Ο (Μέγας) Αλέξανδρος και το "κατηραμένο" ναυπηγείο

Του Δημήτρη Στεργίου 

Μία παράφραση του αγαπημένου έργου θεάτρου σκιών και τον λατρεμένο, αείμνηστο Ευγένιο Σπαθάρη. Πρόκειται για μία ιστορία η οποία διαρκεί δεκαετίες και περιλαμβάνει όπως και το έργο νερό, πολλά φίδια και μάλλον αρκετούς καραγκιόζηδες. 

Στις αρχές Οκτωβρίου του παρόντος έτους εκδόθηκε από το Διαιτητικό Δικαστήριο του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC), απόφαση με την οποία το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεούται να καταβάλει στο λιβανέζικο όμιλο Privinvest, ποσό 154,5 εκατ. ευρώ, εντόκως με επιτόκιο 6%. Επικεφαλής του ομίλου είναι ο γαλλο-λιβανέζος επιχειρηματίας Iskandar (Αλέξανδρος) Safa. H Privinvest ανήκει στον όμιλο Αbu Dhabi MAR (ADM) ο οποίος κατέχει το πλειοψηφικό πακέτο (75,1%) των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά (Ελληνικά Ναυπηγεία Α.Ε-ΕΝΑΕ). Η απόφαση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο
πολυεπίπεδων νομικών αντεγκλήσεων στο εξωτερικό (Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο, Παγκόσμια Τράπεζα) και στο εσωτερικό μεταξύ του κ. Safa και του Ελληνικού Δημοσίου.

Αυτό όμως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

Το 1956 ο Σταύρος Νιάρχος ιδρύει τα Ελληνικά Ναυπηγεία Σκαραμαγκά στη θέση που βρίσκονταν τα παλαιά Βασιλικά Ναυπηγεία από τα τέλη της δεκαετίας του 1930. Οι δύο γίγαντες της ελληνικής και παγκόσμιας οικονομία μοίρασαν την πίτα. Ο Ωνάσης έφτιαξε την Ολυμπιακή και ο Νιάρχος πήρε τα ναυπηγεία και αργότερα το 1969 τα δύο τρίτα των διυλιστηρίων Ασπρόπυργου. Τα ναυπηγεία παρά την έλλειψη πρότερης εμπειρίας και τεχνογνωσίας ανθούν αλλά με τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση και τη μεγάλη ναυτιλιακή κρίση του τέλους της δεκαετίας του 1970 τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται. 

Το 1985 τα ναυπηγεία εθνικοποιούνται και περνούν στην ΕΤΒΑ. 

Στο πλαίσιο ευρωπαϊκής οδηγίας η ελληνική κυβέρνηση υποχρεούτο να ιδιωτικοποιήσει τα ναυπηγεία μέχρι το Μάρτιο του 1993. Τελικά το 1995 η ΕΤΒΑ διατηρεί το 51% και το 49% των μετοχών περνάει στους εργαζόμενους. 

Το 1997 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει διαγραφή χρέους επ’ ωφελεία των ναυπηγείων ύψους 54,525 δισ. δραχμών (160 εκατ. ευρώ) καθώς και οικονομική βοήθεια ύψους 7,8 δισ. δραχμών στο πλαίσιο επενδυτικού προγράμματος εκσυγχρονισμού.

Το 1996 η κρίση των Ιμίων και τα απόνερά της πυροδοτούν την έναρξη πολύ μεγάλων εξοπλιστικών προγραμμάτων. To 2000 και 2002 η γερμανική εταιρία HDW  αναλαμβάνει την  κατασκευή για το Πολεμικό Ναυτικό 4 υποβρυχίων Τype214, εκ των οποίων το ένα θα ναυπηγούνταν στο Κίελο και τα τρία στα ΕΝΑΕ. Το 2002 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει την απόκτηση του 100% των ΕΝΑΕ από την κοινοπραξία HDW/Ferrostaal στο πλαίσιο του προγράμματος ιδιωτικοποίησης της ΕΤΒΑ. Το ποσό της εξαγοράς είναι 2,1 δισ. δραχμώνκαι η υποχρέωση συμμετοχής σε αύξηση κεφαλαίου της ΕΝΑΕ ύψους 14 δισ. δραχμών. Για τα ΕΝΑΕ είχε δώσει προσφορά και ελληνικός ναυπηγοεπισκευαστικός όμιλος. Στους όρους της συμφωνίας περιλαμβανόταν και η διαβεβαίωση ότι το ελληνικό δημόσιο θα αναλάβει το κόστος μελλοντικών προστίμων-που θα αφορούσαν κρατικές επιχορηγήσεις-από την ΕΕ!

