Ἀρχὴ …..ἀγῶνος ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις.

Γενικῶς ἀντίστασις; Εἰδικῶς ἀντίστασις; Συνειδητοποιημένη ἀντίστασις; Πρὸς τί;

Συζητοῦσα μὲ μίαν καλή μου φίλη φίλη ἐχθὲς τὸ βράδυ. Ἀγανακτισμένη, ἐξοργισμένη, θυμωμένη ἡ φίλη μου. Ὅπως κι ὅλοι μας δῆλα δή… 

Πήγαμε λοιπὸν μίαν μεγάλη βόλτα καὶ προσπαθούσαμε νὰ κατανοήσουμε ἡ μία τὸν λόγο καὶ τὴν σκέψι  τῆς ἄλλης. Κάποιαν στιγμὴ τὴν ἐρωτῶ: «τί σημαίνει γιὰ ἐσένα δίκαιον;»

Κι ἐκεῖ ἀρχίζει νὰ μοῦ ἀραδιάζει διάφορα. Λίγο ἀπὸ ὅλα. Ὅμως μόνη της κατέληξε στὸ οὐσιαστικὸτερον συμπέρασμα:

«ὁ καθεῖς ἐξ ἡμῶν ἔχει τὸ δικό του δίκαιον»! 

Χαρήκαμε ἰδιαιτέρως τώρα. Ὄχι μὲ τὴν διαπίστωσι τῆς φιλενάδας μου. Αὐτονόητον ἦταν κάτι τέτοιο. Μὲ τὴν διαπίστωσι τῆς ἀδυναμίας μας νὰ ὁρίσουμε τὸ ἁπλούστερον! Γιὰ παράδειγμα: «τί εἶναι δίκαιον»;

Σκέφθηκα λοιπὸν νὰ προτείνω τὸ ἐξῇς στὴν φιλενάδα μου: νὰ ἀνοίξουμε ὅλοι μας ἀπὸ ἕνα λεξικό (κατὰ προτίμησιν τὸ ἴδιο) πρὸ κειμένου νὰ «ὁρίσουμε» τὴν λέξι δίκαιον. 

Ἐὰν ἐγὼ ἀγωνίζομαι γιὰ τὸ δίκαιον κι ἐσὺ ἐπίσης κι ὁ ἄλλος κι ὁ παρ’ ἄλλος… Πρὸ κειμένου νὰ ἔχῃ ἀποτέλεσμα ὁ ἀγών μας καὶ νὰ μὴν εἶναι φτερὸ στὸν ἄνεμο, μήπως θὰ πρέπῃ νὰ ξεκινήσουμε ἀπὸ τὸ βασικότερον; Ἀντὶ νὰ κάνῃ ὁ καθεῖς ἐξ ἠμῶν τὸν δικό του διαφορετικόν ἀγώνα, μὲ στόχον τὴν διεκδίκησι κι ἀποκατάστασι τοῦ δικαίου (μὲ τὰ δικά του κριτήρια)  γιατί νὰ μὴν ξεκινήσουμε μὲ τὸ νὰ ἀνακαλύψουμε ἕναν κοινὸ τόπο πρὸ κειμένου νὰ ἐνωθοῦν ὅλοι αὐτοὶ οἱ μοναχικοὶ ἀγῶνες καὶ νὰ φτιάξουμε ἕναν κοινό; 

Δύσκολα πράγματα…

Τί εἶναι λοιπὸν τὸ δίκαιον; Γιατί ἀγωνίζομαι ἐγὼ γιὰ ἄλλον δίκαιον ἀπὸ αὐτὸ τῆς φίλης μου καὶ ὁ καθεῖς γιὰ τὸ δικό του δίκαιον; Πῶς ἀλλάζει αὐτό; Πῶς μποροῦμε νὰ θέσουμε ὅλοι μαζύ ἕναν κοινόν στὸχο καὶ νὰ κατευθύνουμε τὶς δράσεις μας ἀπὸ κοινοῦ πρὸς αὐτόν;

