Αφιέρωμα στους σπόρους - Μέρος 6ο

"Σπόροι που αντέχουν"

 5. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΤΙΚΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ (PVR) ΚΑΙ UPOV

Η αποκαλούμενη πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα της φυτικής βελτίωσης προστατεύεται από το δικαίωμα επί των φυτικών ποικιλιών (PVR). Στη Γερμανία ο δημιουργός μιας νέας ποικιλίας μπορεί να υποβάλει το αίτημα του στην ομοσπονδιακή διοίκηση. Η προστασία ποικιλίας θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία το 1953.

Από τότε η προστασία των ποικιλιών στην ΕΕ, έχει γίνει πιο σημαντική. Τη διαχειρίζεται το Γραφείο Φυτικών Ποικιλιών της Κοινότητας (CPVO) που βρίσκεται στην Ανγκέρς (Angers) της Γαλλίας. Στο τέλος του 2009, ήταν εν ισχύ 16.783 δικαιώματα σε φυτικές ποικιλίες. Στη Γερμανία, ένα σύνολο 2391 δικαιωμάτων είχε εγκριθεί μέχρι την 1η Μαρτίου 2007.

Διεθνής Ένωση για την Προστασία Νέων Φυτικών Ποικιλιών (UPOV)

Σε διεθνές επίπεδο αυτά τα δικαιώματα ρυθμίζονται από τη διεθνή οργάνωση International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV), που ιδρύθηκε το 1961 με έδρα τη Γενεύη στην Ελβετία. Η σύμβαση UPOV αναθεωρήθηκε και ενισχύθηκε το 1978 και το 1991.

Αν και η UPOV είχε λίγα μέλη τη δεκαετία του 60, ο αριθμός τους αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Πολλές από τις αποκαλούμενες «νέες βιομηχανικές χώρες» υποχρεώθηκαν να ενταχθούν στη σύμβαση το 1991, λόγω διμερών συνθηκών με τις ΗΠΑ και την ΕΕ (η σύμβαση του 1978 δεν μπορεί πλέον να υπογραφεί, αν και ισχύει).

Ο στόχος της UPOV είναι η κωδικοποίηση των πνευματικών δικαιωμάτων για βελτιωτές ποικιλιών. Τα κράτη μέλη της Σύμβασης πρέπει να δώσουν ελάχιστες εγγυήσεις για τα δικαιώματα των βελτιωτών. Παραδείγματος χάριν η UPOV ζητά να υπάρχει εξουσιοδότηση του βελτιωτή για την παραγωγή, τον πολλαπλασιασμό, την αποθήκευση, την πώληση και την εμπορία- εισαγωγή και εξαγωγή της ποικιλίας του. Όμως η νομοθεσία PVR επιτρέπει (ή μάλλον επέτρεπε) δυο εξαιρέσεις :

Από τη μια πλευρά το παλιό δικαίωμα του αγρότη που σήμερα αποκαλείται «προνόμιο του αγρότη» του δίνει το δικαίωμα να πάρει σπόρο από τη δική του σοδειά, όταν πρόκειται για καλλιέργεια νομικά προστατευμένης ποικιλίας και να το σπείρει εκ νέου.

Από την άλλη πλευρά το δικαίωμα του βελτιωτή που σήμερα αποκαλείται «εξαίρεση για τον βελτιωτή» αποτελούσε μέρος του δικαιώματος του αγρότη. Αυτό επιτρέπει στους βελτιωτές να χρησιμοποιήσουν μια νομικά προστατευμένη ποικιλία ως βάση για την ανάπτυξη νέων ποικιλιών χωρίς την εξουσιοδότηση ή την αποζημίωση του αρχικού βελτιωτή.

Σε σύγκριση με τη Σύμβαση του 1978, η Σύμβαση του 1991 περιόρισε τη γενική δυνατότητα να κρατά κάποιος σπόρο χωρίς πληρωμή και τώρα οι βελτιωτές πρέπει να αποζημιώνονται.

Οι κανονισμοί που αναφέρονται στα δικαιώματα ιδιοκτησίας βρίσκονται πλέον πολύ κοντά στις πατέντες. Η περίοδος προστασίας τώρα ανέρχεται σε τουλάχιστον 20 χρόνια (προηγουμένως 15). Τώρα επιτρέπεται διπλή προστασία μιας ποικιλίας δηλαδή και με δικαίωμα και με πατέντα (προηγουμένως η διπλή προστασία απαγορευόταν). Το εύρος της προστασίας ποικιλιών έχει σημαντικά αυξηθεί και το περιορισμένο προνόμιο του αγρότη έχει αφεθεί στην κρίση της αντίστοιχης εθνικής νομοθεσίας.

Η αιτία που επικαλούνται για τα δικαιώματα και τα τέλη χρήσης είναι ότι οι βελτιωτές πρέπει να πληρώνονται για το έργο τους. Όμως, παραπλανητική είναι η αντίληψη ότι σε αυτόν τον τομέα υπάρχουν κυρίως μικρές και μεσαίες εταιρίες σπόρων. Αντίθετα, πολλές από αυτές είναι κλάδοι πολυεθνικών χημικών εταιριών που κυριαρχούν στην αγορά σπόρων. Αναπτύσσουν νέες ποικιλίες που δεν αποσκοπούν σε καλύτερη προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες ή στην αντίσταση σε ασθένειες, αλλά στοχεύουν στην προώθηση των αγροχημικών τους προϊόντων δηλαδή των λιπασμάτων και των παρασιτοκτόνων που είναι απαραίτητα για τους δικούς τους σπόρους.

Η UPOV ευνοεί την βιομηχανία σπόρων και χημείας και τις λανθασμένες επιλογές της για ανάπτυξη ποικιλιών που έχουν ως χαρακτηριστικά την ομοιομορφία (που είναι ενάντια στην ποιότητα) και την σταθερότητα (έλλειψη ευελιξίας).

Λόγω των κριτηρίων για την αποδοχή ποικιλιών για νομική προστασία, οι συμβάσεις της UPOV υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν αυτή τη λανθασμένη  στρατηγική της βιομηχανίας σπόρων. Στην ουσία εμποδίζουν τη βελτίωση εκείνη που θα ωφελούσε τα φυτά και τους ανθρώπους.

συνεχίζεται...