Το 2005 τα ΕΝΑΕ αναλαμβάνει η Tyssen Krupp σε ποσοστό 100% μετά από εξαγορά της HDW αλλά και των μετοχών της Ferrostaal στην κοινοπραξία.

To 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά από τα ΕΝΑΕ να επιστρέψουν στο Ελληνικό δημόσιο 230 εκατομμύρια ευρώ για παράνομες κρατικές επιχορηγήσεις τις οποίες έλαβαν κατά την περίοδο 1997-2002. Στην ίδια απόφαση επισημαίνεται ότι δεν τηρήθηκαν οι όροι της συμφωνίας του 1997 για το επενδυτικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού. Σημειώνεται ότι βασική προϋπόθεση για τη βοήθεια που είχε χορηγηθεί ήταν να εισπραχθεί από τους εργαζόμενους το ποσό των 24 εκατ. ευρώ για το 49% το οποίο τους μεταβιβάστηκε, πληρωμή που δεν έγινε.

To 2010 ο όμιλος ADM αναλαμβάνει σε ποσοστό 75% τα ΕΝΑΕ και το 25% παραμένει στην TyssenKrupp με αντίτιμο 1 ευρώ αλλά με φορτίο όλες τις...  αμαρτίες. Στο τέλος του ίδιου έτους το Ελληνικό Δημόσιο έρχεται σε συμφωνία με την ΕΕ που αφορά το πρόστιμο του 2008 το οποίο με τους τόκους έχει ανέλθει στα 539 εκατ. ευρώ. Μέρος της συμφωνίας ήταν ότι τα ΕΝΑΕ δεν θα αναλάβουν εμπορικές δραστηριότητες για 15 χρόνια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο μόνος πελάτης τους μέχρι το 2025 θα είναι μόνο το Πολεμικό Ναυτικό και επομένως το Ελληνικό Δημόσιο! Επιπρόσθετα μετά τη συμφωνία με τον Λιβανέζο ο ΟΣΕ διεκδικεί από τα ΕΝΑΕ περίπου 360 εκατ. ευρώ για ένα πρόγραμμα που είχε υπογραφεί το 2001 αλλά δεν υλοποιήθηκε, γεγονός το οποίο σύμφωνα με την απόφαση του ICC είχε αποκρύψει το Ελληνικό Δημόσιο κατά τις διαπραγματεύσεις με τον Safa.

Κυρίως λόγω των μεγάλων καθυστερήσεων στην υλοποίηση των εξοπλιστικών προγραμμάτων, ο νέος ιδιοκτήτης των ΕΝΑΕ δηλώνει αδυναμία να πληρώσει τους εργαζόμενους και τη μισθοδοσία τους από το 2014 έχει αναλάβει το Πολεμικό Ναυτικό.

Σήμερα το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης περιλαμβάνει πιθανότατα την "έξωση" του ομίλου Privinvest από το μετοχικό κεφάλαιο των ΕΝΑΕ και την αναζήτηση άλλου επενδυτή. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Λιβανέζου ή το δικαστικό διακανονισμό της υπόθεσης. Το σχέδιο επίσης προβλέπει σύμφωνα με τον υφυπουργό Οικονομίας Στέργιο Πιτσιόρλα, την υπαγωγή των ΕΝΑΕ σε καθεστώς ειδικής διαχείρισης και την πώληση ξεχωριστά του εμπορικού και του στρατιωτικού σκέλους. Για το τελευταίο, ο στόχος είναι να πωληθεί μέσω διαγωνισμού σε ευρωπαϊκούς ομίλους σύμφωνα και με το πλαίσιο για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Για το εμπορικό κομμάτι η Coscο  έχει εκδηλώσει έντονο ενδιαφέρον, αλλά πριν να ξεκαθαριστεί η κατάσταση δεν μπορεί να γίνει κάποια επίσημη ανακοίνωση. 

