικές συζητήσεις άρχισαν τον Νοέμβριο και αν ο Ξάνθος είχε πράκτορες που του μετέφεραν τις συζητήσεις της Βιέννης, δεν θα μπορούσε να έχει αγανακτήσει πριν τον Δεκέμβριο.

Αν λοιπόν η Επανάσταση αναδιάταξε τον οργανωτικό της φορέα μετά την ήττα του Ναπολέοντα στην Ρωσία (κάτι που θεωρούμε βέβαιο), τότε η 14^η Σεπτεμβρίου λογικά σχετίζεται με την συμμαχία που προωθεί ο τσάρος Αλέξανδρος και επιβεβαιώνει ο Αλ. Υψηλάντης το 1821. Στην περίπτωση αυτή η 21^η Μαΐου είναι το alter ego της Φιλικής Εταιρείας, εφόσον πέρα από την σημαία και τις προκηρύξεις της 24-2-1821, είναι η Αυγούστα Ιουλία Φλαβία Ελένη, η μητέρα του Κωνσταντίνου που γίνεται αιτία να υψωθεί το σύμβολο των Χριστιανών για πρώτη φορά το έτος 335 στο Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα.

karavaki.wordpress 

Από: Στέργιος Ζυγούρας