Μέσα στο «Εργοστάσιο των Τρολ»

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

• 
  Ο 27χρονος Βιτάλι Μπεσπάλοφ που εργάστηκε ως τρολ του Ιντερνετ.ΕΙΚΕΕΣ:

Το τηλεφώνημα που δέχθηκε ο Βιτάλι Μπεσπάλοφ στα μέσα Σεπτεμβρίου του 2014 θα του άλλαζε τη ζωή. Ο απόφοιτος δημοσιογραφίας μόλις είχε μετακομίσει στην Αγία Πετρούπολη. Μόνος και άνεργος, 38 ώρες δρόμο μακριά από το πατρικό του στο Τομπόλσκ της Σιβηρίας, πάσχιζε να βρει μεροκάματα. Στον αριθμό 55 της οδού Σαβούσκινα, όμως, βρισκόταν μια εταιρεία πρόθυμη να τον αξιοποιήσει. Τους επόμενους μήνες θα περνούσε τα εργασιακά του οκτάωρα εκεί, αναρτώντας αλλοιωμένες ειδήσεις στο Ιντερνετ, δημιουργώντας ψεύτικα προφίλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διασπείροντας ψεύδη. Ηταν κι αυτός ένας από τους δεκάδες υπαλλήλους της ρωσικής εταιρείας που έγινε γνωστή ως «Εργοστάσιο των Τρολ».

«Η αρχική μου αποστολή ήταν πολύ απλή. Επρεπε καθημερινά να βρίσκω 20 ειδήσεις σχετικές με την Ουκρανία και να τις ξαναγράφω», λέει με τη βοήθεια διερμηνέα σε τηλεφωνική μας συνομιλία από την Αγία Πετρούπολη ο 27χρονος Μπεσπάλοφ. «Απαγορευόταν να αποκαλέσω τους φιλορώσους αυτονομιστές “αποσχιστές” ή “τρομοκράτες”. Επρεπε να γράφω ότι ήταν “μαχητές”, να δείξω ότι ήταν ήρωες. Απαγορευόταν ακόμη να γράψω οτιδήποτε σχετικό με τον Πούτιν για την Ουκρανία, οπότε τα κείμενα ήταν παρόμοια με την προπαγάνδα της ρωσικής τηλεόρασης».

Ο Μπεσπάλοφ λέει ότι ήταν υπάλληλος της εταιρείας Internet Research Agency (IRA). Στα μέσα του περασμένου μήνα οι ΗΠΑ απήγγειλαν κατηγορίες κατά της συγκεκριμένης εταιρείας και 13 Ρώσων πολιτών για ανάμειξη στις αμερικανικές εκλογές του 2016.

Το κατηγορητήριο των ΗΠΑ απέναντι στην IRA, ακόμη δύο ρωσικές εταιρείες και 13 Ρώσους πολίτες.

 

Το κατηγορητήριο

Σύμφωνα με τις 37 σελίδες του κατηγορητηρίου, από τον Απρίλιο του 2014 δημιουργήθηκε σε έναν από τους ορόφους της εταιρείας το τμήμα των «μεταφραστών», το οποίο σε βάθος χρόνου απασχόλησε μέχρι και 80 άτομα. Υπάλληλοι της IRA παρίσταναν τους Αμερικανούς σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, αναρτούσαν δυσφημιστικά σχόλια για Αμερικανούς πολιτικούς όπως η Χίλαρι Κλίντον και υποστήριζαν την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ.

Για να πετύχουν τον σκοπό τους, πέρα από τα ψεύτικα προφίλ φέρονται να δημιούργησαν και ομάδες με ονομασίες όπως: «United Muslims of America» («Μουσουλμάνοι Ενωμένοι για την Αμερική») και «Army of Jesus» («Στρατός του Ιησού»). Ακόμη αγόραζαν πολιτικές διαφημίσεις στο Διαδίκτυο. Ενδεικτικά, στις 7 Απριλίου 2016 το μήνυμα μιας εξ αυτών των αναρτήσεων ήταν: «Λέω όχι στη Χίλαρι Κλίντον. Λέω όχι στη χειραγώγηση». Αντίστοιχα, στις 19 Μαΐου 2016 άλλο μήνυμα ανέφερε: «Ψηφίστε Ρεπουμπλικανούς. Ψηφίστε Τραμπ».

