Αποθεματικά από χρυσάφι ... και όχι μόνο

Οι traders συναλλάγματος της Ιαπωνίας αποδείχθηκαν λάτρεις του νυχτερινού αέρα στο Τόκιο το 2012. Μετά την αποχώρηση των συναδέλφων τους άφηναν τους μεγάλους επενδυτικούς οίκους που κυριαρχούν στον ορίζοντα της οικονομικής περιοχής Marunouchi και ανέβαιναν βόρεια για λίγο.Μόλις έφτασαν στο κτίριο ρυθμού Beaux-Arts της Τράπεζας της Ιαπωνίας (BoJ), μετρούσαν τα ταξί σταθμευμένα έξω. Πολλά ταξί σήμαινε ότι οι υπάλληλοι εργάζονται αργά. Αυτό, εικάζουν οι traders, σήμαινε με τη σειρά του ότι σχεδίαζαν μια παρέμβαση στην αγορά συναλλάγματος.

Για να βοηθήσει τους εξαγωγείς της Ιαπωνίας, η κεντρική τράπεζα αγοράζει μεγάλα ποσά ξένων νομισμάτων κατά τα τελευταία χρόνια ώστε να μειώσει την αξία του γιεν έναντι του δολαρίου. Παρά το γεγονός ότι αυτές οι παρεμβάσεις δεν είναι γνωστές εκ των προτέρων, η BoJ δηλώνει τις αγορές συναλλάγματος της αμέσως μετά την εκτέλεση τους.

Τι θα συμβεί στη συνέχεια με τα χρήματα, όμως, περιβάλλεται από μυστικότητα. Λίγα είναι γνωστά σχετικά με τις αγοραστικές δραστηριότητς των διαχειριστών αποθεματικού της BoJ, και των ομολόγων τους σε κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο.

Τι κάνουν οι μυστικοπαθείς κεντρικές τράπεζες με τα τεράστια αποθέματα συναλλάγματος τους - η Ιαπωνία, η δεύτερη μεγαλύτερη κάτοχος αποθεμάτων, είχε         $1.28 τρις στο τέλος του 2012 - έχει εδώ και καιρό μετατραπεί σε πονοκέφαλος για τους traders και τους επενδυτές.

Η επιρροή των κεντρικών τραπεζών έχει πλέον εξελιχθεί σε κρίσιμα επίπεδα. Νομισματικοί πόλεμοι και παγκόσμια χαλάρωση νομισματικής πολιτικής έχουν γεμίσει τα θησαυροφυλάκια των κεντρικών τραπεζών του κόσμου, με ποσά ρεκόρ. Από το 2006, αυτά έχουν διπλασιαστεί, με αποτέλεσμα οι κεντρικές τράπεζες να είναι ζωτικής σημασίας παράγοντες στις αγορές. Ωστόσο, υπάρχει μικρή λογοδοσία και διαφάνεια σχετικά με τις εκμεταλλεύσεις τους. Με τους φόβους των νομισματικών πολέμων σε άνοδο και με χωρίς τέλος η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, τα αποθέματα θα μπορούσαν να διογκωθούν ακόμη περισσότερο.

Πολλοί αναγνωρίζουν την άμεση επίδραση που έχουν οι νομισματικές παρεμβάσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η ομάδα της G20, δήλωσε το Φεβρουάριο ότι η «υπερβολική αστάθεια» των χρηματοοικονομικών ροών και οι ανεξέλεγκτες διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών είχαν «αρνητικές συνέπειες για την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα.»

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι οι κεντρικές τράπεζες είχαν $ 10.8 τρις σε περιουσιακά στοιχεία στο τέλος του Σεπτεμβρίου, περισσότερες από τέσσερις φορές από τους διεθνείς οίκους hedge funds. H Κίνα κατέχει $ 3.32 τρις - τα μεγαλύτερα αποθέματα από οποιαδήποτε κεντρική τράπεζα. Μετά από την Ιαπωνία έρχονται η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία. Στην πέμπτη θέση βρίσκεται η Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας, η οποία έχει συσσωρεύσει αποθέματα αξίας $ 468 δισ, κυρίως κατά το παρελθόν έτος, καθώς επεδίωξε να θέσει ανώτατο όριο στα κέρδη του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ αφού το νόμισμά της έγινε καταφύγιο για τους επενδυτές που προσπαθούν να ξεφύγουν από την ευρωζώνη.