Παράδειγμα. Ὁ συνταξιοῦχος μάχεται γιὰ τὰ κλεμμένα του χρόνια. Κάποιοι τὸν κορόιδεψαν καὶ τοῦ ἅρπαξαν μίας ζωῆς τὸ ἔργον. Δὲν εἶναι δίκαιον γιὰ τὸν συνταξιοῦχο νὰ τοῦ ἀποδοθοῦν τὰ κεκτημένα του;

Ἡ φίλη μου μάχεται γιὰ τὴν πτώσι τῶν ξεπουλητάδων μας. Οὐδόλως ἔχει νὰ κάνῃ ὁ δικός της ἀγώνας μὲ τὸν ἀγώνα τοῦ συνταξιούχου. Διότι ἐὰν τοῦ συνταξιούχου κάποιος τοῦ ἐπιστρέψῃ τὰ κλεμμένα, ἔχει μεγᾶλες πιθανότητες νὰ ἐπιστρέψῃ στὴν ζωούλα του. Ἡ φίλη μου ὅμως (κι ἀρκετοὶ ἄλλοι σὰν αὐτήν) δὲν περιορίζεται στὴν οἰκονομική μας καταδυνάστευσι. Ἀντιλαμβάνεται, ὀρθῶς, πὼς τὸ πρόβλημά μας εἶναι πολὺ βαθύτερον. Συνεπῶς τὸ δικό της δίκαιον εἶναι διάφορον τοῦ συνταξιούχου.  Καὶ οὐδόλως τὴν ἐνδιαφέρει ἐὰν θὰ  ἔχουμε ἢ ὄχι χρήματα, πρὸ κειμένου νὰ ἐπιστρέψουμε στὸ δίκαιον. 

Τὸ δίκαιον τοῦ ἄλλου, τοῦ ὁποιουδήποτε, εἶναι κάτι ἄλλο. Εἶναι γιὰ παράδειγμα ἡ ἐκπροσώπησις τῆς ὁμάδος στὴν ὁποίαν συμμετέχει, μέσα στὴν βο(υ)λή. Ἢ ἡ μείωσις τῆς τιμῆς τῆς βενζίνης. Ἢ ἡ κατάργησις κάθε μορφῆς ἐξουσίας. Ἢ ὁ διαμοιρασμός τῆς ἐξουσίας σὲ πάρα πολλὰ χέρια. Ἢ ἡ οἰκονομική μας εὐημερία. Ἢ… Ὅ,τι ἄλλο ὁ καθεῖς ἔχει στὸ κεφάλι του. 

Συνεπῶς, ὁ Γιάννης κατεβαίνει καὶ διαμαρτύρεται, πρὸ κειμένου νὰ λάβῃ αὔξησι 30% στὰ εἰσοδήματά του.

Ἡ Μαρία διαμαρτύρεται γιατὶ εἶναι ἄνεργη.

Ὁ Παναγιώτης γιὰ νὰ αὐξηθῇ ἡ ἀστυνόμευσις μέσα στὶς γειτονιές μας.

Ἡ Κατερίνα γιὰ νὰ ἀναλάβῃ τὸ κόμμα της μερικὲς ἕδρες.

Ὁ Λευτέρης γιὰ νὰ ἀποκατασταθῇ ἡ ἀληθὴς διδαχὴ τῆς ἱστορίας μας στὰ σχολεῖα.

Ἡ Νικολέτα γιὰ νὰ μὴν ἔχουμε καμμίαν μορφὴ διακυβερνήσεως…

Καὶ τελικῶς ποῦ εἶναι τὸ δίκαιον; Ὑπάρχει κάπου μέσα σὲ ὅλα αὐτά; Ἢ ὄχι; 

Δίκαιον: (ἀπὸ λεξικὸν Δημητράκου, ἐκδόσεις Γιοβάννη, Ἀθῆναι 1970)

………….. τὸ ὑπὸ τοῦ ἠθικοῦ καὶ γενικῶς τοῦ κοινωνικοῦ κανόνος ὑπαγορευόμενον ὡς ὀρθόν. 

