Επικίνδυνη Κοινωνία – Διαφθορά, Βία και Παγκοσμιοποίηση

Φωτεινή Μαστρογιάννη 

«Στην κοινωνία όπου δεν συνυπάρχουν μεγάλος πλούτος και μεγάλη φτώχεια διαμορφώνονται τα πιο υγιή ήθη, γιατί εκεί δεν ευδοκιμούν ούτε η αλαζονεία, ούτε η αδικία ούτε ο φθόνος».

Πλάτων

Η «ανάπτυξη» είναι μία λέξη της μόδας στη χώρα μας και θεωρείται ως η λύση στο οικονομικό της πρόβλημα. Τι είδους ανάπτυξη όμως έχει επιτευχθεί στις διάφορες χώρες του κόσμου;  Η «ανάπτυξη» ενίσχυσε το εισόδημα κάποιων  (λίγων) σε παγκόσμια κλίμακα ενώ αντίθετα μείωσε το εισόδημα των περισσότερων. Αυτού του τύπου «ανάπτυξη» δημιούργησε τον καταναλωτισμό, την αστικοποίηση, το μεγαλύτερο διαχωρισμό των κοινωνικών τάξεων αλλά και την αδικία, την ανισότητα,  τη βία και τη διαφθορά. 

Στην Ελλάδα αυτή η ανισότητα, η αδικία και η διαφθορά είναι μία παλιά ιστορία. Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: «Το κυριότερο γνώρισμα της ελληνικής κοινωνίας είναι το χαμηλό αναπτυξιακό επίπεδο και οι μεγάλες ανισότητες, φυσική συνέπεια των εθνικών περιπετειών, των επεμβάσεων και της εξάρτησης…Το ελληνικό κοινωνικό τοπίο: μια μικρή ομάδα προνομιούχων που κυριαρχεί επί ενάμισι αιώνα σε ένα κόσμο μαζικής φτώχειας. Αυτή η προκλητική ανισότητα, με τη συνεπικουρία εξωγενών παραγόντων, διαιώνισε τη στασιμότητα της κοινωνίας και τις εσωτερικές βίαιες αντιπαραθέσεις».

Παράλληλα με αυτή την ανάπτυξη των λίγων, ο Ούλριχ Μπεκ (1992) ανέφερε ότι αναπτύσσεται μία «επικίνδυνη κοινωνία», μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από ολοένα και αυξανόμενη αβεβαιότητα και εργασιακή ανασφάλεια καθώς και από έλλειψη γνώσης για το περίπλοκο πλέον περιβάλλον της καθημερινότητας (βλ.χρήση έξυπνων κινητών, Η/Υ κοκ).

Σε μία τέτοια κοινωνία αναπτύσσεται η διαφθορά που οφείλεται στην κακού τύπου «ανάπτυξη» με την αυξημένη ανισότητα και κοινωνική αδικία, στη βία που δημιουργεί η καταπιεστική καθημερινότητα του ατόμου αλλά και στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και στη Νέα Τάξη Πραγμάτων.

Η βία αναπτύσσεται ιδιαίτερα σε κοινωνίες που δέχονται γρήγορες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές (όπως η Ελληνική γι’αυτό και η αύξηση της εγκληματικότητας). Τα τρομοκρατικά χτυπήματα στις διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι δείγμα αυτής της βίας  αλλά βία είναι και η διαρκής αστυνόμευση της κοινωνίας ως αντίδραση για τα χτυπήματα αυτά (και όχι μόνο). Βία είναι και ο κατευθυνόμενος κοινωνικός αυτοματισμός όπου οι κοινωνικές ομάδες έρχονται σε αντιπαράθεση. Δεν υπάρχει αλληλεγγύη και η βία υπερισχύει της ηθικής και της αίσθησης της κοινότητας («ο καθένας για την πάρτη του»). 

Η βία γίνεται χρόνια όταν το κράτος είναι αδύναμο (το παρατηρούμε όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα όπου ο οπορτουνισμός και ο ατομικισμός αλλά και το μίσος και ο φθόνος για τους άλλους αυξάνεται διαρκώς) αλλά και όταν το κράτος είναι πολύ δυνατό αλλά έχει προκληθεί αντίθεση εντός του (βλ. την εσωτερική κατάσταση των ΗΠΑ με τις διαμαρτυρίες εναντίον του Τραμπ και πιθανολογώ και της Γερμανίας εντός σύντομου χρονικού διαστήματος).

Σε τέτοιες συνθήκες, η διαφθορά αποτελεί μέρος του συστήματος όπως το έχουμε βιώσει πολύ καλά στην Ελλάδα πριν και κατά διάρκεια της κρίσης. Αποτελεί μέρος του συστήματος γιατί ειδικά για τα άτομα που δεν έχουν μεγάλη δύναμη αποτελεί τρόπο επιβίωσης βλ. «γρηγορόσημο» για την πιο γρήγορη διευθέτηση ζητημάτων και παράκαμψη της εχθρικής προς τον πολίτη γραφειοκρατίας, φακελάκια γιατρών, ρουσφέτι στον βουλευτή κοκ. 

Η διαφθορά αποκτά τους άτυπους πλην ισχυρούς κανόνες της π.χ. εάν δεν δώσει ο πολίτης φακελάκι στον γιατρό η εγχείρηση θα καθυστερήσει, ο γιατρός δεν θα προσέξει μετεγχειρητικά τον ασθενή, ο γιατρός του ΕΟΠΥΥ δεν θα εξετάσει αλλά εμμέσως πλην σαφώς θα παραπέμψει τον ασθενή στο ιδιωτικό του ιατρείο κοκ. Το φακελάκι εάν δεν είναι υπό την μορφή χρημάτων θα είναι υπό την μορφή «δώρου». Υπόψη ότι η διαφθορά κατ’αυτό τον τρόπο συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα και αποτελεί άλλο ένα από τα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης.

