Τι είναι και τι φέρνει η CETA

Οι Ευρωβουλευτές υιοθέτησαν την περασμένη Τετάρτη την συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά. Θα είναι εφαρμοστέα κατά 90 % από τις αρχές Μαρτίου. Απομένει ωστόσο να κυρωθεί το κείμενο από τα εθνικά κοινοβούλια, ενώ κάποιες επιφυλάξεις παραμένουν, κυρίως αναφορικά με τα διαιτητικά δικαστήρια.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επικύρωσε την Τετάρτη την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΕΕ-Καναδά ή CETA, με ευρεία πλειοψηφία, 408 ψήφων υπέρ, 254 κατά και 33 αποχών. Η δεξιά, οι φιλελεύθεροι και οι περισσότεροι σοσιαλιστές ψήφισαν υπέρ του κειμένου, ενώ οι Πράσινοι, η αριστερά, η άκρα δεξιά και ορισμένοι σοσιαλιστές εξέφρασαν την αντίθεσή τους (βλ. παρακάτω). Θεωρούμενη από τους  αντιτασσόμενους ως «ο Δούρειος Ίππος των Η.Π.Α.», αυτός ο τόμος των 2 344 σελίδων προβλέπει αύξηση των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά μέσω μείωσης των δασμών και απλοποίησης των διαδικασιών.
Η συμφωνία, η οποία υπήρξε αντικείμενο έντονης διαπραγμάτευσης για επτά χρόνια μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Οττάβας, αναμένεται να τεθεί σε "προσωρινή" εφαρμογή από την 1η Μαρτίου. Μόνο οι πιο αμφιλεγόμενες
διατάξεις, όπως το σύστημα επίλυσης συγκρούσεων επί θεμάτων επενδύσεων δεν πρόκειται να εφαρμοστούν προς στιγμήν. Εφεξής, το κείμενο πρέπει να έρθει ενώπιον των 38 περιφερειακών ή εθνικών κοινοβουλίων. Μια διαδικασία που θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια.
Πολυάριθμες οι αντιρρήσεις που εγείρονται για την CETA, όπως στην Αυστρία, την Ολλανδία ή τη Γαλλία. Και ουδείς γνωρίζει τι θα συμβεί εάν ένα ή περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη συνέβαινε να μην επικυρώσουν την συμφωνία. Δεν υπάρχει καμία διάταξη στη Συνθήκη για αυτό. Σύμφωνα με την Marianne Dony, Πρόεδρο του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών του Ελευθέρου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, η οποία ερωτήθηκε από την εφημερίδα Libération, «έστω και ένα μόνο κράτος να λείψει από το προσκλητήριο, η Συνθήκη δεν θα μπορέσει να τεθεί σε ισχύ και τούτο, για το σύνολό της, συμπεριλαμβανομένων των μερών που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ένωσης. »  Ας δούμε τα βασικά σημεία της Συνθήκης.

Ανάπτυξη και απασχόληση: Αμφιβολίες ως προς την αποτελεσματικότητα 
Ενώ η κοινή γνώμη απορρίπτει ολοένα και περισσότερο την «ευτυχή παγκοσμιοποίηση»  που τόσο έχει επαινεθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια (πράγμα που αποδεικνύεται περίτρανα από το Brexit και την εκλογή του Donald Trump), η ΕΕ επιμένει παρόλα ταύτα να ακολουθεί αυτήν την πορεία. Η CETA, για την Ευρωπαία Επίτροπο Εμπορίου Cecilia Malmström έγινε το σύμβολο του αγώνα για την καταπολέμηση του προστατευτισμού που επαγγέλλεται ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ. Αυτή η εμπορική συμφωνία «νέας γενιάς» θα έλθει να «τονώσει την ανάπτυξη και την απασχόληση σε ολόκληρη την Ευρώπη», διαβεβαιώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ένα έγγραφο 16 σελίδων που επικεντρώνεται, όπως μαρτυρεί και ο τίτλος του, αποκλειστικά στα «οφέλη της CETA. »
Oι Βρυξέλλες εκτιμούν ότι η CETA θα αυξήσει σχεδόν κατά 25% το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά επιφέροντας μία αύξηση του ΑΕΠ της ΕΕ της τάξεως των 12 δισ. ευρώ ετησίως, όχι και τόσο σημαντικό ποσό, σε σύγκριση με την αύξηση των 14.600 δισ. ευρώ του ΑΕΠ της Ένωσης το 2015... Από την πλευρά της απασχόλησης, τώρα, κάθε δισεκατομμύριο ευρώ ευρωπαϊκών εξαγωγών «θα υποστήριζε»  (δεν θα δημιουργούσε) 14.000 θέσεις εργασίας, υπολογίζεται χονδρικά η Επιτροπή. Ενώ πέραν του Ατλαντικού, η καναδική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι θα δημιουργηθούν «80.000 νέες θέσεις εργασίας». Με τι χρονικό ορίζοντα; Ούτε αυτό θα το μάθουμε με ακρίβεια.
Προοπτικές δελεαστικές τις οποίες η Επιτροπή Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απέρριψε στο σύνολό τους. Εξάλλου αυτή είναι και η μόνη κοινοβουλευτική επιτροπή που είχε καλέσει τους ευρωβουλευτές να απορρίψουν το κείμενο. Στην καλύτερη περίπτωση, η CETA θα επέφερε «σε γενικές γραμμές οριακές αυξήσεις που δεν υπερέβαιναν το 0,018% για την απασχόληση στην ΕΕ σε μια περίοδο εφαρμογής έξι έως δέκα ετών», αποφάνθηκε σε μια γνωμοδότηση με ημερομηνία 8 Δεκεμβρίου. Στην χειρότερη περίπτωση, η CETA θα προκαλέσει «πραγματικές απώλειες θέσεων εργασίας που θα ανέρχονται σε 204.000 σε ολόκληρη την ΕΕ, εκ των οποίων 45.000 θα αφορούν την Γαλλία, 42.000 την Ιταλία και 19.000 την Γερμανία», προσθέτουν οι ευρωβουλευτές, αναφερόμενοι σε μια μελέτη που δημοσίευσαν τον Σεπτέμβριο δύο ερευνητές του Πανεπιστημίου Tufts (της Μασαχουσέττης), ο Pierre Kohler και ο Servaas Storm.

