ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΞΑ

Ο στενός καί ἔμπιστος συνεργάτης τοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ, Δημήτριος Θ. Τραυλός ἀφηγεῖται τά γεγονότα πρό καί κατά τήν 28η Ὀκτωβρίου 1940, ὅπως τά ἔζησε ὡς αὐτήκοος μάρτυς δίπλα στόν τότε Πρόεδρο τοῦ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου. Στή συνέχεια παραθέτουμε χαρακτηριστικά ἀποσπάσματα:

 

Γιατί δέν ἀκοῦτε τόν Μεταξᾶ;

 

Μέ ἡμερομηνία 17 Ὀκτωβρίου 1940 ὁ (Πρεσβευτής τῆς Ἀγγλίας)

Πάλαιρετ μέμφεται τηλεγραφικῶς τούς ἁρμοδίους στό Φόρεϊν Ὄφφις, γιατί δέν λαμβάνουν ὑπ’ ὄψιν τους τίς προειδοποιήσεις καί προβλέψεις τοῦ Μεταξᾶ σχετικά μέ τήν συγκέντρωσι ὅλης τῆς συμμαχικῆς βοήθειας στήν Τουρκία:

«Τό Στρατηγεῖον Μέσης Ἀνατολῆς ἔχει λάβει κοινοποιήσεις τῶν

πολυαρίθμων τηλεγραφημάτων μου, τά ὁποῖα ἀναφέρουν τήν αἴτησιν τοῦ προέδρου τοῦ (ἑλληνικοῦ) ὑπουργικοῦ συμβουλίου δι’ ὁπλισμόν καί πρό πάντων δι’ἀεροπορικήνὑποστήριξην εἰς περίπτωσιν ἐπιθέσεως ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος (βλέπε τηλεγράφημά μου 950, 14ης Ὀκτωβρίου πρός Φόρεϊν Ὄφφις). Καθ’ ὅν χρόνον ἀνασκοπεῖτε τήν θέσιν μας εἰς την Μέσην Ἀνατολήν, θά ἐπεθύμουν νά τονίσω ὅτι ὁ στρατηγός Μεταξᾶς δέν εἶναι μόνον πολιτικός, ἀλλά καί ἐπιτελικός ἀξιωματικός διεθνοῦς φήμης. Ἔχει θεμελιώσει τήν πολιτική του ἐπί τῆς πίστεως εἰς τήν νίκην μας. Ἀλλά μᾶς ἔχει καί προειδοποιήσει ἐπιμόνως περί τοῦ στρατηγικοῦ κινδύνου τῆς συγκεντρώσεως πάσης βοηθείας μας πρός τήν Τουρκίαν με τήν ἐξαίρεσιν τῆς Ἑλλάδος, εἰς περίπτωσιν μιᾶς ἐκστρατείας τοῦ Ἄξονος ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Τουρκίας. Πιστεύει ὅτι ὁστρατός του θα ἠδύνατο νά συγκρατήση τόν ἰταλικόν στρατόν ξηρᾶς, τόν εὑρισκόμενον τώρα εἰς Ἀλβανίαν, καί νά προστατεύση οὕτω τό πλευρόν μας - ἐάν τοῦπαρασχεθῆ κάποια ἀεροπορική ὑποστήριξις καί μερικά ἀντιαρματικά ὅπλα. Ὑπάρχει ἐν τούτοις ὁ κίνδυνος τοῦ ἀποτελέσματος ἑνός ἄνευ ἀντιστάσεως ἀεροπορικοῦβομβαρδισμοῦ, τόσον ἐπί τοῦ ἠθικοῦ τοῦ στρατοῦ, ὅσον καί ἐπί τῆς ἀποφασιστικότητος τῶν πολιτῶν.

2. Ἀντιλαμβάνομαι πλήρως ὅτι ἡ ἄμυνα τῆς Αἰγύπτου πρέπει να εἶναι ὁ πρωταρχικός μας στόχος καί ὅτι ἡ ὑποστήριξις τῆς Τουρκίας εἶναι ὁ ἀκρογωνιαῖος λίθος τῆς πολιτικῆς μας εἰς τήν Ἐγγύς Ἀνατολήν. Ἀλλά ἀμφιβάλλω κατά πόσον αἱ προειδοποιήσεις τοῦ στρατηγοῦ Μεταξᾶ ἐλήφθησαν ἀρκούντως ὑπ’ ὄψιν ἤ κατά πόσον εἰς τόἀποτέλεσμα ἐνδεχομένου ἀεροπορικοῦ βομβαρδισμοῦ τῆς Ἰταλίας ἐξ Ἑλλάδος ἐδόθη ἡ σημασία τήν ὁποίαν ὅλαι αἱ πληροφορίαι μας περί τῆς καταστάσεως εἰς τήν Ἰταλίαν φαίνονται νά ἀπαιτοῦν. Δύναμαι, ἑπομένως, νά ζητήσω ὅπως τό θέμα τῆς ἀεροπορικῆς ὑποστηρίξεως τῆς Ἑλλάδος ἐξετασθῆ ἐκ νέου σοβαρῶς καί παραμείνη συνεχῶς ὑπόἐξέτασιν, καθ’ ὅν χρόνον ἀποστέλλονται αἱ ἐνισχύσεις μας;»