Η παγκοσμιοποίηση και η «ανάπτυξη» αυτού του τύπου έχουν ως βάση τους τον νεοφιλελευθερισμό ο οποίος στηρίζεται από κέντρα όπως είναι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα σε συνεργασία με τις τοπικές (οικονομικοπολιτικές) ελίτ οι οποίες κάποιες φορές εμφανίζονται και ως «σοσιαλιστικές». 

Η παγκοσμιοποίηση καταστρέφει την τοπική κουλτούρα και την οικονομική δομή π.χ. οι συνεταιριστικές και κοινοτικές μορφές οικονομίας εξαφανίζονται όπως και οι μικρές επιχειρήσεις, οι άνθρωποι ενστερνίζονται αντιλήψεις όπως είναι το κυνήγι του χρήματος διαβρώνοντας έτσι τις υπάρχουσες ηθικές αξίες και δημιουργώντας την «ηθική» του καταναλωτισμού, της ανισότητας και της αδικίας όπου επιτυχημένος θεωρείται ο αποκτών με κάθε τρόπο, ακόμα και ανήθικο, χρήματα.

Η διαφθορά λοιπόν είναι το σύμπτωμα και όχι η αιτία της αρρώστιας όπως πολλοί υποστηρίζουν, αποκτά δε δομική μορφή σε «αποτυχημένα» κράτη όπως κατέστη η Ελλάδα όπου οι έννοιες της αλληλεγγύης και της πραγματικής φιλίας δεν υφίστανται χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υφίσταται και σε κράτη που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομικο-πολιτική κατάσταση. 

Η παγκοσμιοποίηση είναι ο κυριότερος λόγος μαζί με την χαοτική κατάσταση που επικρατεί την οποία πολλές φορές προκαλούν οι ίδιες οι κυβερνώντες με την υποστήριξη που λαμβάνουν από το αδιαφανές τραπεζικό σύστημα και την υποστήριξη κάποιων λίγων πλούσιων χωρών. Τα εγκλήματα που πραγματοποιούνται εις βάρος των λαών είναι υπερεθνικά ως αποτέλεσμα του οικονομικού συστήματος της παγκοσμιοποίησης ενώ η εθνική κυριαρχία εξαφανίζεται συνεχώς. Την εξαφάνιση της εθνικής κυριαρχίας επεσήμανε και  ο Μακρόν πρόσφατα στην ομιλία του στην Πνύκα (χώρο που ως νέοι υποτελείς παραχωρήσαμε) «Η πραγματική εθνική κυριαρχία πρέπει να δημιουργηθεί μέσα στην Ευρώπη».

Η διαφθορά λοιπόν αποτελεί μέρος του συστήματος το οποίο με την αυξανόμενη ανισότητα και φτώχεια για το μεγάλο μέρος του πληθυσμού και τον άκρατο καταναλωτισμό για το άλλο όχι μόνο υποβαθμίζει τη δημοκρατία και επιβάλλει τον απολυταρχισμό αλλά και δημιουργεί μία παγκοσμιοποιημένη εγκληματική κοινωνία (Bauman,2004).

Oποιαδήποτε μέτρα για την καταπολέμησή της διαφθοράς βλ. νέοι νόμοι, καλύτερη αστυνόμευση κτλ. είναι ημίμετρα γιατί το πρόβλημα είναι το ίδιο το σύστημα, το οποίο μπορεί να αλλάξει μόνο εάν οι άνθρωποι καταλάβουν το πρόβλημα και θελήσουν να το αλλάξουν όχι όμως ακολουθώντας κάποιες ξεπερασμένες ιδεολογίες.

Φωτεινή Μαστρογιάννη

Η συστημική προσέγγιση, κατά πολλούς, αποτελεί το ιδανικό μέσο για την καταπολέμηση της διαφθοράς και το ίδιο ισχύει για την πολλά υποσχόμενη ωστόσο ανέφικτη, με το υπάρχον νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, «ανάπτυξη».

Προτεινόμενα Αναγνώσματα

Μαστρογιάννη, Φ. Ραγιαδισμός και Νεοαποικιοκρατία. 

Διαθέσιμο στο:

Μαστρογιάννη, Φ. Η Ανοδος του Σύγχρονου Απολυταρχισμού. Διαθέσιμο στο:

Μαστρογιάννη, Φ. Χάος και ΕΕ. Διαθέσιμο στο:

Μαστρογιάννη, Φ. Ελλάδα και Εξάρτηση. 

Διαθέσιμο στο:
Σιμόπουλος, Κ. Η διαφθορά της εξουσίας. Εκδ. Πιρόγα.
TheToc.  Το μανιφέστο Μακρόν από την Πνύκα για τη «νέα Ευρώπη». Διαθέσιμο από: http://www.thetoc.gr/politiki/article/to-manifesto-makron-apo-tin-pnuka-gia-tin-nea-eurwpi

Bauman, Zygmunt. (2004). Wasted lives: modernity and its outcasts. Cambridge: Polity Press.

Beck, Ulrich. (1992). Risk society: towards a new modernity. London: Sage.

Clammer, John. Corruption, Development, Chaos and Social Disorganisation: Sociological reflections on corruption and its social basis. Διαθέσιμο στο:

 

mastroyanni.blogspot