Τα πρόσφατα πλούτη των κεντρικών τραπεζών τις ωθούν προς την κατεύθυνση της διαφοροποίησης σε πιο περιπετειώδη ασυνήθιστα νομίσματα. Άγνωστο σε πολλούς, χρησιμοποιούν συχνά τρίτους, όπως τη BlackRock και άλλες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, που διαχειρίζονται τα περιουσιακά τους στοιχεία και τις συναλλαγές τους. Η SNB πέρυσι ξεγέλασε τις αγορές αγοράζοντας ευρώ μέσω μιας προνομιακής υπηρεσίας μεσιτείας της Rabobank.

« Ασφάλεια, ρευστότητα, απόδοση» είναι εδώ και καιρό η παραδοσιακή φιλοσοφία των διαχειριστών αποθεματικού στις κεντρικές τράπεζες», λέει ο Τέρενς Κίλι, παγκόσμιος επικεφαλής της ομάδας Επίσημων Ιδρυμάτων της BlackRock. «Σήμερα, όμως, αυτό είναι σχήμα οξύμωρο. Ούτε καν τα ασφαλέστερα περιουσιακά στοιχεία δεν πλέον πολύ ασφαλή.»

Οι διαχειριστές αποθεματικού παραδοσιακά έχουν στην κατοχή τους χαμηλής απόδοσης περιουσιακά στοιχεία τα οποία μπορούν να πωληθούν εύκολα αν η κεντρική τράπεζα θα πρέπει ξαφνικά να αντιπαραταχθεί σε επιθέσεις στο εθνικό νόμισμα, το οποίο μπορεί να επηρεάσει το εξαγωγικό εμπόριο, να αναστείλει ξένες επενδύσεις και να προκαλέσει τραπεζικές κρίσεις.

Τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ και το δημόσιο χρέος της ευρωζώνης επιτρέπουν εύκολη πρόσβαση σε δολάρια και ευρώ και τα δύο τα πιο δημοφιλή αποθεματικά νομίσματα. Αλλά η γοητεία τους μάλλον έχει ξεπεραστεί. Ενώ η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ εξακολουθεί να κατέχει κοντά σε επίπεδα ρεκόρ των $ 3.2 τρις αξίας κρατικών ομολόγων για λογαριασμό ξένων κεντρικών τραπεζών, το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει ένα ποσοστό των χαρτοφυλακίων αυτών των τραπεζών που μειώνεται.

Το 2000, το δολάριο αποτελούσε το 71 τοις εκατό των αποθεμάτων. Σήμερα το ποσοστό αυτό είναι 62 τοις εκατό. Η λάμψη του ευρώ έχει, όπως είναι αυτονόητο, ξεθωριάσει. Το μερίδιο του νομίσματος στα αποθεματικά έχει μειωθεί από 28 τοις εκατό το 2009 σε 24 τοις εκατό σήμερα.

Με τα επιτόκια κοντά στο μηδέν, οι διαχειριστές αποθεματικού αισθάνονται την πίεση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν οδηγούνταν ποτέ κυρίως από τα ποσοστά απόδοσης. Αλλά υπάρχουν και δαπάνες που συνδέονται με τη διατήρηση ενός εκτεταμένου αποθεματικού - και οι αποδόσεις των μόλις 0,14 τοις εκατό για τα μονοετή κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ δεν τους καλύπτουν.