 …………. ἡ δικαιοσύνη

………….. ἡ νόμιμος ἀπαίτησις,

………….. τὸ δικαίωμα

………….. τὸ κατ’ ἀξίωσιν ἐπιβαλλόμενον ὑπὸ τινος ὡς ὀρθόν, νόμιμον

………….. ἡ προνομία.

Γιὰ νὰ μὴν σᾶς ζαλίζω περισσότερο. Τὰ παραπάνω ἀναγράφονται ὡς «ἐπεξεγήσεις» στὴν λέξι «δίκαιον» τοῦ Δημητράκου. Σᾶς πληροφορῶ πὼς εἶναι ὅμως κάποιες ἔννοιες κάπως «διάφορες» μεταξύ τους ὡς ἐρμηνεῖες. Αὐτὸ μᾶς ὁδηγεῖ σὲ ἀδιέξοδον; 

Διόλου. Συμπερασματικῶς, διότι κάπως ἔτσι «δουλεύουν» ὅλες οἱ λέξεις στὴν γλώσσα μας, ἀντιλαμβάνομαι πὼς δίκαιον εἶναι τὸ κοινῶς ἀποδεκτόν, ἡ δικαιοσύνη, ἡ προνομία, ἡ νόμιμος ἀπαίτησις, τὸ νόμιμον, τὸ κατ’ ἀξίωσιν ἐπιβαλλόμενον ὑπὸ τινος ὡς ὀρθόν, ποὺ ὅμως «ὑπαγορεύεται» ὑπὸ τοῦ ἠθικοῦ καὶ κοινωνικοῦ κανόνος. 

Δὲν ἔχει καμμίαν σημασία τὸ τί ἀντιλαμβάνομαι ἐγὼ ὠς δίκαιον. Οὔτε τὸ τί ἀντιλαμβάνεται ἡ φίλη μου. Οὔτε τί ἀντιλαμβάνεται ὁ καθεῖς. Σημασία ἔχει τὸ τί εἶναι τὸ «ἠθικῶς καὶ κοινωνικῶς  ἀποδεκτόν»! Ὅμως, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχουν ἀμέτρητες ὁμᾶδες, ἠθικές καὶ ὀπτικές, ποιό ἀκριβῶς εἶναι τὸ κοινωνικῶς ἀποδεκτόν;

Μήπως νὰ ἀναζητήσουμε τὸ «ἠθικῶς» καὶ τὸ «κοινωνικῶς» ὡς ἔννοιες; Μήπως κάπου ἐκεῖ μέσα θὰ μπορούσαμε νὰ βροῦμε τὶς ἀπαντήσεις μας; Τί εἶναι ἠθικόν λοιπόν; Τί εἶναι κοινωνικῶς ἀποδεκτόν; Μήπως τὸ ἠθικὸν εἶναι ἴδιο γιὰ ἐμένα καὶ γιὰ ἐσένα; Τὸ κοινωνικῶς ἀποδεκτὸν; Τί εἶναι; Ποιός κανών τὸ ὁρίζει; Ποῦ  ξεκινᾶ καὶ  ποῦ τελειώνει τὸ ὅριον; Ἀσαφὲς ἢ σαφές;

Τὸ ξαναπιάνουμε λοιπὸν ἀπὸ τὴν ἀρχή. Ἐὰν δὲν ἀντιληφθοῦμε ἀπὸ κοινοῦ τὸ ἠθικόν καὶ δίκαιον γιὰ ὅλες τὶς ὁμᾶδες ταὐτοχρόνως, τότε πρὸς τί γίνεται ὁ διάλογος; Πρὸς τὶ κατεβαίνουμε ὡς μπουλούκι στὴν πλατεία; Γιατί ἐλπίζουμε σὲ ἀνατροπὴ ὅταν ἐμεῖς δὲν στεκόμαστε νὰ συζητήσουμε μὲ τὸν διπλανό μας γιὰ βασικές ἔννοιες; Νὰ βροῦμε κοινὸν τόπο ἐπικοινωνίας; Νὰ συνεννοηθοῦμε βρὲ ἀδελφὲ γιὰ τὰ στοιχειώδη: λέμε καρέκλα κι ἐννοοῦμε καρέκλα. Ὄχι σκαμνάκι ἢ τραπέζι. 