Για να συλλέξουν περισσότερα στοιχεία για την αποστολή τους, τρεις υπάλληλοι της εταιρείας φέρονται να ταξίδεψαν στις ΗΠΑ το 2014. Μεταξύ άλλων, υπάλληλοι της εταιρείας κατηγορούνται ότι διοργάνωσαν πολιτικές συγκεντρώσεις στις ΗΠΑ υποδυόμενοι τους Αμερικανούς.

Απόσπασμα του αμερικανικού κατηγορητηρίου.

Βασικός χρηματοδότης της IRA σύμφωνα με τους Αμερικανούς είναι ο προσκείμενος στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, επιχειρηματίας Εβγκένι Πριγκόζιν. Ο ίδιος έχει αρνηθεί τις κατηγορίες. Και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών έχει χαρακτηρίσει «παράλογους» αυτούς τους ισχυρισμούς.

Με αφορμή αυτές τις αποκαλύψεις, ο Μπεσπάλοφ, ως πρώην υπάλληλος της IRA, δέχεται εδώ και μήνες διαρκώς προτάσεις για συνεντεύξεις. Οταν αποχώρησε από την εταιρεία, στις αρχές του 2015, μίλησε σε ρωσικά ΜΜΕ κρύβοντας αρχικά την ταυτότητά του. Βλέποντας, όμως, στην πορεία ότι άνοιγαν και άλλα στόματα αποφάσισε να δείξει το πρόσωπό του. Η πλήρης ιστορία του καταγράφηκε πρώτα στο βιβλίο «War in 140 Characters» («Πόλεμος σε 140 χαρακτήρες»), του Ντέιβιντ Πατρικαράκου. Ακολούθησαν συνεντεύξεις στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο NBC, στην εφημερίδα Wall Street Journal και στο περιοδικό TIME. Μία ημέρα μετά την πρόσφατη συνομιλία του με την «Κ», υποδέχθηκε στο σπίτι του δημοσιογράφους από τη Γαλλία. Ο ίδιος λέει ότι δεν περίμενε πως η δουλειά του θα προκαλούσε παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Η προπαγάνδα

Τα γραφεία της εταιρείας Internet Research Agency στην Αγία Πετρούπολη.

Αν και όπως υποστηρίζει δεν είχε προσωπική ανάμειξη στο κομμάτι των αμερικανικών εκλογών, καθώς δεν συμμετείχε στη συγκεκριμένη ομάδα, η εμπειρία του είναι διαφωτιστική για τις συνθήκες εργασίας που επικρατούσαν στο «Εργοστάσιο των Τρολ». Η δουλειά του επικεντρώθηκε στην προπαγάνδα σχετικά με την Ουκρανία. Το γραφείο του βρισκόταν στον πρώτο όροφο, απ’ όπου φέρεται να λειτουργούσαν τουλάχιστον δέκα ψεύτικες ρωσικές και ουκρανικές ιστοσελίδες. Μία από αυτές, μάλιστα, είχε 100.000 μοναδικούς επισκέπτες την ημέρα.

«Ημασταν χωρισμένοι σε δύο τμήματα, το “Ουκρανία 1” και το “Ουκρανία 2”. Το πρώτο εφάρμοζε την πιο σκληρή προπαγάνδα», λέει στην «Κ». Ως παράδειγμα μιας εκ των ψευδών ειδήσεων που έγραψε φέρνει ένα κείμενο για επίθεση σε σχολείο τον Οκτώβριο του 2014. «Εγραψα ότι Ουκρανοί στρατιώτες σκότωσαν ανθρώπους και παιδιά, ενώ δεν υπήρχε σχετική πληροφόρηση», λέει.

