ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΙΚΩΝ στη Ζάκυνθο

Ο Αγ. Γεώργιος των Φιλικών στη Ζάκυνθο με την προτομή του Κολοκοτρώνη να δεσπόζει στον περίβολο. Στην καγκελόπορτα της εισόδου απεικονίζεται το έμβλημα της Φιλικής Εταιρείας

Ιωάννης Μ. Δεμέτης

Φωτογραφίες: Σ. Ζυγούρας

Τόπος ιερός, προσκύνημα για κάθε Ελληνίδα και Έλληνα, ο ναός του Αγίου Γεωργίου του Λατίνου ή των Φιλικών, που ορκίστηκαν από τον Ιερομόναχο Άνθιμο Αργυρόπουλο, οι πρωτεργάτες του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, έχει χαρακτηριστεί ιστορικός και διατηρητέος χώρος. Θα τον βρείτε λίγο έξω από την πόλη της Ζακύνθου, στον δρόμο για την Μπόχαλη· στα 500 μέτρα από την παραλιακή οδό Διονυσίου Ρώμα, ανηφορίζοντας τις οδούς Καποδιστρίου και Φιλικών.

Ο ναός που είχε χτιστεί το 1664 από τον άρχοντα Γεώργιο Λατίνο ήταν  ιδεώδες καταφύγιο για τις συναντήσεις και στη συνέχεια την ορκωμοσία των πατριωτών. Βρισκόμενος απόμερα πρόσφερε κάλυψη και προστασία στους φιλικούς, ιδιαίτερα από την φιλότουρκη αγγλική προστασία, τους σπιούνους της και τα  αστυνομικά της όργανα. Και όταν η Επτάνησος είχε γίνει κτήμα του Μεγάλου Ναπολέοντα, ο γάλλος στρατηγός Δονζελότ διοργάνωνε κρυφά την ένωση της Επτανήσου με την Πελοπόννησο.

Θα πρέπει εδώ να αναφερθεί ότι ο ναός του Αγίου Γεωργίου  και η γύρω περιοχή είχε περιέλθει με τα χρόνια, στην κυριότητα της οικογένειας Κόμη. Είχε δε ερειπωθεί στους σεισμούς του 1893.

Το 1925 αγοράζεται από την αγγλική στοά των ελευθέρων τεκτόνων «Αστήρ της Ανατολής», που λειτουργεί από τις 4 Μαρτίου 1864 στο νησί, υπό την εποπτεία της Ηνωμένης Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας. Τότε συστάθηκε επιτροπή με πρόεδρο, τον πρόεδρο του ιδρύματος Τζωρτζάκη Σαρακίνη, όπου και με τη συνδρομή και τεκτόνων από την υπόλοιπη Ελλάδα ο ναός ανοικοδομείται εκ νέου.

Η πρόσοψη του Αγ. Γεωργίου Φιλικών φέρει την ένδειξη της τελευταίας ανοικοδόμησης

Με τους σεισμούς του 1953 ερειπώνεται ξανά και το 1955 είναι το πρώτο κτήριο, που οικοδομήθηκε στο νησί από το 701 τάγμα μηχανικού του ελληνικού στρατού, ύστερα από την παρέμβαση της Επιτροπής Διασώσεως και Διατηρήσεως Ιστορικών Χώρων και Μνημείων Ζακύνθου, με πρωτεργάτη τον πρόεδρο του τεκτονικού ιδρύματος και γραμματέα της εν λόγω επιτροπής αείμνηστο Νικόλαο Βαρβιάνη. Η αντισεισμική μελέτη είχε συνταχθεί από τους πολιτικούς μηχανικούς Χ. Αγιάνογλου και Γ. Νινιό, που υπηρετούσαν τότε στη διεύθυνση πολεοδομίας Ζακύνθου.

Τα εγκαίνια του ναού πραγματοποιήθηκαν την 21^η Μαΐου 1955, 91^η επέτειο της ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα. Το κλειδί του ναού παρέδωσε στον αείμνηστο Μητροπολίτη Χρυσόστομο Δημητρίου ο Διοικητής του Τάγματος Στ. Πιτερός, συμβολική χειρονομία προοιωνίζουσα την αναγέννηση του νησιού. Το γεγονός των εγκαινίων συμπεριλήφθηκε στο επίσημο πρόγραμμα του Δήμου Ζακυνθίων και έγινε αναφορά στις τοπικές εφημερίδες.

Στο εσωτερικό του Αγ. Γεωργίου υπάρχει αντίγραφο του πίνακα που εκτίθεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων. Παρότι ο ρόλος της Ζακύνθου (και των Επτανήσων) είναι κεντρικός στην ιστορία της Φιλικής Εταιρείας, η απόλυτη ιστορική αλήθεια του πίνακα ελέγχεται, καθώς η χρονολογημένη μεταξύ 1819-21 λίστα των 7 κληρικών και 83 λαϊκών εμπίπτει στον ιδρυτικό μύθο της Οδησσού, στην κατασκευή του οποίου προφανώς συνήργησε και ο πρωτεργάτης της Εταιρείας, Ζακυνθινός κόμης Διονύσιος δε Ρώμας (ο οποίος δεν περιλαμβάνεται στη λίστα, αλλά στην σημαντική και ασύνδετη -για την κοινή ιστορία- με την Εταιρεία τριμελή Επιτροπή της Ζακύνθου 1825-27).

Ενδεικτικά αναφέρω ότι στο ναό είχαν ορκιστεί σύμφωνα και με πίνακα που φυλάσσεται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, ο Σολωμός, οι Πλαπουταίοι, ο Κολοκοτρώνης, ο Φωτομάρας, ο Νικηταράς, οι Πετιμεζάδες, ο Ρώμας, ο Δραγώνας, ο Στεφάνου.