Διατροφή: Ουδείς λόγος ανησυχίας προς το παρόν
Βόειο κρέας με ορμόνες, κοτόπουλο με χλώριο, ΓΤΟ ...  Η CETA ενέσπειρε  φόβους περί μαζικής άφιξης των ανωτέρω απαγορευμένων από την ΕΕ προϊόντων, στο πιάτο μας. «Δεν υφίστανται συγκλίσεις των προτύπων προς τα κάτω », επέμεινε την Τετάρτη ο πρώην γενικός διευθυντής του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, Pascal Lamy (βλ. παρακάτω), στον ραδιοφωνικό σταθμό France Inter. Προς το παρόν, ουδείς λόγος ανησυχίας λοιπόν. «Ο κίνδυνος όμως προκύπτει μακροπρόθεσμα, λόγω των μηχανισμών ρύθμισης της συνεργασίας και την πίεση από τις ομάδες συμφερόντων οι οποίες εκπροσωπούν την βιομηχανία μεταποίησης  γεωργικών προϊόντων και δεν παραλείπουν να επαναλαμβάνουν δημοσίως την ανυπομονησία τους, »  λέει χαρακτηριστικά η Διεθνής Ένωση τεχνικών, εμπειρογνωμόνων και ερευνητών (AITEC) σε ένα έγγραφο με τίτλο «Νέα CETA ή εξαπάτηση; Το οποίο δημοσιεύθηκε την επομένη της υπογραφής της συνθήκης (30 Οκτωβρίου 2016).

Γεωργία: Ανησυχία των κτηνοτρόφων
Ενώ οι κλάδοι της κτηνοτροφίας είναι ιδιαίτερα εύθραυστοι στην Ευρώπη, η CΕΤΑ προβλέπει ποσοστώσεις εξαγωγών για τον Καναδά που φτάνουν περίπου τους 50.000 τόνους βοείου κρέατος (έναντι του ισχύοντος  4162 τόνων) και 75.000 τόνους χοιρινού κρέατος ( έναντι του ισχύοντως 5549 τόνων) ετησίως, πλέον των οποίων διατηρούνται οι δασμοί. Ο αυξημένος ανταγωνισμός ανησυχεί τους μικρούς αγρότες. Ειδικά, δεδομένου ότι οι ποσοστώσεις αυτές δεν λαμβάνουν υπόψη την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, όπως τονίζει ο διεπαγγελματικός φορέας κτηνοτροφικών κλάδων (Interbev), ο οποίος εκφράζει τη λύπη του που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «δεν πρότεινε ουδεμία μελέτη επιπτώσεων της CΕΤΑ στον κλάδο του βοείου κρέατος». Μια άλλη πηγή ανησυχίας αποτελούν οι ονομασίες προέλευσης διότι από τις 1400 που αριθμεί η ΕΕ μόνο 143, συμπεριλαμβανομένων 42 γαλλικών, θα προστατεύονται στον Καναδά. Μια λίστα που μπορεί να διευρυνθεί στο μέλλον, υπόσχεται η ΕΕ. Το τυρί Rocamadour ή το Maroilles, για παράδειγμα, δεν συγκαταλέγονται σε αυτές, έτσι ώστε εν τω μεταξύ θα μπορούσαν να αντιγραφούν από Καναδούς παραγωγούς.