Νὰ  ἀναδομήσουμε δῆλα δή ἀρχές. Νὰ ἀντιληφθοῦμε τὶς ἔννοιες ὡς ἔχουν κι ὄχι ὅπως μᾶς ἔμαθαν ἢ μᾶς ἔπεισαν. Νὰ ἀναγεννηθοῦμε νοητικῶς καὶ κατ’ ἐπέκτασιν νὰ  δομήσουμε τὸ αὔριο. 

Κι ἐὰν τὸ δικό μου «δίκαιον», τὸ «ἠθικὸν» καὶ τὸ «κοινωνικῶς ἀποδεκτόν» συγκρούεται μὲ τὸ δικό σου; Πῶς τὸ ἀντιμετωπίζουμε; Ποιός ὁρίζει τὸ κοινῶς ἀποδεκτὸν ἠθικὸν καὶ  δίκαιον; Μὲ τί κριτήρια;

Προσωπικῶς πιστεύω πὼς ἡ Φύσις μᾶς δείχνει τὸν δρόμο. Ἐκεῖ εἶναι ὅλες οἱ ἀπαντήσεις ποὺ χρειαζόμαστε. Δίκαιον, κατ’ ἐμέ, εἶναι αὐτὸ ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ζοῦμε σὲ ἁρμονία μὲ τὸ περιβᾶλλον μας, δίχως νὰ ἐπιβαρύνουμε ἢ νὰ καταπιέζουμε ἄλλα μέρη καὶ ὄντα τῆς φύσεως…  Κατ’ ἐπέκτασιν, ἠθικὸν ἐπίσης εἶναι αὐτὸ ποὺ ἡ ἴδια ἡ φύσις μᾶς διδάσκει. 

Στὴν φύσι ὑπάρχει ὅμως καὶ ἡ ἀγέλη. Καὶ ὁ φυσικὸς ἀρχηγός, ὁ ὁποῖος ὁρίζει τὸ ἠθικὸν καὶ τὸ δίκαιον αὐτῆς τῆς συγκεκριμένης ἀγέλης. Ὁρίζει τὰ σύνορα γιὰ παράδειγμα, τὰ δικαιώματα, τὶς ὑποχρεώσεις. Ὀρίζει συμπεριφορές, στόχους, κοινὲς δράσεις. 

Μὲ τί κριτήρια ὁρίζεται ὀ ἀρχηγός; Μὲ ἕνα καὶ μοναδικό: τὴν ἱκανότητά του νὰ ἐπιλύῃ προβλήματα. Δῆλα δή, νὰ βγάζῃ τὸ φίδι ἀπὸ τὴν τρύπα καὶ νὰ ὁδηγῇ μὲ ἀσφάλεια τὴν ἀγέλη. 

Τὸ δίκαιον ὅμως τῆς ἀγέλης ποιό εἶναι; Τὸ ἠθικόν; Ποιός τὰ ὁρίζει; Μήπως οἱ ἐκάστοτε συνθῆκες; Μήπως ἀναλόγως τοῦ χώρου, τοῦ τόπου καὶ τῆς ἀνάγκης τροποποιεῖται κι αὐτό; Προσαρμόζεται; Ἴδιον δίκαιον καὶ ἠθικὸν ὑφίσταται ὄταν τὸ νερὸ ὑπάρχῃ ἐν ἀφθονία πέριξ καὶ ἴδιον ὅταν εἶναι περιορισμένον καὶ λιγοστόν;   Ἴδιον ὅταν ἡ τροφὴ εἶναι πλουσία καὶ ἴδιον ὅταν ἡ τροφὴ ἐλαχίστη; Ἴδιον ὅταν ὁ χῶρος εἶναι ἄφθονος καὶ ἴδιο ὅταν εἶναι περιορισμένος καὶ μετρημένος; Καὶ ποιός φροντίζει γιὰ τὴν ἰσορροπία; Τὴν ἐπικράτησι τοῦ δικαίου; Τὴν ἰσορροπία τοῦ ἠθικοῦ; Τὴν διασφάλισί τους; Μήπως πάλι ὁ φυσικὸς ἀρχηγός;