Ιδιαίτερα σημαντική η δράση του εφημέριου του ναού Άνθιμου Αργυρόπουλου, που δονεί τις ψυχές όσων έρχονται σε επικοινωνία μαζί του με την αγάπη του για τη βασανισμένη πατρίδα, που στενάζει από τις κτηνωδίες των τουρκοαλβανών. Σύμφωνα με τις αναφορές των ιστορικών του νησιού Παναγιώτη Χιώτη και Σπυρίδωνος Δεβιάζη, κατά τα προεπαναστατικά εκείνα χρόνια οι βρισκόμενοι στη Ζάκυνθο Δράκος, Γρίβας, Ζαχαριάς, Αναγνωσταράς, Φωτομάρας, Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης, ζητούσαν τις συμβουλές και τη βοήθειά του, προκειμένου να πετύχουν σε επιχειρήσεις που σχεδίαζαν εναντίον των Τούρκων στη δυτική Ελλάδα. Ο Αργυρόπουλος τηρούσε ακόμα και την αλληλογραφία μεταξύ των εδώ ευρισκομένων και των αρχηγών της Ηπείρου.

Το ορειχάλκινο άγαλμα του Γιαννιώτη ιερέα Άνθιμου Αργυρόπουλου (εφημέριου του Αγ. Γεωργίου) στην πλατεία του μητρ. Αλεξίου Ιγγλέση (Ζάκυνθος)

Ο Αργυρόπουλος ανάλαβε να εφαρμόσει τα σχέδια και να παρακινήσει τους οπλαρχηγούς. Όλα όμως αυτά ματαιώθηκαν γιατί στο μεταξύ άρχισε τη δράση της η Φιλική Εταιρεία, όπου και πάλι ο Αργυρόπουλος αποτέλεσε τον πρωταγωνιστή και το συντονιστή και πάνω από όλα αυτόν που ανέλαβε την αδελφοποίηση των πατριωτών ντόπιων και ξένων και την μύησή τους στο μεγάλο μυστικό. Στιγμές πλημμυρισμένες από μεγαλείο, στιγμές μυσταγωγίας, στιγμές αναστάσιμες και ιερές, οι ορκωμοσίες, που πραγματοποιούσε τα βράδια με το τρεμάμενο φως των κεριών στον ιερό χώρο του ναού. Ξεπροβάλει  από την ωραία πύλη, αγιότατος άγιος, οδηγός οδηγητής, αγωνιστής περήφανος, πυρπολητής ψυχών, ήρεμος και απλός, και κυρίως γνώστης της μεγάλης  εμπιστοσύνης, που του είχε δοθεί από τους οραματιστές της λευτεριάς του γένους.

Η εικόνα της Δέησης στην οποία δινόταν ο όρκος των Φιλικών. Βρίσκεται στο Μουσείο Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ζακύνθου

Τους ορκίζει στο Τετράμορφο εικόνισμα του ναού το αφιερωμένο στον Χριστό Παντοκράτορα, έχοντας αριστερά του τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και δεξιά του την Θεοτόκο και τον Άγιο Γεώργιο, (η εικόνα σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο Ζακύνθου, ενώ αντίγραφο που φιλοτεχνήθηκε από τον Αγιογράφο Νίκο Μπιάζη – Σεντή, ιδιοκτησία της Στοάς, μεταφέρεται κάθε χρόνο τη Δευτέρα του Πάσχα στο ναό, όπου λαμβάνει χώρα λειτουργία και ακολουθεί πανηγυρική ομιλία με αναφορά στα γεγονότα, που έλαβαν χώρα εκεί).  Προφέροντας τον βαρυσήμαντο όρκο, ψιθυριστά, ο Αργυρόπουλος, μυούσε και οδηγούσε στους δρόμους της αρετής, του καθήκοντος και της υπέρτατης θυσίας τους αγωνιστές.

«Ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα των αιχμαλώτων και καταδίκων κατοίκων σου, τα οποία τόσους αιώνας κάθε στιγμήν υποφέρουν τα ταλαίπωρα τέκνα σου, ότι, αφιερούμαι όλος εις εσέ, ότι, εις το εξής συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά σου οδηγός των πράξεών μου και η εδική σου ευτυχία η ανταμοιβή των κόπων μου»

Το καμπαναριό του ναού και ένα κενοτάφιο (της Αικατερίνης, συζύγου του Θ. Κολοκοτρώνη;)

Ο χώρος καθαγιασμένος από τις ιεροπραξίες και τους όρκους, γίνεται σημείο εθνικής αναφοράς και ελευθερίας. Γίνεται τόπος περισυλλογής. Γίνεται όνειρο. Γίνεται Ελλάδα. Έτσι που ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο θρυλικός Γέρος του Μοριά θάβει στον  περίβολο του ναού τη γυναίκα του Κατερίνα, που πέθανε στις 10 Αυγούστου του 1820. Σήμερα στον περίβολο του ναού έχει τοποθετηθεί ορειχάλκινος μπούστος με τη μορφή του.

Η Ζάκυνθος σεμνύνεται γιατί στη δική της γη με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο συντελέστηκε το όραμα και καλλιεργήθηκε ο σπόρος που έδωσε τη λευτεριά στην πατρίδα μας.

Και πρέπει να σημειωθεί ότι μπορεί σήμερα να αναφερθήκαμε σε κάποιους επώνυμους, αλλά είναι σίγουρο ότι η λευτεριά πραγματοποιήθηκε γιατί πίσω από όλους αυτούς ακολουθούσε και συνεπικουρούσε στις προσπάθειες τους ο ανώνυμος λαός του νησιού.

karavaki.wordpress.com