Τα προβλήματα των προηγμένων οικονομιών ώθησαν τους διαχειριστές αποθεματικών σε αναζήτηση περιουσιακών στοιχείων με υψηλότερες αποδόσεις, συχνά μέσω πιο 'εξωτικών νομίσματα'. Αυτό σημαίνει ότι νέα αποθέματα είναι όλο και πιο πιθανό να διαφοροποιούνται από το δολάριο και ευρώ. Για παράδειγμα στο παρασκήνιο των ετήσιων συνεδριάσεων του ΔΝΤ, 15 κεντρικές τράπεζες υπέγραψαν πενταετή δέσμευση να μην πουλήσουν περισσότερο από 400 τόνους χρυσού το χρόνο συνολικά.

Οι κεντρικές τράπεζες έχουν τρομάξει τις αγορές και παλιότερα. Στη δεκαετία του 1990 ήταν οι traders χρυσού – και όχι συνάλλαγματος - οι οποίοι φοβόντουσαν περισσότερο από τις ενέργειες των νομισματικών φρουρών του κόσμου.

Η Ελβετία είναι μια τέτοια περίπτωση. Το περασμένο καλοκαίρι η SNB (κεντρική τράπεζα της χώρας) ήταν μια βασική κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας αγοράς συναλλάγματος. Ήταν γνωστό ότι αγόραζε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ κάθε μήνα, ελπίζοντας να κρατήσει το φράγκο αδύναμπ ώστε να προστατεύσει τους εξαγωγείς της έναντι των εισροών από φοβισμένων ξένων επενδυτέών στο ύψος της κρίσης της ευρωζώνης το Μάιο. Αλλά οι Ελβετοί, δύσπιστοι όσον αφορά τα τεράστια ποσά ευρώ που είχαν μαζέψει, αποφάσισαν να τα ανταλλάξουν.

Οι φήμες μεταξύ των επενδυτών έλεγαν ότι η SNB αγοράζει πλέον σουηδικές κορώνες και αυστραλιανά δολάρια. Τα νομίσματα έγιναν ευρέως περιζήτητα από άλλους επενδυτές που επιδίωκαν να ακολουθήσουν ή ακόμη και να προλάβουν την κεντρική τράπεζα. Υπήρξαν ημέρες, όταν η SNB ήταν ο μεγαλύτερος αγοραστής του χρέους της Αυστραλίας. Στοιχεία από την SNB αργότερα εντός του 2012 επιβεβαίωσαν τις φήμες: το ποσοστό των 'άλλων' νομισμάτων στον ισολογισμό της - αυστραλιανό δολάριο, σουηδική κορώνα, δανική κορώνα, δολάριο Σιγκαπούρης και γουόν Κορέας - ανέβηκε.

Αυτό το επίπεδο διαφάνειας από μια κεντρική τράπεζα είναι σπάνιο. Πολλές νομισματικές αρχές στην Ασία και τη Μέση Ανατολή αρνήθηκαν να παρουσιάσουν την νομισματική σύνθεση των αποθεματικών τους, ακόμη και στο ΔΝΤ, το οποίο συγκεντρώνει σχετικά στοιχεία. Και είναι διαχειριστές αυτών των αποθεματικών που έχουν δει τα χαρτοφυλάκιά τους να επεκτείνονται περισσότερο τα τελευταία χρόνια.

Ενδείξεις για τη συμπεριφορά των κεντρικών τραπεζών πάντως μπορούν ωστόσο, σε κάποιο βαθμό να ληθφούν από τις αποκαλύψεις της SNB και άλλως, όπως η Τράπεζα του Ισραήλ, που είναι λιγότερο αδιαφανείς. Όπως και κάθε άλλη τάξη επενδυτών, οι κεντρικοί τραπεζίτες μπορεί να υποκύψουν σε συμπεριφορά που θυμίζει αγέλη.

Με τα σχετικά υψηλά επιτόκια και τους προσφιλείς ΑΑΑ δείκτες πιστοληπτικής ικανότητας, το ενδιαφέρον τα τελευταία δύο χρόνια έχει επικεντρωθεί κυρίως στο δολάριο Καναδά και το δολάριο Αυστραλίας. Σε τέτοιο βαθμό που το ΔΝΤ εξετάζει το ενδεχόμενο αλλαγής τους από την κατηγορία «Άλλο» και την προσθήκη τους ως αποθεματικά νομίσματα από μόνα τους.