Διασκέψεις καί διαβουλεύσεις γίνονται στό Φόρεϊν Ὄφφις τήν 14^ην Ὀκτωβρίου μέ ἀντικείμενον τήν χορήγησιν βοηθείας στήν Ἑλλάδα. Δύο μνημόνια μέ τήν ἴδιαἡμερομηνία ἀναφέρονται στίς συνέπειες πού θα εἶχε μία ἰταλική ἐπίθεσις ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος:

«Ἀφ’ ἑνός ἐπιθυμοῦμεν διαρκῶς ἡ Ἑλλάς νά ἀντισταθῆ ἐναντίον

ἐπιθέσεως τοῦ Ἄξονος ἐφ’ ὅσον:

α) ἡ κατάρρευσις ἀμαχητί τῆς Ἑλλάδος, παρά τήν βρεταννικήν ἐγγύησιν, θά εἶχε σοβαρές ψυχολογικές ἐπιπτώσεις ἀνά τήν Ἐγγύς και Μέσην Ἀνατολήν, καί, ἰδία, στήν Τουρκίαν καί

β) μία Ἰταλική ἐπίθεσις κατά τῆς Ἑλλάδος θά ἀποτελοῦσε πιθανώτατα εὐπρόσδεκτο περισπασμό ἀπό τήν κυρία ἐπίθεσιν κατά τῆς Αἰγύπτου καί πιθανῶς νά μᾶς ἔδιδε τήν εὐκαιρία νά καταφέρωμε πλῆγμα κατά τοῦ ἰταλικοῦ ναυτικοῦ. Ἀφ’ ἑτέρου, μία Ἰταλική ἐπίθεσις θά ἀπέληγε ἐν πάση περιπτώσει πιθανώτατα σέ ταχεῖα κατάληψιν μεγάλου τμήματος τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος καί σέ ἐντατικό βομβαρδισμό Ἑλληνικῶν πόλεων, μέ ἀποτέλεσμα νά προκληθοῦν εὐρείας ἐκτάσεως καταστροφές κτισμάτων και σοβαρές ἀπώλειες ἀνθρώπων, γιά τίς ὁποῖες ἀναποτρέπτως θά ἐθεωρούμεθα κατά μέγα μέρος ὑπεύθυνοι» (...) ..................................

Δυό μέρες πρίν

Δύο μέρες πρίν ἀπό τήν ἰταλική εἰσβολή στήν Ἤπειρο ὁ στρατηγός Παπάγος συναντᾶται μέ τόν στρατιωτικό ἀκόλουθο τῆς Βρεταννικῆς Πρεσβείας Ἀθηνῶν καί ἡσυνομιλία τους μεταδίδεται στό Λονδῖνο:

«1. Ὁ Ἕλλην ἀρχηγός τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου (Ἀλέξανδρος Παπάγος) συνεζήτησε σήμερα τό πρωΐ μαζί μου τήν ἀλβανική κατάστασιν, ἡ ὁποία, ἀπό στρατιωτικῆςἀπόψεως, εἶναι ἀνεξήγητη.

2. Ἐάν ἰταλική πρόθεσις ἦταν πραγματικά ἡ ἐπίθεσις κατά τῆς Ἑλλάδος, τότε μέ τήν ἕως τώρα καθυστέρησίν των φαίνεται νά ἔχουν θυσιάσει ὅλα τά πλεονεκτήματα, περιλαμβανομένης τῆς ἐκπλήξεως, τοῦ καταλλήλου καιροῦ καί τῆς ἀριθμητικῆς ὑπεροχῆς στό πεδίο τῶν ἐπιχειρήσεων.

3. Οἱ Ἰταλοί πιθανώτατα ἠμποροῦν νά παρατάξουν καί χρησιμοποιήσουν πέντε μόνον μεραρχίες πεζικοῦ λόγω ἐλλείψεως ἐπικοινωνιῶν.

