Η Ευρώπη παραμένει ευάλωτη στον εκβιασμό των τραπεζιτών

Όταν, πριν από έναν χρόνο, οι ηγέτες της ευρωζώνης συμφώνησαν σε μία τραπεζική ένωση, πολλοί αποκάλεσαν τη στιγμή αυτή ένα σημείο καμπής στην πορεία της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, απέχουμε τόσο από το τέλος της κρίσης όσο και από τη δημιουργία μίας πραγματικής τραπεζικής ένωσης. Στην καλύτερη περίπτωση, η μεταφορά της εποπτικής αρχής από τις τράπεζες της ευρωζώνης στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι μόνο ένα πρώτο βήμα –το πρώτο από πολλά που πρέπει να ακολουθήσουν.

Η απόφαση αυτή ελήφθη βιαστικά: σκοπός της ήταν να δώσει στις προβληματικές τράπεζες πρόσβαση στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ένα ταμείο που υποστηρίζεται από τον ευρωπαίο φορολογούμενο για να βοηθάει τις προβληματικές χώρες και όχι τις τράπεζες της ευρωζώνης. Ωστόσο, τον Ιούνιο του 2012, σε μία ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής, η Άνγκελα Μέρκελ, η καγκελάριος της Γερμανίας, έκανε μία υπόσχεση ότι ο ΕΜΣ θα «ανοίξει» για την άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Η απόφαση ήταν κάτι παραπάνω από αντιφατική: έκανε την ανακοίνωση αυτή, μόλις μία ημέρα αφότου το Bundestag, το γερμανικό κοινοβούλιο, είχε τροποποιήσει το εθνικό δίκαιο για να αποκλείει ακριβώς αυτή την επιλογή. Επιπλέον, επρόκειτο για λάθος πολιτικής: ο ΕΜΣ δημιουργήθηκε ως ένα πρόγραμμα έκτακτης βοήθειας για τις απειλούμενες χώρες. Ποτέ του δεν ήταν γραφτό να γίνει ταμείο διάσωσης τραπεζών, ούτε είναι σχεδιασμένη για κάτι τέτοιο η κεφαλαιακή του δομή. Οι διαβουλεύσεις σχετικά με το θέμα αυτό αναμένεται να οριστικοποιηθούν κατά τη συνεδρίαση του Eurogroup αυτή την εβδομάδα. Οφείλουν να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία αυτή για την αλλαγή της κατεύθυνσης.

Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, συνήθως σημαίνει ότι γίνεσαι ένας από τους μετόχους –και πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να αναλάβεις τον κίνδυνο των ζημιών εφόσον τα ίδια κεφάλαια χάσουν την αξία τους. Ο ΕΜΣ δεν έχει σχεδιαστεί για αυτού του είδους το έργο: εάν επρόκειτο να υποστεί μία απώλεια σε μία επένδυση, θα έπρεπε να αντισταθμιστεί με νέα κεφάλαια από τα κράτη μέλη.

Αυτό έχει συνέπειες για την αξιολόγηση και τη δανειοδοτική ικανότητα του ΕΜΣ. Σύμφωνα με τους οργανισμούς αξιολόγησης, για κάθε ευρώ που επενδύεται σε τραπεζικές μετοχές, η δανειοδοτική ικανότητα του οργανισμού μειώνεται κατά τρία ευρώ. Αυτό μειώνει την ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε κυρίαρχα προβλήματα. Και, το χειρότερο απ’ όλα, η προοπτική της νέας αυτής πηγής χρήματος για τις τράπεζες, τους επιτρέπει να αναβάλουν στις επίπονες προσαρμογές στους ισολογισμούς τους.

Στο τέλος του 2012, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αντιπροσώπευαν πάνω από 24 τοις εκατό των δανείων στην Ελλάδα. Στην Ισπανία ο δείκτης αυξήθηκε σε πάνω από 11 τοις εκατό. Στην Πορτογαλία στο 10 τοις εκατό –διπλάσιο από εκείνο του προηγούμενου έτους. Στην Ιρλανδία, πάνω από 15 τοις εκατό του συνόλου των στεγαστικών δανείων για ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητα έχουν καθυστερήσει στις πληρωμές τους.

Η προοπτική μίας διάσωσης του ΕΜΣ, αφαιρεί την πίεση από τις τράπεζες, όσον αφορά το να αντιμετωπίσουν τις απώλειες αυτές. Ανοίγοντας το ταμείο αυτή στην άμεση ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, δεν σπάει ο φαύλος κύκλος του δημοσίου χρέους και των τραπεζικών κινδύνων. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: τα πράγματα χειροτερεύουν. Ένα εποπτικό όργανο χωρίς την εξουσία για την περάτωση των προβληματικών τραπεζών αποτελεί, ουσιαστικά, εγγύηση της επιβίωσης των μεγάλων τραπεζών. Ο ΕΜΣ θα ενισχύσει την ικανότητά τους να εκβιάζουν το κοινό.

Γι’ αυτό χρειάζεται επειγόντως ένα ανεξάρτητο όργανο για την εκκαθάριση των αφερέγγυων τραπεζών. Θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να κλείσει τις τράπεζες και θα πρέπει να έχει οργανωθεί και να λειτουργεί ταυτόχρονα ως εποπτική αρχή.

Προκειμένου να καταστεί δυνατόν να κλείσουν οι τράπεζες χωρίς ευρύτερες δευτερογενείς επιπτώσεις, χρειαζόμαστε επίσης και ένα ταμείο εξυγίανσης, το οποίο θα χρηματοδοτείται από τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέρος των εσόδων ενός φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών –και η προθυμία μίας χώρας για την εισαγωγή αυτού του φόρου θα μπορούσε να αποτελεί την προϋπόθεση για την ένταξη στον εποπτικό μηχανισμό. Αυτός θα ήταν ένας τρόπος να βεβαιωθούμε ότι οι χώρες με μεγάλο χρηματοπιστωτικό τομέα εφαρμόζουν τον ΦΧΣ –ιδιαίτερα χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Βρετανία ή η Ιρλανδία.

Εξάλλου, ποια είναι η εναλλακτική; Ένα συνονθύλευμα εθνικών συστημάτων εξυγίανσης, όπως πρότεινε πρόσφατα η κ. Μέρκελ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολλάντ, δεν αποτελεί βιώσιμη λύση καθώς πολλές τράπεζες λειτουργούν διασυνοριακά. Μία πραγματική τραπεζική ένωση θα ήταν ένα τεράστιο βήμα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Κανείς δεν πρέπει να φοβάται τις απαραίτητες τροποποιήσεις στη Συνθήκη. Και ο ίδιος ο ΕΜΣ δημιουργήθηκε μέσα από μία τροποποίηση στη Συνθήκη, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να παραμείνουν υπεύθυνα για τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών, εφόσον αυτά έλαβαν χώρα υπό εθνικό έλεγχο. Η οικονομική ενίσχυση θα πρέπει να περιορίζεται μονάχα στα κράτη, και θα πρέπει να παραμένει συνδεδεμένη με προγράμματα μακροοικονομικής προσαρμογής. Αλλά, αν θέλουμε να συνεχίσουμε προς την κατεύθυνση μίας δημοσιονομικής ένωσης, οφείλουμε να βρούμε μία λύση στο πρόβλημα του υπερμεγέθους δημοσίου χρέους μας. Αντί να χειροτερεύσουμε το πρόβλημα με νέα χρήματα των φορολογουμένων μέσω του ΕΜΣ, θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα μπορούν πράγματι να αποτύχουν.

www.sofokleous10.gr