Πολλές κεντρικές τράπεζες συναλλάσονται σε ξένο συνάλλαγμα, καθώς και σε άλλες αγορές, μόνες τους. Ωστόσο, οι traders λένε ότι τέτοιες τράπεζες όλο και περισσότερο βασίζονται σε τρίτους για να καλύψουν τα ίχνη τους, όπος αποδεικνύει η χρήση της της Rabobank από την Ελβετία. Άλλες τράπεζες εξετάζουν τη χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων, ή αλγορίθμων, για να τροφοδοτούν σταδιακά τις συναλλαγές μέσω των αγορών.

Δεδομένου του μεγέθους των χαρτοφυλακίων των κεντρικών τραπεζών, οι άλλοι επενδυτές δυσανασχετούν με το θέμα του τραπεζικού απορρήτου. «Οι κεντρικές τράπεζες γίνονται παίκτες και διαιτητές,» λέει ένας επενδυτής. «Δεν αναφέρονται αναγκαστικά στις ρυθμιστικές αρχές και όταν υπάρχει μια κρίση ναι, μπορούν να το ελέγξουν. Αλλά επίσης στρεβλώνουν τις αγορές. Έχουν πάρα πολλά «επίσημα» αποθέματα.»

Μια έκθεση από την Standard & Poors, τον οίκο αξιολόγησης, πέρυσι υποστήριξε ότι η αγορές ευρώ της SNB είχαν παίξει ένα μεγάλο ρόλο στη μείωση της διαφοράς μεταξύ των περιφερειακών και των βασικών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων στην Ευρώπη, που οι διεθνείς επενδυτές χρησιμοποιούν ως βαρόμετρο της κρίσης στην ευρωζώνη.

Οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων των κεντρικών τραπεζών δεν θεωρούν επικίνδυνη την ταχεία συσσώρευση αποθεμάτων και δηλώνουν ότι δε θα μπορούσε να δράσει ως αποσταθεροποιητική δύναμη. Ο David Smart της Franklin Templeton λέει ότι επενδυτές είναι απίθανο να αποκτήσουν περισσότερη διαφάνεια. Πιστεύει ότι η ικανότητα των αγορών να ξεπεράσουν τις μεταβολές συμπεριφορών των διαχειριστών αποθεματικών τα τελευταία χρόνια δείχνει ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.

«Η διαφοροποίηση συνεχίζεται για μερικά χρόνια τώρα και δεν έχουμε συναντήσει μεγάλα προβλήματα», λέει. «Οι κεντρικές τράπεζες δεν διαθέτουν ιδιαίτερο πλεονέκτημα έναντι των άλλων επενδυτών. Έχουν επίγνωση του πόσα μπορούν να κάνουν σε αυτές τις αγορές, χωρίς να στρεβλώνουν τη λειτουργία τους. »

Στο Τόκιο, οι traders σε γιεν δεν μετράνε πια ταξί. Οι επενδυτές  δεν έχουν πλέον την ανάγκη παρέμβασης της BoJ το 2013. Η πώληση γιεν ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς δραστηριότητες μεταξύ των hedge funds εν μέσω προσδοκιών ότι ο νέος διοικητής της BoJ θα λάβει ανορθόδοξα μέτρα για την καταπολέμηση του αποπληθωρισμού. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Ελβετία, η Ιαπωνία έχει κάνει πίσω από προηγούμενες εικασίες ότι θα μπορούσε να αγοράσει ξένο νόμισμα. Η κίνηση, η οποία θα αναπτύξει περαιτέρω τα αποθεματικά, θεωρείται από άλλες κεντρικές τράπεζες ως δυνητικά αποσταθεροποιητική στις παγκόσμιες αγορές. Η Ιαπωνία τηρεί στάση αναμόνης – τα ταξί μπορεί να κάνουν ουρά σε λίγο και πάλι…

banksnews