Οἱ Ἕλληνες ἔχουν τώρα συμπληρώσει τίς προετοιμασίες των και φρονοῦν ὅτι ἔχουν ἐπαρκεῖς χερσαῖες δυνάμεις γιά νά συγκρατήσουν ἐπίθεσιν.

4. Οἱ Ἰταλοί πρέπει συνεπῶς, νά ἐξαρτήσουν κατά μέγα μέρος τήν οἱανδήποτε ἐπιτυχίαν των ἀπό ἀεροπορικές ἐπιδρομές ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία ἀπό ἀέρος εἶναι σχεδόν ἀνυπεράσπιστη. Ἴσως νά σχεδιάζουν καί συνδυασμένη ἐπίθεσιν κατά τῆς ἑλληνικῆς δυτικῆς ἀκτῆς.

5. Τά ἰταλικά στρατεύματα παραμένουν στά ὄρη σέ σκηνές με σταθερῶς χειρότερες συνθῆκες καί, ὡς οἱ Ἕλληνες ὑποστηρίζουν, με μειωμένο ἠθικό.

6. Ὁ καιρός ἐπί τοῦ παρόντος εἶναι κακός κατά μῆκος τῆς μεθορίου μέ πυκνές βροχές, χαμηλά νέφη, ψῦχος καί χιόνια στίς κορυφές. Ἴσως νά βελτιωθεῖ ἐπ’ ὀλίγον πρίνἀρχίση ὁ χειμώνας.

7. Παρ’ ὅλα αὐτά, οἱ Ἰταλοί ἔχουν προωθήσει πρός τήν μεθόριον κατά τίς τελευταῖες ἡμέρες προκεχωρημένα στρατιωτικά τμήματα (...).

8. Δέν ὑπάρχουν μεθοριακά ἐπεισόδια οὔτε πολιτικές ἤ στρατιωτικές πληροφορίες πού νά ὑποδεικνύουν σχεδιαζομένη ἐπίθεσιν».

Τήν αὐγή τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940 μετά τήν ἀπόρριψι τοῦ τελεσιγράφου Γκράτσι, ὁ Μεταξᾶς τηλεφωνεῖ στόν Πρεσβευτή Πάλαιρετ καί τοῦ ἀναγγέλλει τά δραματικά γεγονότα. Ὁ Πάλαιρετ τηλεγραφεῖ ἀμέσως στόν λόρδο Χάλιφαξ στό Φόρεϊν Ὄφφις:

«Σέρ Μ. Πάλαιρετ πρός ὑποκόμητα Χάλιφαξ

Ἀθῆναι, 28 Ὀκτωβρίου 1940

Νο 271

Λόρδε μου

Ὁ Πρόεδρος τοῦ (ἑλληνικοῦ) Ὑπουργικοῦ Συμβουλίου μοῦ ἐτηλεφώνησε σήμερον τήν πρωΐαν εἰς τάς 3.30’ προκειμένου νά με πληροφορήση περί τοῦ τελεσιγράφου τοὁποῖον εἶχε λάβει ἡμίσειαν ὥραν ἐνωρίτερον ἀπό τόν Ἰταλόν πρεσβευτήν. Ἔχω τήν τιμήν νά σᾶς διαβιβάσω ἐσωκλείστως ἕνα ἀντίγραφον τοῦ ἐγγράφου τούτου, τοῦὁποίου τό σημερινόν Νο 994 τηλεγράφημά μου σᾶς ἔδωσε βραχεῖαν περίληψιν. Θά ἦτο δύσκολον νά εὕρη κανείς καλύτερον δεῖγμα ἀναισχύντου ψευδολογίας ἀκόμη καί μεταξύ τῶν πολυαρίθμων παρομοίων προϊόντων τῶν Δυνάμεων τοῦ Ἄξονος.

2. Φαίνεται σχεδόν ἀπίστευτον ὅτι ὁ Ἰταλός πρεσβευτής ἐνεφανίσθη ἀδυνατῶν νά ἀπαντήση εἰς τήν ἐρώτησιν τοῦ στρατηγοῦ Μεταξᾶ, ὡς προς ποῖα στρατηγικά σημεῖα (τῆς Ἑλλάδος) ἡ κυβέρνησίς του προετίθετο να καταλάβη καί ὅμως, οὕτω συνέβη.