Η IRA, όμως, δεν περιόριζε τις δραστηριότητές της στο δικό του τμήμα. Ο Μπεσπάλοφ λέει ότι στους υπόλοιπους ορόφους υπήρχε ολιγομελής ομάδα για τη δημιουργία γραφιστικών (τα μέλη της οποίας αποκαλούνταν «καλλιτέχνες»), άλλο τμήμα για τη σύνταξη μπλογκ με ψευδείς ειδήσεις και ακόμη ένα για τον σχολιασμό και τη διασπορά των θεμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο ίδιος θα δοκιμαζόταν και στο τελευταίο πόστο.

Η εργασία του κρατούσε ένα οκτάωρο, με τη δυνατότητα διαλείμματος μισής ώρας για φαγητό. Απαγορευόταν να φύγει από τη δουλειά νωρίτερα, ακόμη και αν είχε τελειώσει όσα του αναλογούσαν. Αμειβόταν ως νέος υπάλληλος με 44.000 ρούβλια τον μήνα, περίπου 622 ευρώ σε σημερινή ισοτιμία.

Θυμάται ότι πέρα από την Ουκρανία κατά καιρούς είχε αναρτήσει λιγοστές ειδήσεις για τον Μπαράκ Ομπάμα και την Αγκελα Μέρκελ. Τον ρωτάμε εάν είχε αναφερθεί και σε θέματα σχετικά με την Ελλάδα. «Θυμάμαι κάποιες περιπτώσεις, αλλά μπορεί να τις θεωρήσετε προσβλητικές», λέει. «Ηταν κείμενα που υποστήριζαν ότι οι Ελληνες είναι τεμπέληδες, ή ότι οι Ευρωπαίοι θα τους πληρώνουν για πολλά χρόνια. Ο κύριος στόχος μας δεν ήταν η Ελλάδα, αλλά η Ευρωπαϊκή Ενωση. Η γραμμή μας ήταν να χρησιμοποιήσουμε οποιαδήποτε πληροφορία μπορεί να δείξει ότι η Ε.Ε. δεν λειτουργεί». Οπως προσθέτει, εκείνη την περίοδο αυτά τα κείμενα ήταν γραμμένα στα ρωσικά και δεν απευθύνονταν ακόμη σε διεθνές κοινό.

Στα social media

Επειτα από λίγους μήνες, ο νεαρός υπάλληλος μετακινήθηκε στο τμήμα των social media. Κάθε πρωί στις 9 λάμβανε έναν τίτλο και ένα λινκ που παρέπεμπε σε κάποιο ψευδές κείμενο. Αποστολή του ήταν να το μοιραστεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γι’ αυτό τον σκοπό δημιουργούσε μία σειρά ψεύτικων προφίλ στην πλατφόρμα Vkonakte, ρωσικό κλώνο του Facebook. Εκλεβε πραγματικά ονόματα άλλων χρηστών και χρησιμοποιούσε συνήθως φωτογραφίες όμορφων γυναικών. Οπως εξηγεί, του παρείχαν από την εταιρεία δεκάδες κάρτες sim, γιατί η συγκεκριμένη πλατφόρμα ζητάει αριθμό κινητού τηλεφώνου για την ενεργοποίηση νέου προφίλ.

«Ηταν μια τρέλα. Δεν έχω ξανακάνει πιο ηλίθια δουλειά», λέει. «Επί οκτώ ώρες μόνο αντιγραφή και επικόλληση».

Σύντομα αποφάσισε να αποχωρήσει. Τον ρωτάμε εάν έχει δεχθεί απειλές, αν και δεν είναι ο μόνος πρώην υπάλληλος της εταιρείας που μιλάει επώνυμα για τη δουλειά του. Μόνο πριν από τρεις μήνες υποστηρίζει ότι τον ενόχλησε κάποιος άγνωστος, λέγοντας ότι αν δεν σωπάσει θα καταλήξει στη φυλακή για βιομηχανική κατασκοπεία. Πλέον, ο Μπεσπάλοφ εργάζεται σε άλλη ιστοσελίδα, η οποία επικεντρώνεται μεταξύ άλλων σε νέα σχετικά με τον ιό HIV. «Δεν θα ήθελα να μείνω στην ανάμνηση του κόσμου ως ένα τρολ του Ιντερνετ», λέει.

kathimerini.gr

Έντυπη