Η ευρωπαϊκή βιομηχανία του ξεπουλήματος

To διεθνές κέντρο ερευνών Transnational Institute δημοσίευσε στις 17 Φεβρουαρίου μία σημαντική έρευνα για τη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων σε όλη την Ευρώπη. Τα ευρήματα αποκαλύπτουν πώς έχει στηθεί μια ευρωπαϊκή βιομηχανία με μεγάλους παίχτες (Lazard, Deutche Bank), κρούσματα διαφθοράς (ΤΑΙΠΕΔ) και πλήγματα στο δημόσιο συμφέρον πολλών χώρων

Eπιμέλεια: Θάνος Καμήλαλης

Η αδιαφορία των υπερεθνικών θεσμών (ΕΚΤ. ΔΝΤ, ΟΑΣΑ κ.α.) που πιέζουν συνεχώς για ιδιωτικοποιήσεις παρά τα καταστροφικά αποτελέσματα δεν είναι μόνο ιδεολογική, όπως υπογραμμίζει το TNI, αλλά οφείλεται σε μια μεγάλη βιομηχανία που έχει στηθεί στην Ευρώπη και αποκομίζει τεράστια κέρδη από αυτές τις διαδικασίες. Τα lobbies των εταιρειών που συμμετέχουν σε αυτήν τη βιομηχανία πιέζουν για ακόμα περισσότερες εκποιήσεις δημόσιας περιουσίας, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει μικρότερα κρατικά ΑΕΠ, λιγότερα έσοδα, περισσότερη διαφθορά και χειρότερες συνθήκες εργασίας.

INFOGRAPHIC (κλικ στη φωτό για μεγέθυνση - εδώ για άνοιγμα σε νέα σελίδα)



Η έρευνα έχει ως στόχο «να αποδείξει πως στις ιδιωτικοποιήσεις τα εταιρικά συμφέροντα θεωρούνται σημαντικότερα από το δημόσιο συμφέρον και τα ανθρώπινα δικαιώματα». Καταλήγει στα παρακάτω βασικά συμπεράσματα:

• Τα επιχειρήματα των υποστηρικτών του κύματος ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων θεωρείται ότι αυξάνει την αποτελεσματικότητα και προσφέρει έσοδα σε υπερχρεωμένα κράτη. Ωστόσο, όπως σημειώνει η έρευνα, πουλιούνται μόνο κερδοφόρα στοιχεία δημόσιας περιουσία, σε πολύ χαμηλότερη τιμή μάλιστα από την πραγματική τους. Παράλληλα το TNI διαπιστώνει ότι οι νέες εργασιακές συνθήκες σε ιδιωτικοποιημένα assets οδηγούν σε μειωμένους μισθούς, χειρότερες συνθήκες εργασίας και περισσότερη ανισότητα.
• Η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων έχει δώσει τροφή σε μια σειρά σκανδάλων κακοδιαχείρισης. Μάλιστα εδώ το TNI αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα το ΤΑΙΠΕΔ, τρία στελέχη του οποίου διώκονται από την Εισαγγελία Διαφθοράς, (για την υπόθεση των 28 ακινήτων του Δημοσίου). Ανάλογες περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί σε Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο
• Παρά την επιθυμία για ιδιωτικές επενδύσεις, πολλές δημόσιες υποδομές αγοράζονται από κρατικές εταιρείες. Στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Fraport, βασικός μέτοχος της οποίας είναι το γερμανικό κράτος. Παράλληλα η έρευνα αφιερώνει ένα τμήμα της στην επέκταση κινεζικών κρατικών εταιρειών
• Μια μικρή λίστα εταιρειών αποκομίζει τεράστια κέρδη από τη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων, καθώς συμμετέχουν και ως σύμβουλοι επενδύσεων για το κράτος που πουλάει την περιουσία του και ως αγοραστές αυτής της περιουσίας. Το σημαντικότερο παράδειγμα που αναφέρεται εδώ είναι η Lazard, ενώ ανάλογες υποθέσεις στην Ελλάδα είναι η ανάμειξη θυγατρικών των Eurobank και Εθνικής (στην υπόθεση των 28 ακινήτων) και της γερμανικής Lufthansa, που όπως έχει αποκαλύψει το TPP ήταν σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ στην πώληση των 14 αεροδρομίων και μέτοχος της Fraport.

Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας του TNI καταλαμβάνει η περίπτωση της Ελλάδας, η οποία με ταπεινωτικό τρόπο, όπως τονίζεται, «εξαναγκάστηκε τον Ιούλιο του 2015 σε ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων πιο εκτεταμένο από τα προηγούμενα». Ωστόσο η Ελλάδα δεν είναι η μόνη που αναγκάζεται να εκποιήσει τη δημόσια περιουσία της, καθώς πιέσεις αντιμετωπίζουν και οι Πορτογαλία, Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία και Βρετανία.

Το TNI διαπιστώνει ότι οι μεγαλύτεροι υπέρμαχοι των ιδιωτικοποιήσεων είναι αυτοί που συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία, αποκομίζοντας σημαντικά οφέλη. Η Deutche Bank για παράδειγμα, είναι από τους μεγαλύτερους «παίκτες» στο IPO, τη διεθνή χρηματιστηριακή αγορά όπου δημόσια περιουσία πωλείται σε επενδυτές. Η ίδια Deutche Bank που βγάζει μία ετήσια έρευνα κάθε χρόνο, υποστηρίζοντας τις ιδιωτικοποιήσεις στην Ευρωζώνη. «Οι κυβερνήσεις πρέπει να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες» έγραφε η γερμανική τράπεζα στην τελευταία της έκθεση το 2015.

Άλλοι μεγάλοι παίχτες στη βιομηχανία των ιδιωτικοποιήσεων είναι οι μεγάλοι διεθνείς σύμβουλοι επενδύσεων (Ernst & Young, Deloitte, KPMG, PriceWaterhouseCoopers), που μεταξύ άλλων εκδίδουν και σχετικές μελέτες παρακολουθώντας και υποστηρίζοντας τις διαδικασίες.

Όπως τονίζει το TNI το κέρδος για αυτές τις εταιρείες είναι μεγαλο. Όταν μια ιδιωτικοποίηση ολοκληρωθεί μέσω του IPO, οι σύμβουλοι παίρνουν ένα ποσοστό 5-7% της τιμής, συν την αμοιβή τους. Η έρευνα αναφέρει ως παράδειγμα τη Lazard, που έλαβε 1,5 εκατ. λίρες αμοιβή επειδή συμμετείχε ως σύμβουλος στην πώληση της Royal Mail στη Βρετανία. Η συμμετοχή της Lazard και της Rothschild, που χαρακτηρίζονται ως «οι επενδυτές των χρεοκοπημένων» καθώς εμπλέκονται σε χώρες με τεράστια χρέη, αναλύεται ενδελεχώς στην έρευνα.

«Είναι μια πολύ συμφέρουσα επιχείρηση...Όλα τα έξοδα είναι πληρωμένα και δεν υπάρχει ρίσκο απώλειας κεφαλαίου. Είναι όσο πιο γλυκιά διαδικασία γίνεται»

Wiliam Cohen, πρώην στέλεχος Lazard

Oλόκληρη η έρευνα του Transnational Institute

Tni Privatising Industry in Europe

 ThePressProject

Η βιομηχανία ιδιωτικοποιήσεων ανά χώρα

Η έρευνα του TNI εξετάζει μεμονωμένα κάθε χώρα, ξεκινώντας από το ενδεικτικότερο παράδειγμα:
Ελλάδα:
Στο παράδειγμα της Ελλάδας το ΤΝΙ ασχολείται με τις περιπτώσεις των 28 ακινήτων του Δημοσίου, του Ελληνικού και των 14 αεροδρομίων. Συγκεκριμένα:

• Για την πώληση του 33% του ΟΠΑΠ στην Emma Delta, συμφερόντων Μελισσανίδη το TNI αναφέρει ότι είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα πώλησης κερδοφόρας δημόσιας περιουσίας σε τιμή πολύ μικρότερη της αξίας της. Ο ΟΠΑΠ, όπως τονίζεται, το 2012, έτος πριν την ολοκληρωτική ιδιωτικοποίηση του, είχε κέρδη που ξεπερνούσαν τα 500 εκατ. ευρώ. Mετά από προτροπή της Deutche Bank, η τιμή που επιλέχθηκε για την πώληση των μετοχών του Οργανισμού ήταν 6,13 ευρώ ανά μετοχή, ενώ η τότε αξία της μετοχής στο χρηματιστήριο ήταν 9,13 ευρώ η μετοχή. Το TNI αναφέρει επίσης ότι ώρες μετά την οριστικοποίηση της συμφωνίας για τον ΟΠΑΠ, ο τότε πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ, Στέλιος Σταυρίδης, πήγαινε για διακοπές στην Κεφαλονιά με το ιδιωτικό τζετ του Μελισσανίδη. Η υπόθεση αυτή οδήγηση στο «ξήλωμα» του Σταυρίδη από το ΤΑΙΠΕΔ
• Στο Ελληνικό αναφέρει ότι το TΑΙΠΕΔ εκτίμησε την αξία του μόλις στα 700 εκατ. όταν το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος εκτίμησε την αξία του Ελληνικού στα 2,95 δισ. Τελικά η έκταση πέρασε στα χέρια της LAMDA Development, συμφερόντων Λάτση και της κινεζικής FOSUN που κατέθεσαν την μόνη προσφορά στο ΤΑΙΠΕΔ, ύψους 915 εκατ. ευρώ, για την ενοίκια στης έκτασης για 99 χρόνια και την απευθείας απόκτηση του 30%. Η πληρωμή του τιμήματος θα γίνει με ορίζοντα δεκαετίας. Η έρευνα υπογραμμίζει ότι το ΤΑΙΠΕΔ ελέγχεται για τη «θέσπιση περιοριστικών κριτηρίων στην επιλογή των συμμετεχόντων»
• Για τα περιφερειακά αεροδρόμια το TNI αναφέρει ότι από τα 37 ελληνικά αεροδρόμια, μόνο τα 14 κερδοφόρα επιλέχθηκαν για πώληση. Η έρευνα τονίζει επίσης την ανάμειξη της γερμανικής Lufthansa, που λειτούργησε ως σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ και παράλληλα ως μέτοχος της Fraport (περισσότερα στο αναλυτικό ρεπορτάζ του TPP). Eπίσης τονίζει ότι το γερμανικό κράτος κατέχει το 51% της Fraport
• Στην έρευνα περιέχεται επίσης η υπόθεση των 28 ακινήτων του Δημοσίου, η διαδικασία πώλησης των οποίων έχει οδηγήσει σε ποινικές διώξεις κατά τριών στελεχών του ΤΑΙΠΕΔ και στην οποία αναμείχθηκαν θυγατρικές των Eurobank και Εθνικής που λειτούργησαν και ως σύμβουλοι και ως αγοραστές. Περισσότερα στο αναλυτικό ρεπορτάζ του TPP.