Στα άλλα ναυπηγεία στην Ελλάδα η κατάσταση δεν είναι λιγότερο τραγική. Ο όμιλος Νεώριου ο οποίος περιλαμβάνει τα ναυπηγεία Ελευσίνας και Σύρου είναι βασικά ανενεργός και περιμένει αγοραστή. Έχουν κατατεθεί προσφορές από εταιρίες αμερικάνικων (ΟΝΕΧ) και νοτιοκορεατικών συμφερόντων (Daewoo) ενώ έντονο είναι και το ενδιαφέρον της Cosco.

Ερχόμαστε λοιπόν στα ερωτήματα.

Σε ποιόν τελικά ανήκουν τα ΕΝΑΕ; Στο Ελληνικό Δημόσιο, στον Λιβανέζο ή στο σύλλογο "Τρίαινα" των εργαζομένων;

Τι εννοούμε όταν λέμε ψάχνουμε επενδυτή; Διότι στη συγκεκριμένη περίπτωση είχαμε πολλούς εδώ και δεκαετίες. Ψάχνουμε κάποιον να επενδύσει σημαντικά κεφάλαια, να μεταφέρει τεχνογνωσία, να διασώζει θέσεις εργασίας, να φορτωθεί χρέη, με αντάλλαγμα το αστραφτερό μας χαμόγελο; Οχι. Θέλει να έχει κέρδη, πολλά κέρδη και στην περίπτωση του ρίσκου που θα πάρει για την Ελλάδα πάρα πολλά κέρδη. Έτσι λειτουργεί η αγορά και δη η διεθνής επενδυτική αγορά.

Τι το κακό έχει το moto του Donald, "Πρώτα η Αμερική;”. Γιατί όχι "πρώτα η Ελλάδα;” Τι το κακό έχει λίγο προστατευτισμός στις ελληνικές επιχειρήσεις και στους Έλληνες επιχειρηματίες; Προσοχή. Προστατευτισμός σε αυτό που η γεωοικονομία αποκαλεί επιχειρήσεις "εθνικούς πρωταθλητές" όχι σε μειοψηφικές ομάδες συμφερόντων και ψηφοφόρων. Δυστυχώς όμως στην παρούσα φάση τέτοιες επιχειρήσεις που να διεκδικούν τα ΕΝΑΕ δεν υφίστανται. 

Τι τελικά περιμένουμε από την  Cosco; Βεβαίως έχει τον ΟΠΛ (67%)-στον οποίο περιλαμβάνεται και η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη του Περάματος- και τον έχει κάνει να πετάει. Βεβαίως έχει αποκτήσει ορυχεία και εργοστάσια της ΔΕΗ τα οποία θα αξιοποιήσει. Βεβαίως και είμαστε ευτυχισμένοι που ήμαστε στο Νέο Δρόμο του Μεταξιού του Marko Polo του 21ου αιώνα Xi Jinping. Αλλά και όλα μας τα ναυπηγεία; Εάν γίνουμε λίγο Σαιξπηρικοί: Μπορεί κάποιος να επιθυμεί πάρα πολύ από κάτι καλό; Εάν γίνουμε και λίγο λαϊκοί: Mήπως υπάρχουν και άλλες πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια;

Οι 200 λίρες που πήρε ο Μέγας Αλέξανδρος στην ιστορία του Σπαθάρη από τον πασά για να σκοτώσει το καταραμένο φίδι δεν έχουν καμία σχέση με τα 200 εκατ. που οφείλει το Ελληνικό Δημόσιο στον  Iskandar της ιστορίας μας. 

Στην ιστορία των ΕΝΑΕ το ποίος είναι Μέγας (εφόσον υπάρχει), ποια είναι τα φίδια και ποιοι οι καραγκιόζηδες (που σίγουρα υπάρχουν) στη δική σας κρίση. 

* Ο κ. Δημήτρης Στεργίου είναι Γεωοικονομικός Αναλυτής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

capital.gr