3. Ἡ ἑλληνική κυβέρνησις δέν ἐπέδωσε γραπτήν ἀπάντησιν εἰς τήν διακοίνωσιν αὐτήν. Ὅπως εἶχα τήν τιμήν νά σᾶς ἀναφέρω, ὁ στρατηγός Μεταξᾶς ἐδήλωσεν ἀμέσως πρός τόν σινιόρ Γκράτσι ὅτι τοῦτο ἰσοδυναμοῦσε μέ κήρυξιν πολέμου, ἐνήργησε δε ἀναλόγως. Ἡ πρώτη του ἐνέργεια ἦτο νά ζητήση τήν βοήθειά μου.

Διατελῶ κ.λ.π.

Μάϊκλ Παλλαιρέτ

...................

Ἐπειδή ἔτυχε νά εἶμαι αὐτήκοος μάρτυς μιᾶς τηλεφωνικῆς συνδιαλέξεως μεταξύ τῶν δύο ἀνδρῶν, θεωρῶ ὑποχρέωσίν μου χάριν τῆς Ἱστορίας, νά ἐκθέσω τά ἑξῆς:

Κατά τάς μεσονυκτίους ὥρας μιᾶς τῶν ἀνωτέρω ἡμερομηνιῶν, ὅταν ἐπέστρεψεν ἐκ τοῦ γραφείου ὁ Ἀείμνηστος Πρόεδρος εἰς τήν ἐν Κηφισσία οἰκίαν του, συνοδευόμενοςὑπό τοῦ Ὑφυπουργοῦ Ἀσφαλείας κ. Κ. Μανιαδάκη, μέ ἐκάλεσαν καί μοῦ ἔδωσαν ἐντολήν ὅπως, ἐπειδή ὁ Πρόεδρος ἀναμένει ἐπείγουσαν τηλεφωνικήν συνδιάλεξιν μετά τοῦ Ἕλληνος Πρεσβευτοῦ ἀπό τό Βερολίνον καί ἐπειδή πιθανῶς νά βραδύνη,

καί ὁ Πρόεδρος εἶχεν ἀνάγκην ἀναπαύσεως, λόγῳ ὑπερκοπώσεως, παραμείνω εἰς τό τηλέφωνον, ἵνα ἀφυπνίσω τόν Πρόεδρον πρός πραγματοποίησιν τῆς τηλεφωνικῆς συνδιαλέξεως.

Πράγματι κατά τήν 2αν νυκτερινήν, ἐκτύπησε τό τηλέφωνον και ἐζήτησαν ἀπό τήν Ἑλληνικήν Πρεσβείαν Βερολίνου νά ἐπικοινωνήση με τόν Πρόεδρον τῆς Κυβερνήσεως. Ἀμέσως ἀφύπνισα τόν Πρόεδρον καί ἄρχισε τήν τηλεφωνικήν

συνομιλίαν του μετά τοῦ Ἕλληνος Πρεσβευτοῦ Ραγκαβῆ. Αὕτη ἦτο σχετική μέ τήν προηγηθεῖσαν πρό ὀλίγου συνομιλίαν τοῦ Ἕλληνος Πρεσβευτοῦ μετά τοῦ ΓερμανοῦὙπουργοῦ τῶν Ἐξωτερικῶν Φόν Ρίμπεντροπ και ἀντελήφθην τόν Πρόεδρον ΙΩΑΝΝΗΝ ΜΕΤΑΞΑΝ σέ νευρικήν ἔξαψιν καί μέ ἔντονον ὕφος νά λέγη «Κύριε Ραγκαβῆ νάἐπισκεφθῆς καί αὔριον  πάλιν τόν Φόν Ρίμπεντροπ καί νά τοῦ ἀνακοινώσητε ἐκ μέρους μου ὅτι,

Η ΕΛΛΑΣ ΘΑ ΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΟΙΟΥΔΗΠΟΤΕ ΠΟΥ ΘΑ ΤΗΣ

ΕΠΙΤΕΘΗ, καί ἐντός τῆς αὔριον νά μέ ἐνημερώσης.

Ταῦτα ἐκθέτω ἵνα πειστοῦν ὅσοι τυχόν ὑπάρχουν ἀμφιβάλλοντες διά εἰλικρινήν ἐξωτερικήν πολιτικήν τοῦ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΞΑ, ὅστις ὅπως πάντοτε ἄλλο δέν ἐσκέπτετο παρά μόνον τήν Ἑλλάδα καί μόνον τήν Ἑλλάδα.