Κλίμα: Η συμφωνία θα λειτουργήσει ως επιταχυντής της υπερθέρμανσης του πλανήτη;
«Ισχυρίζεστε ότι ομιλείτε εξ ονόματος των Ευρωπαίων πολιτών, τι θα τους λέγατε όμως, κύριε Γιουνκέρ [Juncker, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής], όταν η Επιτροπή θα επιτελέσει τελικά το έργο της για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες και τότε η Bayer και η Monsanto θα επιτύχουν την καταδίκη της Ευρώπης για τα ληφθέντα μέτρα;  Τι θα λέγατε κύριε Τουσκ [Tusk, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου], στους  Ευρωπαίους πολίτες, όταν η Ευρώπη θα επιτελέσει εκ νέου το καθήκον της ως ηγέτιδα δύναμη για το κλίμα και τότε θα είναι οι καναδικές εταιρείες ασφαλτούχου άμμου, πετρελαίου και σχιστολιθικού αερίου που θα προσβάλλουν δικαστικά την Ευρώπη; » Σε μία παρέμβαση, που προκάλεσε αίσθηση στις 27 Οκτωβρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο ευρωβουλευτής των Πρασίνων και υποψήφιος για την προεδρία της Γαλλίας, Yannick Jadot, εξέφρασε τους φόβους των οικολόγων και των υπερασπιζόμενων το περιβάλλον.
Η CETA θα επιτρέψει πράγματι σε πολυεθνικές, μέσω του μηχανισμού επίλυσης διαφορών, να προσβάλλουν δικαστικά ένα κράτος, όταν θα αισθάνονται αδικημένες από κανονιστικές διατάξεις που θα αποφασίζονται, επί παραδείγματι, για το περιβάλλον. Η  Σουηδική Vattenfall που εκμεταλλεύεται δύο εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας στη Γερμανία, διεκδικεί ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου διαιτησίας στην Ουάσιγκτον, 4,7 δισεκατομμύρια ευρώ από το κράτος, το οποίο ξεκίνησε διαδικασίες απαγκίστρωσης από την πυρηνική ενέργεια έπειτα από την καταστροφή της Φουκουσίμα το 2011.
Ομοίως στην Αργεντινή, που χρειάστηκε να αποζημιώσει με το ποσό των 600 εκατομμυρίων δολλαρίων (567.000.000 ευρώ) αρκετές πολυεθνικές εταιρείες, διότι είχε προβεί σε καθορισμό μεγίστης τιμής πρόσβασης στο νερό και στην ενέργεια. Οι οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος ανησυχούν επίσης, ότι η εν λόγω Συνθήκη συμβάλλει «στην υπονόμευση του στόχου » να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σε επίπεδα κάτω των 2 βαθμών και ει δυνατόν στον 1,5, όπως ορίστηκε με την Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο 2016. «Κι όπως παραδέχεται η μελέτη επιπτώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η CΕΤΑ θα οδηγήσει σε αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου», εκφράζει την ανησυχία της η AITEC. Μια πρόσφατη έκθεση, «Η CΕΤΑ και το κλίμα», που εκπονήθηκε από τη Γενική Επιτροπή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Οικονομικό Συμβούλιο κάνει αρκετές συστάσεις, ώστε η εφαρμογή της  CΕΤΑ να « γίνει κατά τρόπον που να σέβεται όσο το δυνατόν περισσότερο το περιβάλλον».

Διαιτητικά δικαστήρια : Επικείμενες εντάσεις
Το σημείο στο οποίο αποκρυσταλλώνονται όλες οι εντάσεις,  συνίσταται στην ύπαρξη του «δικαστικού συστήματος για τις επενδύσεις», αγγλιστί Investment Court System , ICS (Σύστημα Επενδυτικών Δικαστηρίων), η οποία θα επιτρέψει στις πολυεθνικές να προσβάλλουν τα κράτη όποτε εκτιμούν ότι έγιναν εις βάρος τους διακρίσεις ή ότι εξαπατήθηκαν.  Δηλαδή, όποτε οι εταιρείες θεωρούν ότι το αναμενόμενο κέρδος τους δεν υλοποιήθηκε, λόγω αλλαγής στη νομοθεσία που αφορά κυρίως, θέματα περιβάλλοντος, υγείας ή προστασίας των καταναλωτών.  Πρόκειται για πλέγμα διατάξεων προς όφελος της μίας πλευράς, εφόσον τα κράτη δεν θα μπορούν, αντίστοιχα, να στρέφονται εναντίον των επενδυτών.
Το δικαστήριο θα αποτελείται από δεκαπέντε «επαγγελματίες δικαστές», που θα διορίζονται για πέντε έτη. Σύμφωνα με κοινή δήλωση 101 καθηγητών  νομικής, το ICS δεν εγγυάται πλήρως την αμεροληψία και την ανεξαρτησία των δικαστών που θα επιλέγονται. «Οι δικαστές δεν θα είναι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης και, εκτός από μηνιαία αμοιβή ύψους 2.000 ευρώ, θα αμείβονται ανά περίπτωση». Η αίτηση αναιρέσεως είναι πλέον δυνατή, αλλά θα πρέπει να βασίζεται στις ίδιες πληροφορίες της αρχικής διαδικασίας. Μόνη καινοτομία, που επήλθε χάρις στην επιμονή των Βαλλόνων τον Οκτώβριο, το γεγονός ότι το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα επιληφθεί εντός μηνών, ως προς την συμβατότητα του μηχανισμού διαιτησίας με τις ευρωπαϊκές συνθήκες.

* Από τη «Le Monde» / Μετάφραση-Επιμέλεια: Γεωργία Πρωτογέρου

tvxs.gr