Στην υπόλοιπη Ευρώπη
Ιρλανδία:
Η Ιρλανδία υποχρεώθηκε να πουλήσει την παροχό ενέργειας Bord Gais Energy (BGE) για 1,1 δισ. ευρώ, ενώ η αξία της εκτιμήθηκε στα 1,5 δισ. ευρώ. Η πώληση περιελάμβανε και τον τελευταίο σταθμό ενέργειας της BGE, για τον οποίον το ιρλανδικό κράτος είχε πληρώσει το 2010 400 εκατ. ευρώ.
Βρετανία
Το Ηνωμένο Βασίλειο ιδιωτικοποίησε μέσω του IPO το 60% της ταχυδρομικής εταιρείας Royal Mail. Λόγω του τεράστιου ενδιαφέροντος των επενδυτών οι μετοχές ανέβηκαν κατά 50% από την αρχική του τιμή και 72% από την αρχική εκτίμηση του IPO μόνο την πρώτη μέρα της διαδικασίας. Ενώ η βρετανική κυβέρνηση σκόπευε να πουλήσει το 51% των μετοχών, μετά από παραινέσεις των συμβούλων Lazard και UBS το ποσοστό ανέβηκε στο 60% (υπενθυμίζεται ότι οι σύμβουλοι παίρνουν ποσοστά από τη διαδικασία). Η Lazard μάλιστα συμβούλευσε τη Βρετανία να μην ανεβάσει την τιμή των μετοχών (παρά τις έρευνες που συνιστούσαν το αντίθετο). Η Lazard έλαβε 1,5 δισ. λίρες μόνο για την συμβουλευτική της εργασία ενώ παράλληλα, ήταν ανάμεσα στις εταιρείες με «καθεστώς προτεραιότητας» (priority status), κατορθώνοντας να αγοράσει μερίδιο της Royal Mail στη χαμηλή τιμή που αυτή εκτίμησε προηγούμενως…
Ισπανία
Ιδιαίτερη περίπτωση σύμφωνα με την έρευνα είναι τα ισπανικά αεροδρόμια AENA, που το 2015 ιδιωτικοποιήθηκαν κατά 49%. Πάλι μέσω χαμηλών αρχικών εκτιμήσεων οι επενδυτές, στην πλειοψηφία τους τράπεζες, κατάφεραν να αγοράσουν σε χαμηλή τιμή της μετοχής των AENA στην IPO. Έτσι σύμφωνα με την έρευνα ενώ το ισπανικό κράτος έβαλε στα ταμεία του 4 δισ. ευρώ, έχασε έσοδα που υπολογίζονται στα επιπλέον 3 δισ. από τις αυτά τα λάθη στις αρχικές εκτιμήσεις των μετοχών πριν μπουν στο χρηματιστήριο. Ποιος σύμβουλος έκανε κι εδώ αυτές τις λάθος εκτιμήσεις; Μα φυσικά η Lazard.
Πορτογαλία
Ο διπλός ρόλος των εταιρειών που λειτουργούν και ως σύμβουλοι και ως αγοραστές βρίσκει εφαρμογή και στην πώληση μεριδίων δύο από τις μεγαλύτερες εταιρείες ενέργειας της Πορτογαλίας, της Energias de Portugal (EDP) και της Redes Energeticas Nacionais (REN). Ποσοστά των εταιρειών αυτών πουλήθηκαν σε κινεζικές εταιρείες. Ωστόσο σύμφωνα με έρευνες πορτογαλικού δικαστηρίου, η αποκαλύφθηκε ότι η τράπεζαςα Banco Espirito Santo λειτούργησε ως σύμβουλος και του πορτογαλικού κράτους και των κινεζικών εταιρειών, κάτι που κρίθηκε «ενάντια στο δημόσιο συμφέρον». Η έρευνα επεσήμανε τις ευθύνες του ταμείου Parpublica (το ανάλογο ΤΑΙΠΕΔ) που απέτυχε να εξασφαλίσει τη διαφάνεια των διαδικασιών.
Όσον αφορά τα οικονομικά στοιχεία, η ίδια έρευνα αποκάλυψε ότι το πορτογαλικό κράτος έχασε 1,6 δισ. από την πώληση του EDP και 400 εκατ. από αυτήν του REN. Το 2014 η πορτογαλική κυβέρνηση πέρασε νόμο που απαγόρευε ανάλογες διαδικασίες πώλησης περιουσιακών στοιχείων στο μέλλον.
Ιταλία
Περιστατικά αδιαφάνειας παρατηρούνται και στην Ιταλία, όπως τονίζει το TNI και μάλιστα σε διαδικασίες βρίσκονται σε εξέλιξη. Η Ιταλία έχει αποφασίσει μετά από πιέσεις να ιδιωτικοποιήσει μέρος της ταχυδρομικής υπηρεσίας Poste Italiane και του σιδηροδρομικού οργανισμού Ferrovie Dello Stato. Ωστόσο όπως τονίζεται, παρατηρούνται σοβαρά περιστατικά σύγκρουσης συμφερόντων. Η πρόεδρος της Poste Italiane, Λουίζα Τοντίνι, είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Rothschild, που συμβουλεύει την εταιρεία να ιδιωτικοποιηθεί. Το ίδιο συμβαίνει με την Ντανιέλα Καρόζια, μέλος του δ.σ της Ferrovie dello Stato και υψηλόβαθμο στέλεχος της Ernst &Young. Η έρευνα υπογραμμίζει το μέγεθος των οικονομικών συναλλαγών για την ιδιωτικοποίηση των παραπάνω στοιχείων, κάτι που σημαίνει και μεγάλες ανταμοιβές για τους συμβούλους.

thepressproject.gr