 Ἐν Ἀθήναις τῇ 15ῃ Ἰανουαρίου 1971

Δημήτριος Θ. Τραυλός

 

28η Ὀκτωβρίου 1940

Ὥρα 2.45’ νυκτερινήν μέ ξυπνοῦν. Ὁ Ὑπαξιωματικός Ὑπηρεσίας μοῦ ἀναφέρει ὅτι, ἦλθεν ὁ Γάλλος Πρεσβευτής καί ζητεῖ νά δῆ τόν κ. Πρόεδρον, κτυπᾶμε τό κουδούνι, ἀλλά δέν ἀκούει κανείς ἀπό μέσα. Σηκώνουμε ἀμέσως, διά τοῦ μυστικοῦ τηλεφώνου καλῶ τόν Ἀείμνηστον Πρωθυπουργόν Ἰωάννην Μεταξᾶν καί τοῦ ἀναφέρω:

«Κύριε Πρόεδρε, ἐδῶ Ἐνωματάρχης Τραυλός, ἔχει ἔλθει ὁ Πρεσβευτής

τῆς Γαλλίας καί θέλει νά σᾶς δῆ».

Καί μοῦ ἀπαντᾷ: Τέτοια ὥρα μωρέ Τραυλέ; Καλά, θά σηκωθῶ.

Ἀμέσως καί ἐγώ ἐξέρχομαι τοῦ οἰκήματος τῆς φρουρᾶς καί εὑρίσκομαι ἔξωθι τῆς οἰκίας τοῦ Προέδρου, ὅπου εἶχε σταματήσει τό αὐτοκίνητον τοῦ Ἰταλοῦ Πρεσβευτοῦ, καίὄχι τοῦ Γάλλου, ὡς ἀνακριβῶς μοῦ εἶχεν ἀναφέρει ὁ Ὑπαξιωματικός Ὑπηρεσίας, τοῦτο διότι λόγῳ τοῦ σκότους, ἐνόμισαν τήν σημαίαν τοῦ αὐτοκινήτου ὡς Γαλλικήν.

Ἐν τῷ μεταξύ ἤνοιξεν ἡ θύρα τῆς πρός τήν κουζίναν εἰσόδου, ὅπου ἐνεφανίσθη μέ τήν νυχτικιάν του ὁ Πρόεδρος. Ἐπηκολούθησεν ἡ εἴσοδος τοῦ Ἰταλοῦ ΠρεσβευτοῦΓκράτσι. Ὄπισθέν του ἠκολούθησα καί ἐγώ. Μετά τόν τυπικόν χαιρετισμόν, οἱ δύο ἄνδρες εἰσῆλθον εἰς ἰδαίτερον δωμάτιον, ἐγώ δέ παρέμεινα εἰς τον διάδρομον.

Ἡ συζήτησις μεταξύ των διήρκεσεν ἐπί πέντε λεπτά περίπου, καθ’ ἥν ἤκουον τήν ἔντονον φωνήν τοῦ ἀειμνήστου Πρωθυπουργοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ.

Ἅμα τῇ ἐξόδῳ τοῦ Ἰταλοῦ Πρεσβευτοῦ, τόν ὁποῖον σημειωτέον, δεν συνόδευσε μέχρι τῆς θύρας, ἐξῆλθεν εἰς τόν διάδρομον ὁ Πρόεδρος και μέ πλήρη ἠρεμίαν, ὡς νά μή συνέβαινε τίποτε τό σπουδαῖον, μοῦ λέγει:

«Δημήτρη, παιδί μου, ἔχουμε πόλεμο».

Καί ἐγώ τόν ἐρωτῶ: Καί τί θά κάνουμε Κύριε Πρόεδρε;

Μοῦ ἀπαντᾷ:

«ΘΑ ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ ΚΑΙ Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΑΖΙ ΜΑΣ!  Σέ παρακαλῶ

τηλεφώνησε ἀμέσως στό Νικολούδην καί Μαυρουδῆν νά ἔλθουν ἐδῶ και ἑτοίμασε τήν Ἀσφάλειάν μου γιά τό Ὑπουργεῖον».

Ὁ ἴδιος ἐτηλεφωνοῦσε εἰς τόν Βασιλέα, Παπάγον καί Ἄγγλον Πρεσβευτήν. Μετ’ ὀλίγον ἤρχισαν νά καταφθάνουν, οἱ ἀνωτέρω Ὑπουργοί, ὁ Ἄγγλος Πρεσβευτής καί ἄλλοι,ἀργότερον δέ κατῆλθον ἅπαντες εἰς το Ὑπουργεῖον τῶν Ἐξωτερικῶν.

Ἀθῆναι τῇ 15ῃ Ἰανουαρίου 1971

Δημήτριος Θ. Τραυλός__

 

ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ Τεῦχος 112 , ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011