Τὸ ζητούμενον δὲν εἶναι ὅμως ὀ φυσικὸς ἀρχηγός. Τὸ ζητούμενον εἶναι ἡ ἐπίσκεψις τῶν ὀνομάτων. Τῶν ἐννοιῶν. Τῶν δρόμων ποὺ ξεκινᾶμε νὰ ἀνοίξουμε. Γιὰ νὰ συμβοῦν ὅλα αὐτὰ τὰ θαυμάσια, καὶ νὰ καταλήξουμε σὲ κοινωνίες ἠθικοῦ καὶ δικαίου, πρέπει νὰ ὁρίσουμε τὸν στόχο. Δῆλα δή τὸ πῶς θὰ εἶναι αὐτὴ ἡ κοινωνία.

Κι ἐφ’ ὅσον ὄλοι θέλουμε τὸ δίκαιον στὴν ζωή μας, θὰ πρέπῃ νὰ τὸ ὀρίσουμε, ἀρχικῶς ἐννοιολογικά κι ἐν συνεχείᾳ νὰ τὸ κάνουμε πράξι.  

Δῆλα δή, πρῶτα ὀρίζουμε, μετὰ συνεργαζόμαστε καὶ τέλος κατακτοῦμε. 

Χῦμα στὸ κύμα ἐπανάστασις, δίχως στόχους, ἀποσαφήνισι ἐννοιῶν καὶ ξεκαθάρισμα σκέψεως δὲν γίνεται. Χύμα στὸ κύμα διεκδικήσεις ὁδηγοῦν στὰ γνωστὰ ἀποτελέσματα τῶν πορτοκαλὶ ἀφρικανικῶν «ἐπαναστάσεω». Χύμα στὸ κύμα πορεία ὁδηγεῖ στὴν ἐξάρτησι καὶ τὴν ὑποτέλεια. Ἐμεῖς θὰ τὸ ἀποφασίσουμε.

Ἀλλὰ γιὰ νὰ τὸ ἀποφασίσουμε ἐμεῖς πρέπει νὰ ξέρουμε τί θέλουμε. Γιὰ νὰ ξέρουμε τί θέλουμε πρέπει νὰ τὸ ὁρίσουμε. Γιὰ νὰ τὸ ὁρίσουμε πρέπει νὰ συνδιαλαγοῦμε. 

Τὸ κοινῶς ἀποδεκτὸν δίκαιον καὶ τὸ κοινῶς ἀποδεκτὸς ἠθικὸν  παραμένει λοιπὸν ὡς ζητούμενον. Ὁρίζεται καὶ καθορίζεται ἀπὸ τὰ «κοινωνικῶς καὶ ἠθικῶς ἀποδεκτὰ ὅρια»

Ἐφ’ ὅσον ἐπὶ τοῦ παρόντος οὐδεῖς ἐξ ἡμῶν ἀντιλαμβάνεται ὅλες τὶς παραμέτρους περὶ δικαίου, διότι ἔτσι μᾶς κατῂντησαν, Παπούα  σὲ σχέσι μὲ τὴν ἀντίληψι βασικῶν ἐννοιῶν, μήπως νὰ παραμείνουμε στὰ ὅσα διαθέτουμε καὶ νὰ ξεκινήσουμε ἀπὸ ἐκεῖ; Μήπως νὰ πιάσουμε τὰ ἁπλούστερα; Τὰ ὁποῖα παραμένουν ἡ πολὺ λογικὴ ἐπίσκεψις τῶν ὀνομάτων;

Τί εἶναι λοιπόν δίκαιον; Τί εἶναι ἠθικόν; Τὶ κοινωνικῶς ἀποδεκτόν; Τί κοινωνία; Τί …..  

Διότι τίποτα δὲν εἶναι ὡς φαίνεται…

Φιλονόη.

(Εστάλη από Φιλινόη εκ του Πόντου
http://filonohpontou.wordpress.com/2011/10/06/dikaion/#more-19127)